Anlatımda Açıklık ve Örnekleri
Bir anlatımda duygu ve düşünceler öncelikle anlatıcının zihninde açık bir biçimde belirlenmelidir. Ardından bu duygu ve düşünceler, dil kurallarına uygun olarak düzenlenmeli ve anlatılmalıdır.
Güzel, iyi, doğru bir anlatım ve anlatıcının iletisinin alıcıya açık ve net bir biçimde ulaşması için anlatımın açıklık, duruluk, yalınlık, akıcılık, doğallık, tutarlılık, özgünlük, sağlamlık gibi özelliklere sahip olması gerekir.
Anlatımda Açıklık
Anlatımın hiçbir tartışmaya yol açmadan, tek bir yargıyı açıkça ifade etmesidir. Açık anlatımdan birden çok yorum çıkmaz, herkes aynı şeyi anlar. Açıklığın olmadığı anlatımda “kapalılık” söz konusu olur.
Edebi sanatlar, yaygın olarak kullanılmayan sözcükler veya söz grupları, gereğinden uzun cümleler ve anlatım bozuklukları metinlerdeki açıklığı bozan unsurlardır.
Açık bir anlatımda edebî sanatlara yer verilmez.
Örnek:
Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden
Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak
Ve bir zaman bakacaksın semaya ağlayarak
Bu şiirde “merdiven”, “etek”, “yaprak”, “sema” sözcükleri sembolik değeri olan, açık istiare yoluyla mecaz anlamda kullanılmış olan sözcüklerdir. Söz sanatları bulunduğu için bu şiir açık anlatıma sahip bir şiir değildir. 0 halde, bu şiirin “kapalı” bir şiir olduğunu söyleyebiliriz.
Açık bir anlatımda dilde yaygın olarak kullanılmayan söz ve söz gruplarına (bağdaştırmalara) yer verilmez. Cumhuriyet dönemi Türk şiirinde özellikle İkinci Yeni şairleri yaygın olarak kullanılmayan sözcükleri kullanmışlar, yeni sözcükler türetmişler, dil bilgisel ve anlamsal bakımdan dilin alışılmış kalıplarını bozmuşlardır.
ÖRNEK
Ben nice gözle nice denizle nice gazelle Rimle gördüm rimle bildim rimle yaşadım seni
Sen ne iydin güzeldiysen de çirkindiysen de Kocan ne iydi sonra Niyde ilinde gökyüzleri
İkinci Yeni şairi Cemal Süreya’nın bir şiirinden aldığımız bölümde dilde yaygın kullanılmayan “rimle” sözcüğü kullanılmış, “Niğde” ve “iyiydin” sözcükleri özellikle bozulmuş, “Niyde ilinde gökyüzleri” gibi alışılmamış bağdaştırmalara başvurulmuştur. Bundan dolayı anlam bakımından kapalı bir şiir ortaya çıkmıştır.
Buna karşın aşağıdaki paragrafın anlatımında kullanılan söz ve söz grupları dilde yaygın olarak kullanılmaktadır ve paragraf yalındır.
Kulübeden çıktı ve göle doğru yürüdü. Böğürtlenlerle kaplı kırmızı toprakları geçti. Mor püsküllü çiçekler açmış devedikenlerine, sabahın ilk ışıklarıyla birlikte güneşe dönen İrlanda yoncalarına baktı. Gri bir pusla kaplı gölün yüzeyinde oluşan beyaz köpüklü dalgaları inceledi.

Açık bir anlatımda söz, gereksiz yere uzatılmaz; karmaşık ve anlaşılması güç cümleler kullanılmaz.
ÖRNEK
“Kahkahalarımızın ortamdakilere rahatsızlık verdiğinin farkına vardığımızda çok geç kalmamakla birlikte belli bir mahcubiyet duygusuyla hareket edip her bir yöne rastgele dağıldığımızda gece çoktan yerini bırakmaya hazırlanıyordu sabaha.” cümlesinde söz gereksiz yere uzatılmış ve cümle anlaşılması zor bir hâle gelmiştir. Oysa cümleyi “Kahkahalarımızın ortama rahatsızlık verdiğini kavrayıp mahcup bir biçimde rastgele dağıldığımızda sabaha az kalmıştı.” şeklinde söylediğimizde söz, durumu ve bütün duyguları karşıya taşıyacak bir açıklığa kavuşur.
Sözcüğün yanlış yerde kullanılması açıklığı bozar. ÖRNEK
“Hazırlıksız sınava girildiğinde başarı imkansızlaşır.” cümlesinde “hazırlıksız” sözcüğü yanlış yerde kullanıldığı için açıklık bozulmuştur. Açıklığın sağlanması için “hazırlıksız” sözcüğü “girildiğinde” sözcüğünden önce kullanılmalıdır.
Karşılaştırmalarda yapılan yanlışlıklar açıklığı bozar. ÖRNEK
“Köpekten senden daha çok korkarım.” cümlesinde “köpek” ile “sen” arasında bir karşılaştırma yapılmamaktadır aslında. Ama cümle bu haliyle bu yoruma da müsaittir. Cümleyi şöyle söylersek açıklık sağlanır: “Köpekten senin korkmandan daha çok korkarım.”
Yanlış anlamda kullanılan sözcükler açıklığı bozar.
ÖRNEK
“Sis, bütün şehri kapsamıştı.” cümlesinde “kapsamak” sözcüğüyle “kaplamak” sözcüğü birbirine karıştırılmış ve anlamca yanlış kullanılmış sözcükten dolayı cümlenin açıklığı bozulmuştur. “Sis, bütün şehri kaplamıştı.” dediğimizde açıklık sağlanmış olur.
alıntıdır.

__________________