Toplumsal Kurumlarin Özellikleri

• Toplumsal kurumlar, insanlarin gereksinmelerinden dogar ve gereksinimlerini karsiladigi oranda varligini sürdürür.

• Toplumsal kurumlar, normlar ve degerler araciligi ile toplumlara süreklilik kazandirir.

• Toplumsal kurumlar, toplumun gereksinimlerine göre zamanla içinde yer alan birimlerde ve tümünde degisime ugrar.

• Toplumsal kurumlar, farkli toplumlara göre farkli biçimlerde ortaya çikar.

• Farkli toplumsal kurumlar arasinda etkilesim vardir.

• Toplumsal kurumlarin içinde yer alan ögeler arasinda da etkilesim vardir.

Baslica Toplumsal Kurumlar

• Aile : Aralarinda gerçek ya da varsayimli kanbagi bulunan, karsilikli hak ve ödevleri üstlenen insanlarin olusturdugu toplumun en küçük birimine aile denir. Durkheim tarafindan yapilan bu aile tanimi, aile kurumunun en genel anlatimidir.

UYARI : Varsayimli kanbagi, aralarinda gerçek anlamda kanbagi bulunmamasina karsin, aile çatisi altinda birlikte yasayarak kanbagi varmis gibi yakinlasan insanlarin durumunu anlatir. Örnegin ilerde de görülecegi gibi totem ailesinde, kandas olanlar degil, ayni bitki ya da hayvana tapanlar ve ondan türediklerine inananlar aile olusturuyorlardi. Ayrica aile içinde yer alan kadin ya da erkegin veya evlatlik alinan çocuklarin ayni kandan olmamalari durumunda da aile olusturduklari kabul edilir.

• Ailenin Islevleri :

• Insanlar arasindaki cinsel iliskileri düzenleyerek, soyun sürmesini saglamak.

• Ailede yer alan çocuklarin beslenme, barinma gibi maddi gereksinimlerini karsilamak.

• Ailede yer alan çocuklarin egitim, saglik gibi gereksinimlerini karsilayarak, üyeleri arasinda sicak ve içten iliskiler kurarak onlarin güven içinde yasamalarini saglamak.

• Toplumun norm ve degerlerini üyelerine aktararak onlarin toplumsallasmalarini saglamak.

• Üyelerine farkli görev ve sorumluluklar yükleyerek isbölümü anlayisini gelistirmek.

• Diger toplumsal kurumlara insan kaynagi hazirlamak.

UYARI : Kurumlar içinde diger toplumsal kurumlara göre en evrensel olan kurum ailedir. Insanlik tarihinin her döneminde ve her toplum biçiminde aile kurumu degisik biçimlerde de olsa görülmektedir.

• Aile Biçimleri : Aile, tarihsel dönemlere ve toplumlara göre özellikle kadin-erkek cinsiyetlerinin egemenlik anlayisinin ön plana çiktigi biçimlerde görülür. Aile, ayni toplumda zamanla farklilastigi gibi, toplumdan topluma da farklilastirmistir.

Tarihsel gelisim sürecinde egemenlik kullanisina göre görülen baslica aile biçimleri sunlardir:

• Anaerkil (Matriyarkal) Aile : Ilkel toplumlarda görülen anaerkil ailede, ailenin sorumlulugu birinci derecede kadinin üzerindedir. Dogal isbölümü nedeniyle kadinlar toplayicilik, erkekler avcilik isini üstlendiler. Dogurgan olan ve çocuklara dogal yapisi geregi daha yakin bulunmak zorunda olan kadin, ailenin yas***** sürdürmesinde daha önemli idi. Sonuç olarak ailenin beslenme, barinma, soguktan, sicaktan korunma görevi kadinin sorumlulugundaydi. Klanlarda görülen bu aile biçiminde akrabalik bagi kandasliga degil, totemdasliga dayalidir. Erkek ve kadin ayni klanda yasamadiklarindan ve çocuklar annenin klaninda yasadigindan yalnizca ana akrabaligi vardi.

• Ataerkil (Patriyarkal) Aile : Toplumda tarimsal üretimin köklesmesi ve ticari yasamin yayginlasmasi sonucu ekonomik gücü, devletin dogusu ve köleciligin yayginlasmasi ile siyasi gücü eline geçiren erkek, aile içinde de mutlak güç olmaya basladi ve ataerkil aile dogdu. Ataerkil ailede söz ve miras hakki erkeklerin elindedir. Erkek ekonomik gücü elveriyorsa birden çok kadinla evlenir. Bu aile biçimi agirlikli olarak Ilk Çag köleci toplumlarinda görülür.

• Çekirdek (Modern) Aile : Sanayi toplumlari ile birlikte üretimde is gücüne talep duyulmasi kadini aile içinde çalisan birey olmanin disinda, disarida da çalisip para kazanan birey durumuna getirir. Öte yandan felsefede etkinlesen kisi hak ve özgürlükleri, devlette demokratiklesme, dinde laiklesme kadini etkiler ve onlari da erkekle esit bir birey olma mücadelesine zorlar. Böylece anne-baba ve evlenmemis çocuklardan olusan, kadinla erkegin hukuksal esitligine dayanan çekirdek aile yerini alir.

Çekirdek Ailenin Özellikleri :

• Ailede üye sayisi azalmistir.

• Aile üzerinde devletin ve hukukun etkisi artmistir.

• Aile laiklesmistir.

• Akrabalik iliskileri nispeten zayiflamis, aile büyükleri arasindaki baglar güçlenmistir.

• Akraba içi evlilikleri azalmis, es seçiminde akraba disi gruplar yeglenmistir.

• Aile üretim birimi olmaktan çikmis, tüketim birimine dönüsmüstür.

• Aile demokratiklesmistir.

• Ülkemizde Aile Biçimleri : Sanayilesme sürecindeki ülkemizde genelde anaerkil, ataerkil ve çekirdek olarak sinirlari çizilen aile ve evlilik biçimlerine saf olarak rastlamak zordur. Geçmisten gelen geleneksel aile biçimleri ile çagdaslasma çabalarinin getirdigi çekirdek aile özellikleri çogu yerde iç içedir.

• Köy (Kirsal kesim) ailesi : Tarim ve hayvanciligin egemen oldugu köy ailesi daha çok geleneksel aile özelliklerini tasisa da çekirdek aile özelliklerinin de kismen etkisi altindadir.

• Kent ailesi : Ticaret ve sanayinin egemen geçim kaynagi oldugu kent ailesi agirlikli olarak çekirdek ailenin özelliklerini gösterir. Ancak yer yer geleneksel aile özelliklerinin de etkisi sürmektedir.

• Gecekondu ailesi : Köyden kente göç sonucu dogan gecekondu ailesinde geleneksel aile özellikleri ile çekirdek aile özellikleri bir arada görülür. Bu etkiler yer yer çatisirken yer yer kaynasip senteze gider.

• Evlilik ve Evlilik Biçimleri : Karsi cinsten insan ya da insanlarin aile olusturmak amaci ile hukukça ya da toplumca bir arada yasamalarinin onaylanmasina evlilik denir.

__________________