Edimsel Koşullanma Süreci


Edimsel koşullanma sürecini Skinner’ın yaptığı deney üzerinde açıklayalım. Skinner araştırmaları boyunca ses ve ışık geçirmez bir kutu içinde yer alan manicela ve bu manivelaya bağlı yiyecek veren özel bir mekanizma düzenlemiştir. Bu kutunun çalışma prensibi basittir. Düzenek içinde organizmanın belirli ses ya da ışığın yanıp yanmama durumuna göre manivelaya basması halinde bir parça yiyecekle ödüllendirilmekte ya da elektrik akımına kapılmaktadır.

Kutu içindeki fare ışık sönükken manivelaya basarsa elektrik çarpar, ışık açılınca manivelaya basarsa yiyecekle ödüllendirilmektedir.
Bu örnekte olduğu gibi farede ödüle yanaşma ve cezadan kaçınma tepkisi oluşacaktır. Buna bağlı olarak da fare ışık yandığında manivelaya basmaktadır. Işık sönükken ise manivelaya basmamaktadır. Görüldüğü üzere burada oluşan tepki bir klasik koşullanma tepkisi değil, tamamen bilinçli olarak gerçekleşen bir edimsel koşullanma hareketidir.

Edimsel koşullanma içinde dikkat etmemiz gereken bir diğer önemli nokta da organizmanın davranışını, davranışın ortaya çıkardığı sonuç belirlemektedir.
Tabi ki edimsel koşullanma sürecinde durum birden ortaya çıkmaz. Fare önce tesadüfen manivelaya basacak, elektrik akımına uğrayacak ya da ödüle ulaşacak. Sonra ışığın yanıp sönmesini ayırt ederek yanaşma kaçınma sonucu fare devamlı ve bilinçli davranış ortaya koyacaktır. Böylece edimsel koşullanma gerçekleşmiş olacaktır.

Kaçma ile kaçınma farklı kavramlardır. Kaçma istenmeyen bir olay devam ederken ortamdan uzaklaşmayı ifade eder. Kaçınma ise istenmeyen bir olayın olacağını anlayıp ortamdan uzaklaşma veya o eylemi gerçekleştirmemektir.
Kpss eğitim bilimleri içinde yer alan edimsel koşullanmayı etkileyen en önemli faktör pekiştireçlerdir. İleriki konularda pekiştireç kavramına değineceğiz.

Skinner’ın deneyinde dikkat edersek farenin ödüle yanaşmasını sağlayan şey butona zamanında basması sonucu peynir elde etmesi olumlu pekiştirme olmaktadır. Aynı şekilde cezadan kaçınmasını sağlayan şey ise uygun olmayan zamanda butona basmayarak elektrik akımından kurtulma isteği olumsuz pekiştirme olarak karşımıza çıkmaktadır.

Buradan da anlaşılacağı üzere yanaşma ve kaçınma arasındaki ortak fark ayırt etmedir. Farenin hangi zamanda yanaşacağını hangi zamanda kaçınacağını belirleyen ortak faktör ayırt etmedir.
alıntıdır.

__________________