Ailede Psikososyal İstismar

Yetişkinler üzerinde yapılan çalışmalarda fiziksel ve ruhsal bazı hastalıkları yaşayan kişilerin çocukluk yaşantıları ve aile tipleri arasında benzerlikler gözlenmiş. “Riskli aile” denilen bu aile tipi dikkat çekici özelliklerle doludur.
Çocuğun bir dert olarak görüldüğü bu aile tipinde; çocuk ihtiyaç duyduğu ilgiyi sevgiyi ve bakımı bulmaz. Analık babalık becerilerine yeterince sahip olmayan kişiler tarafından ihmal edilir. Çocuğun olumlu gelişimine uygun önlemlerin alınmadığı destekleyici olmayan ve ihmalin yaşandığı bu evlerde çatışmalar ve geçimsizlikler yoğun olarak varlığını sürdürür. Bebeklik çağlarından itibaren oluşan bu güvensiz ortam; ergenlik döneminde gencin yolunu şaşırmasına ve kâbuslarımız haline gelen uyuşturucu riskli cinsel davranışlara yönelmek gibi tuzaklara düşmesine neden olabilir. Ya da yetişkin yaşamlarında yoğun fiziksel ve ruhsal sağlık sorunlarına yol açabilir.

Ana baba ve çocuk arasında; çocuğa zarar veren ve çocuğun ihmal edilmesine neden olan bu ilişki biçimine “psikososyal istismar” denilmektedir. Psikososyal istismar; çocuğun aileye katılması ile başlayan ve süregelen bir iletişim biçimi olabilir; ya da alkol uyuşturucu gibi tetikleyici nedenlerle ortaya çıkabilir. Bazen de boşanma ölüm terk yeni bir evlilik gibi olaylarla başlayabilir.
Çocuktan sorumlu olan kişiler - ki bunlar çoğu zaman anne baba statüsünü işgal etmektedirler- her zaman haklı gerekçelere dayandırdıkları bazı davranışları yapmaktan kendilerini alıkoyamazlar. Çocuklarını utandırmaktan hakaret etmekten hatta dövmekten çekinmezler. Çocuklarını korkutup sindirecek tehdit yollarını giderek ağırlaştırırlar. Onlardan beklentilerini sürekli artırırlar ve çocuk olarak ihtiyaç duydukları sevgi güven ve bakımı “hak etmediklerini” düşündükleri zaman ceza vermek amacıyla göstermezler. Çocuk; fiziksel duygusal ihmal görür hatta toplumsal haklarından bile mahrum bırakılabilir.

Psikososyal istismar uygulayıcılarının en değerli mazeretleri ise “onun iyiliği için” “iyi bir çocuk olması için” gibi yanlış disiplin anlayışlarıdır. Ya da şanssızlık eseri dünyanın en kötü en sorunlu çocuğu onlara düşmüş ve başka çareleri kalmamış gibi bir ruhsal duruma bürünürler: Çocukları onlara böyle davranmaktan başka çare bırakmamıştır!

Araştırmalara göre; özellikle boşanmış aile çocukları özürlü çocuklar istenmeyen çocuklar psikososyal istismar tehdidi altındadırlar. Deneyimsiz ve yetersiz anne babalar ve aile içi şiddetin alışkanlık haline geldiği aileler de bu yanlışa hizmet edecek özellikler taşımaktadırlar.
Psikososyal istismara maruz kalan çocuklar; kaybeden yetişkinler kervanının potansiyel yolcularıdırlar. Önce; güvenmeyi kaybederler. Sonra kendilerini anlamayı. Kendilerini tanıyamadıklarından; dünya üstündeki yerlerini de bulamazlar. Bu; öteki insanları anlayamamaya kadar gidebilecek bir yolculuktur.
Psikososyal istismarın uzun süreli etkilerinde; psikolojik ve fiziki sağlık da bozulma riski taşır. Şiddet eğilimi bağımlılık anksiyete depresyon yeme bozuklukları gibi sorunlarının yanında; İnsan ilişkilerinde başarısızlık akademik ve iş hayatlarında yeniklik düşük ya da aşırı yüksek ahlaki beklentiler acımasızlık ve benzeri uç noktalar kişinin yaşamının eşlikçisi olurlar.
Psikososyal istismarı önlemenin ilk yolu; ailenin çocuğun gelişiminde oynadığı telafisiz rolü idrakten geçer. Aileler; çocuklarını yetiştirme davranışlarını ve bakış açılarını çocukları için en yüksek faydayı verecek şekilde yeniden ele almalıdırlar. Bunun için de; toplum tüm imkânlarını eğitim ve rehberlik amacı ile ailenin hizmetine sunmalıdır.