Kanun Nasıl Çalınır?



Kanun, Türk müziğindeki ses sahası en geniş enstrümanlardandır. Bu genişliğin yanı sıra 26 perdenin de herhangi bir baskı gerektirmeden, açık halde bulunuşu itibariyle sesleri ve seslerin Türk müziğindeki isimlerini adeta bir tablo gibi gözler önüne sermektedir.

Kanun, yüzükler, mızraplar, akort anahtarı, nota sehpası ve gerekiyorsa ayak sehpası hazır edilerek çalışmaya ilk adım atılmalıdır. Oturulacak zeminin mümkünse kolçaksız bir sandalye olmasına dikkat edilmelidir. Sandalyeye oturulduktan sonra üst bacak eğer ayaklara doğru eğimli ise mutlaka ayaklar altına hafif bir ayak sehpası koymak icap eder. Nota sehpası tam karşıya değil de mandal ve burguların bulunduğu sol tarafa konulmalıdır. Böylece hem nota sehpası, hem de mandallar kontrol altına alınmış olunur. Yüzük ve mızraplar doğru bir şekilde parmaklara oturtulduktan sonra kanun çalışmaya hazır bir pozisyona gelinmiş olunur. Eller ve kollar kanuna paralel uzanmalıdır. Sağ el derinin sol tarafındaki filetonun iç tarafına; sol el mandal tahtasının sağ tarafındaki filetonun iç tarafına gelecek şekilde hizalanır. Bu, hem doğal bir kanun sesi çıkarılması, hem de mandallara hâkim bir icra şekli olması açısından önemli ve gereklidir. Çalışmaya başlarken tüm parmakların yumuşak ve gergin olmayan bir şekilde tutulması gerekmektedir. İşaret parmakları tam yatık veya tam dik şekilde değil, yaklaşık 45 derecelik bir açı ile tellere bakması gerekir. İşaret parmakları ile tınlatılacak sese vurulmadan önce başparmaklar, tınlatılacak sesin bir aşağıdaki perde üzerinde işaret parmaklarına yastık vazifesi görmesi için hazır bulundurulur. Böylece işaret parmağı bir sese vurduğu zaman, başparmak bir alt perdedeki teller üzerinde işaret parmağına destek olacak ve mızrabın başka tellere vurmasını engelleyecektir.

Kanun çalışmaya başlanırken öncelikle sağ ve sol elin orantılı bir şekilde kullanılması gerektiği unutulmamalıdır. İlk alıştırmalardan itibaren bu alışkanlık kazanılmalıdır. Aksi halde gelecekte düzeltilmesi çok zor yanlış bir icra tarzı ortaya çıkacaktır. Uzun süreli notalardan oluşan eserler, sağ ya da sol eli bir diğerine oranla fazlaca kullanan icracılar tarafından sorunsuz bir şekilde çalınırken, kısa süreli değerlerin çokça olduğu eserler bakımından aynı kolaylığı bulmamız mümkün değildir. Ellerin orantılı kullanılması kesinlikle başlangıç alıştırmalarıyla birlikte sağlanmalıdır. Unutulmaması gereken bir konu da çalışmalara sağ elle başlamak gerektiğidir. Sol elin mızrap vuruşu olarak kullanımının yanı sıra, mandal kullanımı da söz konusu olacağı için ilk vuruşun sağ elde olması önemlidir.