Perküsyon Nedir?

[DeRDeST]

Perküsyon Nedir?

Müzik albümü kitapçıklarında, internetteki müzik videolarının açıklamalarında, müzikle ilgili pek çok yerde perküsyon kelimesiyle karşılaşıyoruz. Perküsyon, vurmalı çalgılara verilen genel bir isimdir. Tıpta, parmak veya bir aletle teşhise yönelik vurup dinleyerek yapılan muayene anlamına gelse de yaygın kullanımı müzik dahilindedir. Müzikte ritim olgusunu sağlayan en temel unsur vurmalı çalgılar, yani perküsyondur. İnsan sesinden sonra müziğin gelişimindeki ikinci aşamayı oluşturur.

Perküsyon enstrümanları parmakla veya elle vurarak, sallayarak, başka bir gereç yardımıyla vurarak ve sürterek veya birbirlerine vurarak ve sürterek ses çıkaran enstrümanlardır. Kendi içlerinde çalım teknikleri olsa da, diğer enstrümanlara nazaran pek çoğunun kullanımı daha kolaydır. Müzik içerisinde ritmi belirleyen bir etken olmasının yanında, melodik ve efekt amaçlı olarak da kullanılabilen perküsyon enstrümanları mevcuttur.

Vurmalı çalgılar tarih boyunca kendi içinde çok çeşitli açılardan gruplara ayrılmıştır; frekansa yönelik işlevsel sınıflandırma, etnik kökenlerine göre sınıflandırma, ses üretimine yönelik türsel sınıflandırma ve genel bilgiye göre sınıflandırma. Tek başlarına ürettikleri seslerin başka bir enstrümana kıyasla oldukça basit ve tek düze olmasından dolayı efekt amaçlı kullanılan enstrümanlar da perküsyon sınıfına girmektedir.

Frekansa yönelik işlevsel sınıflandırmada enstrümanın belirli bir frekansa ayarlanıp ayarlanmaması göz önünde bulundurulur. Ayarlanabilir frekanslı enstrümanlara (tuned percussion) timpani, orkestra çanı, glockenspiel, bell lyre, vibrafon, ksilofon, marimba, celeste ve steel drum örnekleri verilebilir. Frekansları ayarlanamayan vurmalı çalgılara (untuned percussion) da bas davul ya da büyük davul, tenor davul, gong, zil, askı zil örnekleri verilebilir.

Etnik kökenlerine göre incelendiğinde yöresel ve çağdaş vurmalı enstrümanlar olarak iki bölüme ayrılır. Yöresel vurmalı çalgılara latin (ör: agogo, cabaça, marakas, güiro, timbal) ve Afrika (kahon, darbuka, cembe, tef, tabla, bendir) perküsyonları örnek gösterilebilir. Çağdaş vurmalı enstrümanlara bateri ve orkestra perküsyonu örneklerini vermek uygun olacaktır.

Ses üretimine göre türsel sınıflandırmada perküsyonlar dört gruba ayrılır. İdiofon, membranofon, kordofon ve aerofon.

Yapısal olarak tüm bileşenlerinin titreşmesiyle ses çıkaran perküsyon üyelerine idiofon denir. Kendi içinde alt gruplara ayrılan idiofonlara orkestra zili, gong, tahta blok, marakas, shaker, güiro, jew's harp -ağız tamburası-, cam armonika, stamping pit -ayakla vurarak çalınan ve üzerinde ağaç kabuğu olan toprağa açılmış bir çukur-, marching machine - nizami yürüyüş efekti çıkaran bir enstrüman-, zincir örnek olarak gösterilebilir.

Üzerlerindeki zar benzeri deri ya da plastik yüzeyin titreşmesiyle ses üreten membrafonlar da kendi içinde alt gruplara ayrılmaktadır. Tüm davullar, bongo, konga; tabla, pakhawaj, khol ve tavil gibi Hint davulları, bir İrlanda enstrümanı olan bodhran ve içinde bulunan titreşimli yüzeyden ses üretilebilen kazoo membranofonlar grubundadır.

Kordofon esasen telli çalgılara verilen isim olsa da, bazı telli çalgılar da perküsyon sınıfına dahildirler. Santur, piyano, kanun, onavillu gibi enstrümanlar bu gruba dahil edilebilir.

Aerofonlar üflemeli çalgılardır ancak bazı üflemeli çalgılar perküsyon grubuna katılabilir. Efektif borular (horn), düdükler (whistle) örnek olarak gösterilebilir.

Genel bilgiye göre sınıflandırılan perküsyon enstrümanları alışılagelmiş ve yaygın olmayan olarak ikiye ayrılır. Alışılagelmiş grubuna bateri, üçgen, tef, gong örneklerini, yaygın olmayan enstrümanlara da konserve kutuları, plastik bidonlar, metal borular, zincir örneklerini verebiliriz.

Görüldüğü üzere perküsyon ailesi pek çok üyeden oluşuyor ve neredeyse hemen her şey bir perküsyon enstrümanına dönüşebiliyor. Müziklerin yapım aşamalarında çoğu zaman fark etmediğimiz ama aslında daha önce örneğini de görmediğimiz ya da sesini tahmin edemediğimiz çeşitli efektif ve melodik perküsyon enstrümanlarının sıkça tercih edilmesi, müzikteki çeşitliliği oldukça artırmaktadır.