Gaziantep Yöresi Düğün Geleneği



DÜĞÜN

Düğün ve evlenme Gaziantep te de kutsal bir olayın başlangıcıdır. Evliliğin her aşamasında genellikle yöredeki töre ve inançlara göre hareket edilir. Evlenme adetleri İlimiz merkezi dahil olmak üzere; Nizip ilçesi Boyundur ve Uluyatır (Mizar) Oğuzeli ilçesi Dokuzyol ( Uruşlu ) Büyükkaracaören ve Hötoylu Araban ilçesi Elif Beldesi ve Akbudak ( Süpürgüç )Yavuzeli İlçesi Sarılar Göçmez Hacımallı ve Üçgöl Karkamış ilçesi Elifoğlu Alagöz AlacalıÇiftlik ve Balaban köylerinde uygulanmaktadır.

DÜĞÜR GEZME

Düğür gezme; evlilik çağına gelmiş kızlara bakmaya gitmek demektir. Dügür oğlan veya erkek yeğeni olanlar tarafından gezilir. Dügür gezenler tanıdık dost e akrabalarındanevlenme yaşında kızı olanların salığını ( Haberini ) alırlar. Daha sonra haberleri yokmuş gibi belirlenen eve giderek kıza bakarlar. Düğür gezenler için en önemli olan şey kızın ailesinin geçmişidir. Ondan sonra kızın marifetleri ve güzelliği gelir.

Düğürcüler kızı beğenirlerse birkaç gün sonra bir daha görmeğe giderler. İkinci seferde de beğendikten sonra oğlana haber verirler ve kızı gizlice yolda gösterirler. Düğürcüler beğendiyse oğlana fazla bir laf düşmez. Oğlan kızı gizlice görüp beğendikten sonraevlenmenin ilk adımı olan erkekler arasında söz alıp verme işi başlar.

BEKLİK TAKMA

Beklik takma; Gaziantep ?te nişan takma yerine kullanılan bir tabirdir. Beklik takma yapılmadan önce kız evi tarafından istenilen ve erkek evi tarafından alınması zorunlu olan giyecek eşyaları alınır.. Bu olaya ? Beklik Karartısı denir. Giyecekler beklik takılırken kız ve erkek tarafından giyilir. Beklik karaltısının içinde bir kat elbiselik kundura çanta pabuç ve iç çamaşırı bulunur. Eskiden hamam peştimalı da verilirdi.

Bu hazırlıklar bitikten sonra; sıra yüzük takmaya gelir nişan mutlaka kız evinde yapılır. Oğlan evi nişan gününden birkaç gün önce dost ve akrabalarına haber yollayarak nişan gününü bildirir. O gün herkes kız evinde toplanır. Nişana daveti eskiden ? Okuyucu ? denilen kadınlar yaparlardı. Günümüzde okuyucu kadınlardan kimse kalmamıştır.

Nişan günü sabahı oğlan evi kız evine nişanda yenilecek olan tüm yemek tatlı ve meyveleri yollamak zorundadır. Yemekler yenilir getirilen elbiseler bir ip üzerinde sergilenir. Giyecekler incelendikten sonra tatlı yenilir ve yüzük takılır. Bu nişana erkekler katılmazkadınlar arasında yapılır.

BAŞLIK VE KALIN

Gaziantep'te ve özellikle köylerinde kalın alma olayı hala devam etmektedir. Kalın kız babası tarafından kızın çeyizine harcanmak üzere alınır. Kız babası aldığı bu parayı başka bir harcama için kullanmaz. Eğer bu para kız için harcanmazsa bu büyük bir terbiyesizlik olarak kabul edilir.

Kalın parası günün şartlarına göre alınır ve bir usulü vardır. Kız istendikten sonra oğlun evinden büyükler giderek kız evinden ne kadar kalın istediklerini sorarlar. Eğer istenilen para çok ise; aile büyükleri araya girerek miktarı düşürmeye çalışırlar. Oğlan evi daha sonra verebileceği miktarı kız evine bildirir. Beş aşağı on yukarı işi bağlarlar. Yeniden kız evinde toplanılır ve masrafları oğlan evi karşılar. Bu toplantıya yalnızca erkekler katılır ve yenilip içildikten sonra oğlan babası herkesin önünde parayı kız babasına verir. Böylece kalın işi halledilmiş olur. Önceleri başlık ve kalın gibi maddiyata dayanan kaynakları olamayanlar değişik usulü ile evlenirler. Değişik yapabilmek iki ailenin kız alıp vermesidir. Değişik yapmaya evlenme yaşına gelmiş ağabeyler karar verirler. Her aile bir kız alır bir kız verir. Bu nedenle başlık alıp vermezler.

Bu usulü benimseyenler çoktur. Çünkü; masrafsız olarak yapılan bir evlilik yoludur. Bu usulde gönün işi geçerli olmayıpailenin vereceği kararlar önemlidir. Değişik yapan aileler genellikle fakir ailelerdir. Eğer değişik aynı köyün gençleri arasında değil de başka bir köyle değişik yapılıyorsa o zaman; değiştirilecek kızlar at üstüne bindirilerek diğer köye doğru yola çıkarlar. İki köy arasında kafile karşılaşır. Daha sonra; iki tarafta kızları alır köylerine dönerler. Her köy arasında ayrıca düğün yapar.

YATAK BİÇME

Yatak biçme imece usulüyle yapılan bir yardımlaşma ve eğlence günüdür. Yatak biçme kız evinde yapılır. Oğlan evinden ve kız evinden gelen kadınlar yardımlaşarak kızın çehizine konacak yatak yüzlerini diker ve yorganları köpürler. Bir yandan iş yapılırken bir yandan da yemekler yapılır ve yenir. Yatak biçmeye çalgıcılar çağırmak adetler arasındadır. Yatak biçmeye gelen kadınlar yer içer ve eğlenirler.

ÇEHİZ ( ÇEYİZ )

Gaziantep?te çok önemli yer tutar. Özellikle kızlar çeyizleriyle değerlendirilir. Kız çeyizini para olarak hesaplamak mümkün değildir. Bir kızın çeyizi doğduğu günde dizilmeye başlar. Anne teyze hala v.s. akrabalar da bu çeyize daima bir şeyler eklerler.

ÇEHİZ ALMA ADETLERİ

Çeyiz alma kız evindeki kızın çeyizinin oğlan evi tarafından alınıp oğlan evine götürülmesidir. Çeyiz alınacağı günoğlan evinin akrabaları oğlan evinde kız evinin akrabaları kız evinde toplanırlar. Çeyiz günü eğlenceyi oğlan evi yaparkız evi ise; oğlan evinin gelmesini bekler. Kız evinde hiçbir eğlence yapılmaz. Çeyiz alma adetleri günümüzde hala eksiksiz olarak devam etmekte ve yapılmaktadır.

Kız evinden çeyiz almada da bazı adetler ağırlığını korur. Çeyizlerin bulunduğu evdeki kızın sandığının üzerine kızın erkek kardeşi veya yakın bir akrabası oturur. Oğlanın babası veya bir aile büyüğü sandığın üzerinde oturan kişiyi kaldırmak için bir miktar para verir. Para verildikten sonra çeyiz taşıma işlemlerine geçilir.

Çeyiz taşınırken meydanda bulunan her eşya alınır. Yeni evlenecek olan çiftlere yardım olarak ne bulunursa götürülür. Taşıma işi yalnızca oğlan evine düşer kız tarafından kimse taşıma işine karışmaz. Çeyiz taşındıktan birkaç gün sonrakız evinden birkaç kişi çeyizin taşındığı eve giderek evi dizerler. Gelen tüm çeyizler evin içersinde düzenlenir ve yerli yerine konulur.

KINA GECESİ

Gerdek gecesinden ir gün önce yapılan bir gecedir. Bu gece kız evinde ve erkek evinde ayrı ayrı yapılır.
Kına gecesinin en önemli kişilerinden birisi olan sağdıç damadın koruyucusu ve onun hizmetkarıdır. Kına gecesi dahildüğün boyunca damadın tüm ihtiyaçlarından sorumludur. Kına gecesinden bir gün önce attarlar? dan kına alınarak kız evine gönderilir. Oğlan evi kendi kendi evinde eğlendikten sonra gece geç saatlerde kız evine giderek kınayı ister. Kınayı kız evinden almaya gidilirken yolda türküler söylenir ve arada bir ? Yah yah ? çağrılır.

Oy mizmize mizmize

Kınayı verin bize

Kınayı vermezseniz

Bizde küseriz size

Yukarıdaki maniye benzer birkaç maniler okunur. Kız evinden içine yoğrulup konmuş ve her biri kaz yumurtası büyüklüğündeki topakların üzerine birer mum dikilmiş ve yakılmış olan kına tepsisi coşkulu bir eğlenceyle alınarak oğlan evine gidilir. Oğlan evine gidilirken kına ilk önce öksüz birinin eline yakılır. Daha sonra sağdıç damada ve arkadaşlarının eline kına yakar.. Kına yakanın bekar olması şarttır. Bu da; ? Abbisi ( Darısı ) kendisine olsun ? diyebilmek için yapılır. Kınayı yakma kız evinden gelme dört köşesi sarı tel işleme bir çerçeve ( tülbent mendil ) ile yapılır.

Tepsideki topak kınalar üstü şeritli jelatin kağıtlarla süslenmiş biçimdedir. Kına damada yakılırken iğne batırılır. Bu olaydaki maksat; bir gün sonraki gerdek gecesinde damadın uyanık olması içindir. Kınayı almaya gidilirken damat o topluluğun içinde bulunmaz kına getirildikten sona kına yakılacağı zaman damat kimseye sezdirmeden saklanır. Saklandığı yeri ancak sağdıcı bilir. Bu arada damadı kınaya gelen kalabalık aramaya başlar bulunan damadın eline coşkulu bir hava içersinde kına yakılır.

GELİNCİ VE DÜĞÜN GÜNÜ

Gelinci yöremize ait bir kadın düğünü olup; düğün salonuna kadınlardan başka kimse alınmaz. Bazı yakın akrabalardan gelen olursa kapıda beklemek zorunda kalır. Kına gecesini takip eden günde oğlan evinde oğlanın bütün kadın akrabası komşuları mahalle kadınları toplanır. Çalıp söyler oynar ve eğlenirler.

Gelinciye gelin ile damat beraber gelir. Gelin olan kız son yemeğini abasıyla birlikte yer daha sonra akrabaları tarafından giydirilir. Gelinciler eğlencenin ortalarına doğru ara verir. Gelinciler yanlarında yiyecek ve içecek getirirler. Getirilen yiyeceklerin başında ? Hedik ? bunun yanı sıra kuruyemişler meyveler ve yemekler yer alır. Yiyecek getirenler getirmeyenlere dağıtırlar. Böylece iyi bir dostluk ve yakınlaşma ortamı da doğmuş olur.

Gelincinin yeniden ikinci bölümü başlar. Kaynana gelinin başına şeker atar şekerlerin bir kısmı da misafirlerin üzerine atar. Bu olay çocukların dört gözle bekledikleri andır. Gelinci bittiği zaman gelinin arkadaşları gelini alarak gerdek odasına götürürler. Yatsı?ya doğru damadın arkadaşları gelerek gelinden damadın eşyalarını isterler. Gelin damadın giyeceği eşyaları kendi eliyle arkadaşlarına teslim eder. Elbiseyi alan arkadaşları damadı giydirdikten sonra namaza götürürler.

Memleketimizde özellikle köy düğünlerinde bu gelenek devam etmektedir. Şehirde ise; bu adet kalkmıştır. Düğün günüoğlan tarafı mahsere kazanları ve elbeştelerde pilav ve cacık ( Sulu) yemekler yapılır. Okuyucu vasıtasıyla gelinciye olan kadınlar yer icer çalar oynarlar.

MAŞTA

Gelinci ve düğün günleri davetlileri idare etmek onları hakkıyla ağırlamak yemeği ikram eden törenle ilgili diğer işleri üzerine alan ve mühim roller oynayan kadına maşta denir. Maştanın aldığı kararlara büyük küçük her ferdin itaat etmesi mecburidir.

NİKAH TÖRENİ

Nikah için kız babasına veya amcasına vekalet verir. Yalnız vekalet verirken vekaleti alan kimse; üç defa ? Bana vekalet veriyormusun.? ? diye sorar. Evet cevabını alınca camiye gidilir vekaleti alanlar hocaya nikahı kıydırırlar. Son zamanlarda dini nikahlar camilerden ziyade evlerde kıydırılmaktadır. Bunun için vekalet verme işi ortadan kalkmış olur. Resmi nikah da her yörede aynı olduğundan ayrıca anlatılmasına lüzum yoktur.

GÜVEYİ NAMAZI VE GÜVEYİ GEZDİRMESİ

Daha önceleri güveyi namaza giderken iki tarafından damadın arkadaşları ellerinde mumlar yanmış vaziyette birlikte hareket ederlerdi. Bu şamdanlar ağaçtan yapılmış ve ağaç dalı gibidir. Özel şekil taşır. Her bir şamdanın üzerinde 8 10 mum yanar. Bu şamdanlar renkli kağıtlarla güzelce süslenir. Bunları güveyinin sağında ve solunda iki kişi tutarlar. Bu kişilere Sağdıç denir. Bu kişiler hizmetlerinden dolayı mükafatlandırılmazlar. Onun için Antep? te Emeğin SağdıçEmeğine Döndü ? diye bir de atasözü vardır. Güveyi namaza gidip gelirken önü sıra gazeller ilahiler okunur koşmalar söylenir. İmam nikah tazeleme ve bir de dua yapar. Duadan sonra güveyi evvela imamın ellerini öper sonra sağdıçlar mumları alarak öne düşerler. İlahiler biter şarkı ve türküler başlar. Bundan sonra gazel ve koşmacılar devam eder. Alaylar şarkılar içinde güveyiyi eve getirirler. Bu gidiş gelişte damada dostlarınca defalarca iğne batırılır. Şarkılar biter. Güveyiye ivey ( izin ) verilir herkes dağılır. Damat gelinin yanına girince iki rekat namaz kılar.


Alıntı.