‘KENDİNİ DOĞRULAYAN KEHANET’

Psikoloji tarihinde dönüm noktası olan araştırmalardan bir tanesi Rosenthal ve arkadaşlarının yaptığı bir çalışmadır. Bir grup psikolog çeşitli ilkokullarda ders yılı başında sınıflarda zeka testi uygular ve bir süre sonra öğretmene her sınıfta 4 öğrencinin üstün zekalı olduğunu ancak bunu çocuklara aktarmamasını söylerler. Gerçekte öğretmene isimleri bildirilen çocuklar üstün zekalı olmayıp isimleri kurayla saptanmış olan çocuklardır. Ders yılı sonunda bu çocukların başarılarının yükseldiği görülmüştür. Bu araştırma büyük yankılar yapmış ve Rosenthal buna ‘kendini doğrulayan kehanet’ adını vermiştir. Bu önemli araştırmadan çıkarılması gereken en önemli sonuç çocuklarımıza ne söylüyorsak öyle olma ihtimallerini artırdığımızdır. Çocuklarımıza tembel savruk sarsak haylaz dağınık sorumsuz yaramaz düşüncesiz sakar’ gibi sıfatlarla yaklaştığımız takdirde gerçekte de ‘tanımladığımız gibi’ olma ihtimallerini artırırız. Kısacası çocuğumuza olumsuz olarak ne dersek’ öyle’ olmasını kolaylaştırırız. O zaman akla hemen şöyle bir çözüm gelmektedir. ’Çocuğuma iyi sıfatlarla yaklaşırsam iyi olur’. Halk arasındaki deyişle ’Paşa dersem paşa olur’. Gerçek ne yazık ki buna uygun değildir. Çünkü çocuğumuza olumsuz bir sıfatla yaklaştığımız zaman ortada daima bir sebep vardır. Bu sebeple çocuğumuzun kafasındaki olumsuz benlik imajını pekiştirmiş oluruz. Ancak ortada bir sebep yokken olumlu benlik imajını pekiştirmemiz mümkün değildir. Bu konuda temel ilke esas olarak çocuğu değil davranışı övmektir. Genel olarak eğitimde özel olarak yeni bir davranışın kazandırılmasında temel ilke yanlışların görülmesi ve düzeltilmesi değil ’doğruların fark edilmesidir’. Bir başka ifadeyle söylersek eğitimde esas amaç yanlışların yakalanması olmayıp doğruların yakalanmasıdır.

Modern eğitim uygulamalarının bize getirdiği bu görüşlerin ülkemizde işlerlik kazanması hiç şüphesiz zaman alacaktır. Çünkü görüldüğü gibi bu bulguların önemli bir bölümü geleneksel eğitim sistemimizin özüyle çelişmektedir.