Ergün YILDIRIM
KPSS TARİH DERS NOTLARI Tarih Öğretmeni


 Gaznelilerin İslamiyet’i Hindistan’a kadar
yayması Hindistan’daki Kast sistemine büyük
bir darbe vurmuş, Yeniçağ’da Hindistan’da
Babür İmparatorluğu’nun kuruluşuna da
zemin hazırlamıştır.
 İranlı şair Firdevsi tarafından yazılan
“Şehname” adlı eser, Gazneli Mahmut’a
sunulmuştur.

TOLUNOĞULLARI
(868 - 905)

 Ahmet Bin Tolun tarafından Mısır’da
kurulmuştur. Mısır’da kurulan ilk Türk
devletidir.
 Ahmet Bin Tolun Abbasi devlet yönetiminde
görev alan (vali) Türk komutanlarından
biridir.
 Abbasilerdeki merkezi otoritenin zayıflamasına
paralel olarak, Mısır’da bağımsızlığını ilan
edip Tolunoğulları devletini kurmuştur (868).
 Bu dönemde Mısır ekonomik olarak parlak bir
dönem yaşamıştır (Baharat Yolu’nda denetim
kurulması, imar ve bayındırlık faaliyetleri,
tarım çalışmaları v.b.).
 Tolunoğulları, 905’te Abbasiler tarafından
yıkılmıştır.
 Tolunoğulları’nda yönetici ve askeri kadro
genellikle Türklerden oluşmuş ise de halk
Arap ve Berberilerden oluşmuştur.

NOT: Bu durum Tolunoğulları’nın kısa sürede
yıkılmasına ve ülkede devlet-millet
bütünleşmesinin sağlanamamasına neden olmuştur.

 Tolunoğulları, ülkelerinde yaşayan tüm
gayrimüslimlere din ve inanç özgürlüğü
tanıyarak hoşgörülü bir politika izlemişlerdir.
 Tolunoğulları döneminden kalan en önemli iki
eser; Ulu Camii ve Tolunoğlu Camii’dir.

NOT: Tolunoğulları kendilerinden sonra Mısır’da
yaklaşık 1000 yıl sürecek olan Türk hâkimiyetinin
öncüleri olmuşlardır.

İHŞİTLER (AKŞİTLER)
(935 - 969)

 Mısır’da kurulan ikinci Türk devletidir.
 Kurucusu, Abbasi Devleti’nde görev yapan
Türk komutanlarından Muhammed Bin
Toğuç’dur.
 İhşitler, Hicaz Bölgesi’ne hâkim olan
ilk Türk devletidir.
 Akşitler 969’da Fatimiler tarafından
yıkılmışlardır.
NOT: İhşitlerde halk, Tolunoğulları’nda olduğu
gibi Arap ve Berberilerden, yöneticileri ve
orduları ise Türklerden oluşmuştur. Bu durum
yıkılışlarında etkili olmuştur.

BÜYÜK SELÇUKLU
DEVLETİ (1037 - 1157)

 Büyük Selçuklular, Oğuzların Üçok koluna
dâhil olup Deniz Han soyunun “Kınık”
boyundandır.
 Kınık boyunun bilinen ilk boy beyi Dukak
Bey’dir.
 Dukak Bey’den sonra Kınık boyunun başına
Selçuk Bey geçmiştir. Bu dönemde Kınık boyu
İslamiyet’i kabul etmiştir (962).
 Tuğrul ve Çağrı Beyler Dönemi’nde
Gaznelilerle yapılan 1040 Dandanakan
Savaşı’ndan sonra Büyük Selçuklu Devleti’nin
kuruluşu tamamlanmış, tam bağımsız bir
devlet haline gelmiştir.
 Çağrı Bey yeni yurt arayışları ve İslamiyet’i
yayma düşüncesiyle Anadolu’ya ilk keşif
akınlarını yapmıştır (1016 – 1021).
 Anadolu’ya başlayan Türk akınlarından
rahatsız olan Bizans ile Selçuklular arasında
1048 Pasinler Savaşı yaşanmış ve Bizans
yenilmiştir.

NOT: Pasinler Savaşı Selçukluların Bizans’a karşı
kazandığı ilk büyük zaferdir.

NOT: Bu savaş, Türklerin Anadolu’da Bizans’la
Anadolu için yaptığı ilk savaştır.

 Tuğrul Bey, 1054 yılında Abbasi Halifesi’ni Şii
Büveyhoğullarının baskısından kurtarınca
halife tarafından kendisine “Doğunun ve
Batının Sultanı” ünvanı verilmiştir.
NOT: Bu gelişme, İslam Dünyası’nda siyasi
liderliğin Türklere geçtiğini gösterir. Böylece
Abbasi Halifeliği de Büyük Selçuklu
koruyuculuğuna girmiş oldu. Aynı zamanda siyasi
otoritenin Tuğrul Bey’de dini otoritenin de Abbasi
halifesinde olması laik devlet anlayışının
uygulandığının göstergesidir.

 Alparslan Dönemi’nde, devletin vezirlik
makamına İran (Fars) asıllı Nizam-ül Mülk
getirilmiştir.
NOT: Bu gelişme, Selçuklu devlet yönetiminde,
İran kökenlilerin zamanla etkilerini artırma yolunu
da açmıştır.

__________________