Erbane Nasıl Çalınır?



Erbane, tarihi M.Ö 1000’li yıllarda Mezopotamya dönemine dayanan vurmalı bir halk çalgısıdır. Bu çalgıya İbraniler de “def” Sümerliler de “dup” Diyarbakır ve Anadolu’nun bazı bölgelerinde ise erbane, arbani, arbane gibi farklı isimlerle adlandırılmaktadır. İslamiyetten önce, özellikle kürt kültüründe kullanılmaya başlanan bu çalgının enstrümantal özelliğinin dışında, bir haykırış, sessiz bir çığlık, bir serzeniş özelliğinin olduğuna da inanılmaktadır. Bunun en önemli sebeplerinden biri de, tarihi çok eski çağlara dayanan bu çalgıyı Zerdüştlük dönemlerinde daha çok kadınların kullanıyor olmasıdır. Erbane çalan kadın, kimi zaman yaşadığı acıları bir ağıt olarak ritimlerle dışa vurmaktadır.

Erbane, Süryani, Arap, Kürt, Ermeni kültüründe, hem dinsel törenlerde, zikirlerde hem de düğünlerde sıkça kullanılan bir çalgıdır. Kürt kültüründe bir sesle çalınma geleneği bulunmaktadır. İran kültürünün de vazgeçilmez enstrümanlarından biridir. Dönem içinde bazı kültürlerde unutulmaya yüz tutmuş olan bu çalgı, günümüzde tekrar değer kazanmıştır. Etnik müzik çalışmalarında çokça kullanılmaya başlanmıştır.

Ritimsel özelliklere sahip çalgının, çalan kişiyle arasında ruhsal bir bütünlük kurulduğuna inanılmıştır. Çalgının en önemli özelliği vuruşların içten dışa doğru değil, dıştan içe doğru olmasıdır. Bu nedenle de enstrüman ve çalgıcı arasında ritmik bir birliktelik sağlanmaktadır. Çalgı tek elle alt kısmından tutulur, diğer elle çalınırken, çalgıyı tuttuğumuz elimizle de ritim verilir.

Erbane çalmak isteyenlerin öncelikle iyi ses veren bir çalgıya ihtiyaçları vardır. İyi bir erbane enstrumanisti olabilmek için günde en az 8 saat çalışmak gerekmektedir. Kondisyon çalışması için en az 1 yıl kadar sıkı bir çalışma gerekmektedir. Ancak bu süreçten sonra daha iyi bir enstürmanist olabilmek ve farklı ritimler üretebilmek mümkündür. Erbane’nin derisi hayvan derisinden yapılır, kasnağı da genel olarak ıhlamur ağacından elde edilmektedir. Plastik olan Erbani de vardır. Deriden yapılmış olanı çalmaya başlamadan önce biraz ıslatılıp gerginleştirilmelidir. Deriden yapılmış Erbani biraz daha bakım ve zahmet gerektirmektedir, ancak verdiği ses daha güzeldir. Erbane’nin iç kısmında metal halkalar bulunmaktadır. Çalmaya başlandığında ritim tutuldukça metal zincirler ve halkalar da ayrı ritimler oluşturulmalıdır. Bu sebeple, diğer vurmalı çalgılara göre daha fazla çalışma gerektiren bir enstrümandır.