Kozmik Halkanın Gizemi

12 milyar ışık yılı uzaktan, bilinen en uzak gökadaların birinden gelen bu ateş çemberi görüntüsü ne olabilir? Gökadalar hemen her zaman merkez ağırlıklı olarak, içi dolu bir küre, disk, eliptik kütle veya sarmal biçiminde olurlar. Bu çember neyin nesi? Hemen söyleyelim ki bu bir patlama sonu oluşmuş, merkezden dışarı kaçan sıcak madde değil.
Bu görüntü Einstein tarafından bulunan ışığın eğilmesi sonucu oluşmuş. Burada aslında iki gök cismi var. Ateş görüntüsü 12 milyar ışık yılı uzaktaki bir gökadanın. Ancak o gökada ile Dünya arasına girmiş bir başka büyük bir kütle mercek etkisi oluşturuyor. Tam yol üstünde bulunan başka bir gökada, uzak gökadadan doğrudan gelen ışığı engellerken, çekim kuvvetinin yarattığı mercek etkisiyle yana saçılan ışığı, Dünya üzerinde böyle odaklıyor.
12 milyar ışık yılı demek Büyük Patlamadan sonra uzayı bugünkü yaşının sadece %15'inin geçtiği anlamına geliyor. SDP.81 olarak adlandırılan bu gökadanın görüntüsü, Güney Amerika'daki ALMA (Atacama Large Milimeter/submilimeter Array) mikrodalga teleskopuyla çekilmiş ve teleskopun bütün gücünü kullanan en yüksek çöznürlükle elde edilmiş.
Kütle çekimsel mercekleme (gravitational lensing) denen bu olay Einstein tarafından öngörülmüştü. Einstein ışığın büyük kütleler yanından geçerken kütle çekim kuvvetiyle doğrudan saparak eğrilmiş bir yol izleyeceğini göstermişti. Görüntü ALMA tarafında Kasım 2014'te elde edilmiş ve 7 Nisan 2015'te kamuya verilmiş.

Einstein halkası denen bu görüntü aynı zamanda bir büyüteç görevi de görüyor. Teleskoplara bir artı büyütme kuvveti kazandıran bu olay, rastgeldiği zaman çok uzak gökadaların incelenmesinde gökbilimcilere hoş bir avantaj sağlıyor.

__________________