Halk Ozanı Nedir?


Halk ozanı, Orta Asya Türkleri'nden bu yana varlığını sürdüren, Aşık Edebiyatı geleneğinin vazgeçilmezidir. Aşık da diyebileceğimiz halk ozanlarının doğaçlama saz çalıp türkü söyleme gibi yetenekleri vardır. ' Tanrı vergisi' olarak adlandırdıkları bu yetenekle gelenekleri koruyup gelecek kuşaklara aktarırlar.

İslamdan önce aşk, özlem, kahramanlık gibi konularda doğaçlama eserler yaratan kişilere 'baksı, kam' isimleri verilirken İslamiyet ile birlikte 'aşık', 'ozan' isimlerini almışlardır. Aşık bir taraftan eski destan kültürünü yaşatmakla birlikte, kahramanlık, göç, doğal afet gibi toplumsal sorunlardan biraz uzaklaşıp hayata dair duyguları eserlerinde konu alan kişiler haline gelmişlerdir.

Türkçe (Oz/Uz) kökünden türemiştir. Ozmak (önde gitmek, şarkı söylemek) eyleminden türeyen bir sözcüktür. Kendilerine saygı duyulduğu için herhangi bir toplulukta hep en önde otururlar. Uzmanlık bildiren Uz sözcüğüyle de yakından ilgilidir. Denilebilir ki ozanlar halkın duygularını yansıtmak, sorunlarını dile getirmek gibi eylemleri gerçekleştirdikleri için aslında halkının gönlünde taht kurmuşlardır.

Halk ozanları Anadolu'da toplumun öncüsü olmuş, halkın sorunlarını saz eşliğinde dile getiren kişilerdir. Bu yüzden toplum tarafından da sevilir ve sayılırlar. Yaşamını halkla iç içe idame ettirirken, her kültürden insanla beraber olabilmek, ilhamlarını arttırmak amacıyla çok sık yer değiştirir, Anadolu'nun her karışını gezmek isterler. Gezip gördükleri ve etkilendikleri yerleri, insanları, yapıları ve duyguları doğaçlama türküye dönüştürmek onların en belirgin özellikleridir.

Halk ozanlarına Aşık ve Ozan da denilmektedir. Hem yazıp hem de çaldıp söyledikleri için bu unvanları almışlardır. Aşıklar daha çok hayata dair konularda eserler verirler. Ölüm, özlem ve sevgi en çok kullandıkları temalardır. Türküleri yazılı eserler olmamakla beraber yıllar geçse de ağızdan ağıza geçerek unutulmamış, akıllarda kalmıştır. En ünlü Halk ozanımız Aşık Veysel'dir. Aşık Veysel, çocukluğunda çiçek hastalığından dolayı tek gözünde görme yetisini kaybetse de gönül gözü asla kapanmamıştır. İnsanları derinden etkileyen, ağlatan ve toplumsal mesaj veren türküler Aşık Veysel'in sesinden, nefesinden bugünlere dek taşınmıştır. Ali Ekber Çiçek, Aşık Mahzuni, Neşet Ertaş ve diğerleri halk ozanlığını layığıyla yapan ve toplumun her kesimi tarafından büyük ilgi gören ozanlardır.