Hukuk Kavramı

[Jaqen]

Hukuk Kavramı

I KAVRAM

Toplum halinde yaşamak insanlar arasındaki ilişkilerde bazı kurallara uyulmasını zorunlu kılarHer toplumda bireylerce uyulması beklenen kurallara toplumsal davranış kuralları denir Hukuk kuralları bunların yalnızca bir bölümünü oluşturmaktadırToplumda hukuk kurallarının (hukuk düzeninin) yanı sıra başka kurallar (düzenler) de vardır Din ahlak ve görgü kuralları gibi

Hukuk kurallarına aykırı davranışlar devletin zorlayıcı gücü ile karşılaşır Buna karşılık din kurallarına uyup uymamainsanın din karşısındaki kişisel tutumuna göre kendisinin karar vermesi gereken bir konudur Bunun laik bir devlette devletin zorlayıcı gücüyle bir ilgisi yoktur Ahlak ve görgü kuralları bakımından da durum farklı değildirAhlak ve görgü kurallarına aykırı davranan kimseler beğenilmeyen hoş karşılanmayan ilişki kurulması istenilmeyen kimseler sayılabilirAma bu durum devleti ilgilendirmez devletin zorlayıcı gücünü gerektirmez

Kişiyi hukuk kurallarına uymaya aykırı davranıştan çekinmeye zorlayan devlet gücü uygulamalarının tümünü kapsamak üzere “hukuki yaptırım” (müeyyide) deyimi kullanılır Bir toplumsal davranış kuralına uyulmasını sağlamak için devlet gücü işe karışıyorsa o kural hukuk kuralıdır

Bu açıklamalara göre hukuku “belli bir zamanda belli bir toplumda yürürlükte olan devletçe yaptırıma bağlanmış toplumsal davranış kuralları bütünü” olarak tanımlayabiliriz Devletçe yaptırıma bağlanmış olma niteliği hukuk kurallarını öteki toplumsal davranış kurallarından ayıran temel özelliktir Başka bir deyişle hukuk kuralları uyulması zorunlu kurallardır Kişi hukuk kuralına kendi isteği ile uymazsa devletçe uymaya zorlanabilir Bireylerin hukuk kurallarına uygun davranmalarını sağlamak üzere harekete geçebilecek olan devlet tepkisine yaptırım (müeyyide) denir Hukuki yaptırım “ bir hukuk kuralına aykırı davranıldığında o davranışta bulunan kişi için hukuk düzeninin öngördüğü sonuç” olarak tanımlanabilir

Burada önemle belirtilmesi gereken özellik hukuk kurallarına aykırılıklar için öngörülecek yaptırımların yine hukukça önceden belirlenmesi ve hukukça belirlenmiş usullerle uygulanması gereğidir Kişi hukuk kuralına uymadığı takdirde nasıl bir yaptırımla karşılaşacağını önceden bilmeli ya da en azından bilebilecek durumda olmalıdır Yani burada söz konusu olan yaptırım uygulayıcısının keyfine göre değişen bir yaptırım olmayıp hukukça öngörülen ve uygulayıcıyı da bağlayan bir yaptırımdır Bu özellik hukuk devleti ilkesinin belirleyici unsurlarından biridir Aksi takdirde yaptırım hukuki olmaktan çıkar ve bir kaba kuvvet uygulamasına dönüşebilir