Aile ağacı olarak da bilinen soy ağacı nedir, nerelerde kullanılmıştır?

[Jineps]

Aile ağacı olarak da bilinen soy ağacı nedir, nerelerde kullanılmıştır?



Soy ağacı, belirli bir kişinin soyundan olan tüm kişileri, ya da bilgilerine ulaşabildiği tüm akrabalarını gösteren bir çizelge türüdür. Kişiden büyüklerine ve atalarına doğru gidilen bu çizelge türünde, belirlenmiş kişi en altta olacak şekilde tüm büyükleri ve büyüklerinin eşleri, onların çocukları, ailenin en büyükleri ve ataları yukarılarda olacak şekilde çizilmektedir. Bu görüntü de, dallanarak ilerlediği ve genişlediği için bir ağaca benzemektedir. Bu nedenle de, bu çizelgeye soy ağacı ya da aile ağacı denilmektedir.

Eğer belli bir kişinin soyundan gelenler araştırılıyorsa, bu sefer de belirlenmiş kişi çizelgenin tepesinde, kendinden sonra gelen nesiller ve tüm akrabaları ise dallanarak genişlemekte ve aşağılara doğru çizilmektedir. Bu ağaç tipinde de üst bölüm dar, ancak alt bölüm oldukça geniştir.

Soy ağacında genel olarak, en eski nesiller yukarı bölümde, daha yeni nesiller ise aşağılarda çizilerek gösterilmektedir. Yani, yukarıda anlatılan birinci tip soy ağacı, en yaygın olarak kullanılan soy ağacıdır. Temelde ayrılan bu tiplerin dışında, soy ağaçlarının kendi içinde bazı çeşitleri de vardır. Bu çeşitler, genellikle ihtiyaca ya da meraka göre ortaya çıkmıştır. Örneğin, ailenin tüm üyeleri değil de sadece aynı soyadını taşıyan aile fertlerinin olduğu soy ağaçları ortaya çıkartılabilmektedir. Yine benzer şekilde, bir hanedanın soy ağacı çıkartılırken yalnızca büyük ve önemli rütbelere sahip sülale üyeleri soy ağacında kendine yer bulabilmektedir.

Eski Ahit’in Yeşaya kitabında, Hz. İsa’nın soyunun tarif edildiği bir bölüm bulunmaktadır. Bu bölümün içinde, bir ağaç benzetmesi görülmektedir. Hristiyanlar’ın da bu benzetmeye dini anlamlar yüklediğini söyleyebiliriz. Soy ağacının İncil dışında kullanıldığı ilk yer, İtalyan yazar ve şair olan Boccaccio’nun 1360 baskılı “Genealogia Deorum Gentilium (İnsan Tanrıları’nın Soyu)” eseridir. Bahsi geçen eserde, yalnızca babalar ve erkekler değil, tüm bir aile, soy ağacında kendine yer bulmuştur. Bu anlamda da bir ilk olan çalışma, klasik Yunan ve Roma mitolojisindeki kişiler ve tanrılar arasındaki soy ilişkilerini betimlemiştir. Yine bahsi geçen kitapta, ayrıntılı aile açıklamalarını ve aynı zamanda soy ağacı çizelgelerini bulabilmek mümkündür.

Osmanlı’da ise soy ağacına silsilename ya da şecere ismi verilirdi. Silsilename sülalelerin (soyun) kimlerle akraba olduklarını gösteren bir nevi şemadır. 17-18. yüzyıllarda yaşamış olan Lale Devri sanatçısı Levni, Silsilename adlı bir albüm ortaya koymuştur. Bu albümde Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Gazi’den başlayarak Lale Devri padişahı III. Ahmet’e kadar olan tüm padişahların resimleri yer almaktadır. Daha sonraki padişahlar kendi portrelerini de eklettirmişlerdir.

Tarihteki en uzun soy ağacı ise Çinli filozof ve eğitmen Konfüçyus’un soy ağacıdır. Söz konusu ağaç, toplam 80 nesil içermekte ve 2 milyon kişiyi barındırmaktadır.