Ekonomi – Din

Toplumsal Kurumlar

Ekonomi

• Ekonominin Tanimi : Sinirsiz insan ihtiyaçlari ile kit dogal kaynaklar arasinda denge saglamak, var olan kaynaklari akilci biçimde kullanmak üzere yapilan üretim, bölüsüm, degisim ve tüketim ugraslarina ekonomik faaliyet denir.

Ekonomi, tarih boyunca insanligin üretim araçlari ile üretici güçler arasindaki iliskilerini inceleyen bir bilim olarak karsimiza çikiyor. Ekonomik faaliyetler toplumlarin yasam biçimlerini norm ve degerlerini derinden etkiledigi için, sosyoloji ekonomi biliminin verilerini dikkate alir, ondan yararlanir.

• Ihtiyaçlar : Ekonomik faaliyetlerin temelinde ihtiyaç yatar. Insanlarin maddi ve manevi varliklarini sürdürmek için duyduklari yokluk ve eksikliklere ihtiyaç (gereksinim) denir.

Ihtiyaçlar önceliklerine göre ikiye ayrilirlar :

• Birincil (Biyolojik) Ihtiyaçlar : Organizmanin varligini sürdürmek için gerekli olan beslenme, barinma gibi ihtiyaçlar.

• Ikincil (Sosyal ve Kültürel) Ihtiyaçlar : Begenilme, ait olma, kendini gelistirme gibi insanin sosyal ve kültürel bir varlik olarak duydugu ihtiyaçlar.

UYARI : Burada, psikolojinin konulari ile bir baglanti kurmak gerekirse birincil ihtiyaçlar fizyolojik güdüleri, ikincil ihtiyaçlar toplumsal güdüleri karsilar. Yine psikolojideki güdülenme konusu göz önüne alinirsa birincil ihtiyaçlar evrenseldir, yani tüm insanlar için ayni biçimde zorunludur. Ikincil ihtiyaçlar görelidir, yani insanlara ve toplumlara göre degisir.

Ihtiyaçlarin Özellikleri

• Ihtiyaçlar sinirsizdir.

• Ihtiyaçlarin siddeti birbirinden farklidir.

• Ihtiyaçlarin siddeti kisilere göre degisir. (Relativdir.)

• Ihtiyaçlar doyuruldukça siddeti azalir.

• Benzer ihtiyaçlar birbirinin yerine geçebilir.

• Mallar ve Hizmetler : Ihtiyaçlar mal ve hizmetlerin tüketilmesi ile karsilanir.

• Mallar : Ihtiyaçlari karsilayan nesnelere mal denir.

MAL ÇESITLERI



Serbest Mal
Ekonomik Mal

Tüketim Mali
Üretim Mali
Ara Mal

Dayaniksiz Tüketim Mali
Dayaniksiz Üretim mali (Hammaddeler)

Dayanikli Tüketim Mali
Dayanikli Üretim Mali (Üretim Araçlari)


UYARI : Serbest mallar ekonomi biliminin konusuna girmez. Bir baska deyisle ekonomi serbest mallari mal olarak görmez.

UYARI : Bir mal kullanilis biçimine göre hem serbest mal, hem ekonomik mal, hem üretim mali, hem tüketim mali olabilir. Örnegin, su, çesmeden içilip karsiliginda para verilmemisse serbest mal; bakkaldan sise suyu olarak satin alinmissa ekonomik mal; içilerek kullanilmissa tüketim mali; tarlada ürünleri sulamada kullanilmissa üretim malidir.

Tüketim mali : Insanlarin ihtiyaçlarini karsilamak üzere dogrudan kullandiklari mallardir. Kisa sürede kullanip yok ettigimiz mallar dayaniksiz tüketim mali, uzun süreli kullanip eskittigimiz mallar dayanikli tüketim malidir.

Üretim mali : Dogrudan tüketilmeyip bir baska tüketim malinin elde edilmesine yarayan mallardir. Baska mallari elde ederken kullanilan araç ve gereçler yani üretim araçlari dayanikli üretim mallari, baska mallari elde ederken kullanilan ham maddeler dayaniksiz üretim mallaridir.

Ara mal : Üretim mallarinin tüketim mali haline dönüstürülürken aldigi yeni biçim ara maldir. Örnegin, un, bugdaydan ekmek elde etme sürecinde ara maldir. Ara mallar da üretim mali sayilir.

• Hizmet : Insanlarin sosyal ve kültürel ihtiyaçlarini karsilayan islere hizmet denir. Hizmetler ikincil ihtiyaçlarin karsilanmasina yöneliktir. Hizmet, turizm, adalet, ulasim, egitim, saglik, sanat, spor gibi alanlarda insanlarin ihtiyaçlarini karsilar.

• Deger : Insanlarin bir mala ya da hizmete yükledikleri öneme deger denir. Mal ve hizmetlerin degeri iki biçimde ortaya çikar.

• Kullanim degeri : Mal ve hizmetlerin ihtiyaci giderme özelligine fayda denir. Eger mal ve hizmetlerin degeri, kullanana sagladigi faydanin derecesine göre belirleniyorsa bu kullanim degeridir.

• Degisim degeri : Bir malin degerinin alis-veris sirasinda baska mallarla karsilastirildiginda ortaya çikan degeridir.

UYARI : Bugün ekonomide degerden kastedilen degisim degeridir. Kullanim degeri daha çok ilkel toplumlara özgüdür. Örnegin, ilkel bir toplumda insanlarin soguktan korunmak için üzerlerine giydikleri bir kürkü, bir külçe altin vererek almak isterseniz alamazsiniz. Günümüz toplumlarinda ise kürkün karsiliginda bir külçe altin alamazsiniz.

Mal ve hizmetlerin duruma göre kullanim degeri çok, degisim degeri az olabilir ya da degisim degeri çok kullanim degeri az olabilir. Örnegin, havanin, suyun, ekmegin kullanim degeri çok degisim degeri azdir. Oysa, altinin, elmasin, sanat eserlerinin degisim degeri çok kullanim degeri azdir.

Degeri Belirleyen Etmenler

Emek : Bir mal ya da hizmetin üretiminde verilen emek degerin belirlenmesinde etkili olur. Örnegin el dokumasi hali çok emek verilerek üretildigi için fabrikasyon halidan daha degerlidir.

Azlik : Mal ya da hizmetin ihtiyaca göre dogada az bulunmasi ya da az üretilmesi degeri yükseltir. Örnegin, altin, elmas, uranyum az bulundugu için degerlidir.

Toplumsal deger yargilari : Toplumun düsünce ve inanislari mal ve hizmetlerin degerlerinin belirlenmesinde etkili olur. Örnegin; Domuz etinin Müslüman toplumlarda ekonomik degeri yoktur.

Fayda : Mal ve hizmetin degerini kullanana sagladigi fayda belirleyebilir. Örnegin, araba, ev insanlarin yasamlarini kolaylastirdigi için degerlidir.

Fiyat (Eder) : Mal ve hizmetlerin birim para insinden degerine fiyat denir. Mal ve hizmetlerin degeri fiyata göre belirlenir. Mal ve hizmetlerin fiyatlari piyasalarda olusur. Piyasalar alici ve saticilarin karsi karsiya geldigi yerlerdir.

Fiyati Belirleyen Etmenler :

Arz (Sunu) : Piyasaya sunulan mal miktaridir.

Talep (Istem) : Alicilarin bir mali isteme derecesidir.

Kalite : Bir malin ihtiyaci gideren mallara göre daha kullanisli olmasidir.

Rekabet (Yarisma) : Piyasaya ayni mali süren firmalarin mücadelesidir. Bir mal ya da hizmetin arzi çok, talebi azsa fiyati düser, arzi az talebi çoksa fiyati yükselir. Arzin da talebin de çok olmasi durumunda kaliteli malin fiyati daha çok olur. Piyasaya ayni mali süren firmalarin sayisinin az ya da çok olmasi ve mali piyasaya sürüs biçimleri de fiyati etkileyen bir faktördür.

• Para : Mal ve hizmetlerin fiyatini belirleyen degisim araci ve deger ölçüsü olarak kullanilan kiymetli kagit ya da madenlere para denir.

UYARI : Para, günlük dilde kullanildigi gibi yalnizca devletlerin bastigi banknot (kagit para) ya da madeni paralari anlatmaz. Alisverise konu olan her türlü kiymetli kagit ve maden paradir. Yeni çek, senet, hisse senedi, yerine göre altin, gümüs para kavr*****n kaps***** girer.

Paranin Islevleri

• Para, degisim aracidir. Mal ve hizmetleri, mal ve hizmetlerle degistirmek yerine araci olarak para kullanilir. Örnegin, bir ögretmen sinifta anlattigi ders ya da okulda yaptigi çalismalarla hizmet üretir. Bu üretimi karsiliginda hizmet verdigi kesimlerden dogrudan gereksinimlerini karsilayan mal ve hizmet almak yerine maas olarak para alir ve aldigi para ile baskalarindan diger mal ve hizmetleri satin alir.

• Para, deger ölçüsüdür. Mal ve hizmetlerin degeri para ile ölçülür. Tüm mal ve hizmetlerin parasal

karsiligi vardir. Ihtiyaçlarimizi karsilayan her mal ve hizmet için belirlenmis miktarlarda para ödememiz gerekir.

• Para, tasarruf aracidir. Insanlar gelirlerinden tüketemedikleri kismi mal ve hizmet olarak saklamak yerine para olarak saklamayi tercih ederler. Örnegin, 500.000.000 TL. geliri olan bir insan, bunun 300.000.000 TL'sini tasarruf yapmissa bunu yerine göre ulusal para, yabanci para, hisse senedi, altin, elmas gibi para olarak degerlendirir.

• Para, deger tasiyicisidir. Mal ve hizmetlerin degeri paraya tasinir. Örnegin, bir mal ya da hizmetten yararlanmak isteyen bir insan, bunu alacak gücü yoksa para ile borçlanarak onu alir. Böylece mal ve hizmetin degeri paraya tasinir.

Para ile Ilgili Kavramlar

• Enflasyon : Mal ve hizmetlerin fiyatlarinin yükselmesi sonucu paranin satin alma gücünün düsmesidir. Enflasyonun nedeni, dis satimin (ihracatin) az, dis alimin (ithalatin) çok, üretimin az, tüketimin çok olmasi yani bütçe açigidir. Bir devlet ürettiginden çok tüketiyorsa, sattigindan çok aliyorsa enflasyon yasar. Enflasyon iki biçimde ortaya çikar :

• Talep Enflasyonu : Bir mal ya da hizmetin arzi az, talebi çoksa malin fiyati yükselir.

• Maliyet Enflasyonu : Bir malin üretimi sirasindaki girdilerin fiyatlarin yükselmesi malin fiyatini yükseltir. Örnegin, üretim sirasinda, hammadde girdilerinin, isçilik masraflarinin artmasi satis fiyatinin artmasina yol açar. Enflasyon yasayan ülkelerde maliyet enflasyonunu ithal enflasyon da etkiler. Ulusal paranin degerinin düsmesi sonucu disardan alinan mallarin fiyatlarinin yükselmesi, bunun sonucu maliyet fiyatinin yükselmesi ithal enflasyondur.

Enflasyonun Sonuçlari

• Halkta ulusal paradan kaçis, mala ve yabanci paralara dogru yönelme artar.

• Yatirimcilar, yeni is alanlarina yatirim yapip üretimi artirmak yerine para ile para kazanacaklari ölü alanlara yönelirler.

• Dar ve sabit gelirliler daha çok yoksullasir.

• Enflasyondan zarar gören genis halk kitlelerinin rahatsizligi yönetenleri zor durumda birakir, siyasal istikrarsizlik dogar.

• Devletin disariya olan borçlari nedeni ile IMF, Dünya Bankasi ve alacakli devletlerin zorlamasi ile ulusal paranin degeri yabanci paralar karsisinda düser. (Devalüasyon)

Enflasyonun Önlenmesi

• Enflasyonu önlemek için üretimin ve dis satimin artirilmasi, tüketimin ve dis alimin azaltilmasi gerekir. Böylece bütçe denklestirilir.

Uzun vadede bunlar yapilirken kisa vadede de;

• Vergi düzenlemeleriyle devletin gelirleri artirilir; yeni vergiler konur, vergi kaçaklari önlenir, vergilendirilmemis alanlar vergilendirilir.

• Devlet harcamalarinda tasarrufa gidilir. Devlet giderlerini alt düzeyde tutarak bütçenin denklesmesi için çaba harcar.

• Tasarruf faizleri yükseltilerek mala ve yabanci paralara olan talep azaltilir. Faizlerin yükselmesi ile toplanan paralar yatirimcilara kredi olarak verilir. Böylece uzun vadede enflasyonu önleyerek üretken isletmelerin açilmasi tesvik edilir.

• Tüketici kredileri ve taksitli satislar sinirlandirilarak mala karsi talep azaltilir.

• Gerekirse ulusal paranin degeri dis yabanci paralar karsisinda makul oranlarda düsürülür. Ihracat ve ithalat yollari açilir.

• Devalüasyon : Bir devletin ulusal parasinin yabanci paralar ve altin karsisinda degerinin düsürülmesidir. Yüksek enflasyon yasayan devletlerin dis borçlarinin artmasi sonucu, ulusal paranin degeri resmi olarak düsürülür. Bu deger düsürme isleminde IMF, Dünya Bankasi gibi uluslar arasi finans kuruluslarinin zorlamasinin etkisi büyüktür.

• Deflasyon : Ulusal paranin degerinin yükselmesi sonucu mal ve hizmetlerin fiyatlarinin düsmesidir. Deflasyon üretimin tüketimden, dis satimin dis alimdan çok olmasi durumunda görülür.

UYARI : Gerek enflasyon önlenirken, gerekse deflasyon yasanirken ekonomi, talep yetersizligi nedeni ile yatirimlarin ve üretimin durmasi, issizligin artmasi gibi stagfasyona (ekonomide durgunluk)da girebilir. Enflasyon önlenirken tasarruf faizlerinin yükselmesi, taksitli satislarin ve tüketici kredilerinin sinirlandirilmasi sonucu talebin en alt düzeye inmesine yol açabilir. Bu durumda var olan isletmeler ürettikleri mali satamaz duruma gelir, bunun sonucu yatirimlar durur, stoklar çogalir, isletmeler kapanir,

isçiler çikartilir. Ayni durum deflasyon sonucu da yasanabilir. Deflasyon yasayan ülke iç pazari doyurduktan sonra ürettigi mallari satacak dis pazar bulamazsa gene üretim ve yatirim durur, stoklar çogalir, issizlik bas gösterir.

• Revalüasyon : Bir devletin ulusal parasinin yabanci paralar ve altin karsisinda deger kazanmasidir.

• Ekonomik Hayatin Ana Unsurlari :

__________________