Ses Tonu, Jest ve Mimik Deyip Geçmeyin

**Ela** · 19.05.2013, 22:22

ELİF KAYA 006 Amerikan yapımı animasyom filmi ‘Madagaskar’da kahramanımız aslan Alex, arkadaşları tarafından bir helikopterle insanların elinden kurtarılacaktır.
Helikopterden birbirinin elinden tutarak sarkan maymunlar, Alex’in “Yukarı çekin.” cümlesini kulaktan kulağa pilot koltuğundaki penguene aktarırlar. Yalnız birçok maymunun kulak ve ağzından geçen cümle, 180 derece değişerek “Yukarı çekmeyin.” haline gelir. İzleyenleri hayli tebessüm ettiren bu sahne, sadece filmlerde yaşanmıyor. Hayatımızın içinde hatta çocukluğumuzun eğlenceli zamanları arasında bile yer alıyor. “Kulaktan kulağa” oyunuyla arkadaşımızın kulağına sessizce söylediğimiz ifade, sıranın sonundaki kişinin ağzından bambaşka bir hale bürünerek çıkardı hatırlarsınız. Sonra geriye doğru cümleyi herkese sesli söyletirdik ki yanlış anlayıp aktaranı tespit edebilelim. Fakat büyüyüp bu cümleler oyun olmaktan çıkınca söylediklerimizi bambaşka bir şekilde duymak oyundaki kadar tebessüm ettirmiyor bizi. Üzülebiliyor, sinirlenebiliyor, yalana kapı aralayan bu durum karşısında sert tepki veriyoruz. Daha da acısı çoğu zaman bu değişim sürecini, teyit etme imkânımız da olmuyor.
Şahit olduğumuz bir olayı anlatırken ya da bize söylenen bir cümleyi başkasına iletirken bazen saf haliyle bu aktarımı gerçekleştirmiyoruz. Bizde hâsıl olan duygu yoğunluğu ya da kendi anladığımız şekliyle yorumlarımızı da katıyoruz anlatımımıza. Jest ve mimiklerimiz hatta ses tonumuz bile manayı bambaşka boyutlara taşıyabiliyor. Bir arkadaşımızın şaka yollu söylediği bir şeyi başkasına gayet ciddi bir modda anlattığımızda ister istemez mevzuu yalan kurnasına dökmüş oluyoruz. Zira lügatlerde yalan, gerçeğe aykırı asılsız söz, vâkıaya mutabık olmayan beyan, zatında olmamış bir şeyi var gibi sunma ya da söyleyen insanın bilgisini, düşüncesini, kanaatini -kasdî olarak- tam yansıtmayan bir ifade şeklinde tarif ediliyor.
Sohbetin koyulaştığı arkadaş meclislerinde bazen kendimizden geçip ifadelerimize bırakın yorumlarımızı katmayı espri ya da eğlence amaçlı gerçeğe aykırı ifadeler bile serpiştirebiliyoruz. İş arkadaşımızın sarf ettiği sinirli bir ifadeyi, sanki cinayet işlenmişçesine aktarıyoruz, ortak işlediğimiz suçu kardeşimiz daha sorumluymuş gibi tonlamalarla annemize söylüyoruz. Böylece bir şeyi olduğundan fazla ya da az göstererek mübalağa yapıyoruz. Olanı olduğundan farklı gösterme kastî yapıldığında yalan oluyor. Fakat bilmeyerek yaptığımız aktarım hataları da yanlış anlaşılmalara sebep olduğunda kul hakkına girmemize yol açabiliyor. Bu tehlikeden korunmak için Bediüzzaman Said Nursî’nin “Hangi şeyi vasfetsen, olduğu gibi vasfet. Medhin mübâlağası zemm-i zımnîdir.” cümlesine kulak vermek gerekiyor.
TEVRİYE YOLLU YALAN
Bazen de yalan söylememe adına doğru cümleler kursak da muhatabımızın farklı anlamasını isteyebiliyoruz. Bunu da açık olmayan bir beyanla asıl maksadı gizleme manasına gelen tarizle yapıyoruz. Ancak tariz de zımnî (gizli) yalan kategorisinde ele alınıyor. Fatih Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden Yrd. Doç. Dr. Hasan Yenibaş, eski hassasiyetlerin artık gözetilmediğini, yalanın hayatımızda binbir kılıfa bürünerek yer edindiği görüşünde. Mesela yalan olmadığını zannettiğimiz ‘tevriye ve ihâm’ yolu da sosyal hayatımızda bolca yer alıyor maalesef. Birkaç manası olan bir kelimenin en uzak anlamının kastedilerek söylenmesine ‘tevriye’, iki manası olan bir kelimenin yine uzak anlamının kastedilmesine ‘ihâm’ deniyor. Örneğin telefonda konuşurken “Şu an yanımda değil.” denilerek arkadaşının yan odada olduğu kastediliyor. Oysa muhatap, bu ifadeden şahsın evde olmadığını anlıyor. Dolayısıyla ihâm yapılmış oluyor.
Bir sözü veya hadiseyi naklederken de doğruluktan asla ayrılmamak elzem. Sıdk konusundaki hassasiyetiyle hüsn-ü misal olan Abdullah b. Mes’ud Hazretleri, hadis rivayet ederken tir tir titrermiş. Peygamber Efendimiz’in (sallallahu aleyhi ve sellem) mübarek beyanlarını naklederken o kadar titiz davranırmış ki, heyecandan adeta bütün vücudu ürperir ve alnından boncuk boncuk terler akarmış. Birkaç defa ileri gider, geri gelir, ellerini ovuşturur; “Lâ havle velâ kuvvete illâ billah...” der, o sözü eksiksiz ve ziyadesiz aktarabilmek için âdetâ göbeğini çatlatır ve sonunda da yine “Allahu a’lem” kaydını düşermiş. Medine-i Münevvere’de oturan bir zat ise başka bir hassasiyet örneği. Zat, duyduğu hadisin tek bir ravisi (rivayet eden) olduğunu öğrenince kalkıp Şam’a gider. Bu hadisi teyit etmek için kilometrelerce yol aşar. “Bu hadisi kim rivayet etti, nasıl söyledi, hangi kelimelerle telaffuz etti?” gibi soruları sorup bunların cevaplarını detaylıca araştırdıktan sonra tatmin olur.
Öyle oluyor ki bazen sözün söyleyene mi yoksa aktarana mı ait olduğu meçhul hale geliyor. Zikreden kişi 3-5 ağız sonra kendi cümlesini inkar edecek seviyeye geliyor çünkü mana değişiyor, ifade anlaşılmayacak bir şekle bürünüyor. Belki de bugün bizim omuzlarımızdaki yük, -sahabe hassasiyetinde harf harf olamasa da- anlamı değiştirecek aktarımlar yapmaktan sakınmak..

19.05.2013, 22:22	#1 (permalink)
Ela Boşver gitsin... Kullanıcıların profil bilgileri misafirlere kapatılmıştır.	Ses Tonu, Jest ve Mimik Deyip Geçmeyin ELİF KAYA 006 Amerikan yapımı animasyom filmi ‘Madagaskar’da kahramanımız aslan Alex, arkadaşları tarafından bir helikopterle insanların elinden kurtarılacaktır. Helikopterden birbirinin elinden tutarak sarkan maymunlar, Alex’in “Yukarı çekin.” cümlesini kulaktan kulağa pilot koltuğundaki penguene aktarırlar. Yalnız birçok maymunun kulak ve ağzından geçen cümle, 180 derece değişerek “Yukarı çekmeyin.” haline gelir. İzleyenleri hayli tebessüm ettiren bu sahne, sadece filmlerde yaşanmıyor. Hayatımızın içinde hatta çocukluğumuzun eğlenceli zamanları arasında bile yer alıyor. “Kulaktan kulağa” oyunuyla arkadaşımızın kulağına sessizce söylediğimiz ifade, sıranın sonundaki kişinin ağzından bambaşka bir hale bürünerek çıkardı hatırlarsınız. Sonra geriye doğru cümleyi herkese sesli söyletirdik ki yanlış anlayıp aktaranı tespit edebilelim. Fakat büyüyüp bu cümleler oyun olmaktan çıkınca söylediklerimizi bambaşka bir şekilde duymak oyundaki kadar tebessüm ettirmiyor bizi. Üzülebiliyor, sinirlenebiliyor, yalana kapı aralayan bu durum karşısında sert tepki veriyoruz. Daha da acısı çoğu zaman bu değişim sürecini, teyit etme imkânımız da olmuyor. Şahit olduğumuz bir olayı anlatırken ya da bize söylenen bir cümleyi başkasına iletirken bazen saf haliyle bu aktarımı gerçekleştirmiyoruz. Bizde hâsıl olan duygu yoğunluğu ya da kendi anladığımız şekliyle yorumlarımızı da katıyoruz anlatımımıza. Jest ve mimiklerimiz hatta ses tonumuz bile manayı bambaşka boyutlara taşıyabiliyor. Bir arkadaşımızın şaka yollu söylediği bir şeyi başkasına gayet ciddi bir modda anlattığımızda ister istemez mevzuu yalan kurnasına dökmüş oluyoruz. Zira lügatlerde yalan, gerçeğe aykırı asılsız söz, vâkıaya mutabık olmayan beyan, zatında olmamış bir şeyi var gibi sunma ya da söyleyen insanın bilgisini, düşüncesini, kanaatini -kasdî olarak- tam yansıtmayan bir ifade şeklinde tarif ediliyor. Sohbetin koyulaştığı arkadaş meclislerinde bazen kendimizden geçip ifadelerimize bırakın yorumlarımızı katmayı espri ya da eğlence amaçlı gerçeğe aykırı ifadeler bile serpiştirebiliyoruz. İş arkadaşımızın sarf ettiği sinirli bir ifadeyi, sanki cinayet işlenmişçesine aktarıyoruz, ortak işlediğimiz suçu kardeşimiz daha sorumluymuş gibi tonlamalarla annemize söylüyoruz. Böylece bir şeyi olduğundan fazla ya da az göstererek mübalağa yapıyoruz. Olanı olduğundan farklı gösterme kastî yapıldığında yalan oluyor. Fakat bilmeyerek yaptığımız aktarım hataları da yanlış anlaşılmalara sebep olduğunda kul hakkına girmemize yol açabiliyor. Bu tehlikeden korunmak için Bediüzzaman Said Nursî’nin “Hangi şeyi vasfetsen, olduğu gibi vasfet. Medhin mübâlağası zemm-i zımnîdir.” cümlesine kulak vermek gerekiyor. TEVRİYE YOLLU YALAN Bazen de yalan söylememe adına doğru cümleler kursak da muhatabımızın farklı anlamasını isteyebiliyoruz. Bunu da açık olmayan bir beyanla asıl maksadı gizleme manasına gelen tarizle yapıyoruz. Ancak tariz de zımnî (gizli) yalan kategorisinde ele alınıyor. Fatih Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden Yrd. Doç. Dr. Hasan Yenibaş, eski hassasiyetlerin artık gözetilmediğini, yalanın hayatımızda binbir kılıfa bürünerek yer edindiği görüşünde. Mesela yalan olmadığını zannettiğimiz ‘tevriye ve ihâm’ yolu da sosyal hayatımızda bolca yer alıyor maalesef. Birkaç manası olan bir kelimenin en uzak anlamının kastedilerek söylenmesine ‘tevriye’, iki manası olan bir kelimenin yine uzak anlamının kastedilmesine ‘ihâm’ deniyor. Örneğin telefonda konuşurken “Şu an yanımda değil.” denilerek arkadaşının yan odada olduğu kastediliyor. Oysa muhatap, bu ifadeden şahsın evde olmadığını anlıyor. Dolayısıyla ihâm yapılmış oluyor. Bir sözü veya hadiseyi naklederken de doğruluktan asla ayrılmamak elzem. Sıdk konusundaki hassasiyetiyle hüsn-ü misal olan Abdullah b. Mes’ud Hazretleri, hadis rivayet ederken tir tir titrermiş. Peygamber Efendimiz’in (sallallahu aleyhi ve sellem) mübarek beyanlarını naklederken o kadar titiz davranırmış ki, heyecandan adeta bütün vücudu ürperir ve alnından boncuk boncuk terler akarmış. Birkaç defa ileri gider, geri gelir, ellerini ovuşturur; “Lâ havle velâ kuvvete illâ billah...” der, o sözü eksiksiz ve ziyadesiz aktarabilmek için âdetâ göbeğini çatlatır ve sonunda da yine “Allahu a’lem” kaydını düşermiş. Medine-i Münevvere’de oturan bir zat ise başka bir hassasiyet örneği. Zat, duyduğu hadisin tek bir ravisi (rivayet eden) olduğunu öğrenince kalkıp Şam’a gider. Bu hadisi teyit etmek için kilometrelerce yol aşar. “Bu hadisi kim rivayet etti, nasıl söyledi, hangi kelimelerle telaffuz etti?” gibi soruları sorup bunların cevaplarını detaylıca araştırdıktan sonra tatmin olur. Öyle oluyor ki bazen sözün söyleyene mi yoksa aktarana mı ait olduğu meçhul hale geliyor. Zikreden kişi 3-5 ağız sonra kendi cümlesini inkar edecek seviyeye geliyor çünkü mana değişiyor, ifade anlaşılmayacak bir şekle bürünüyor. Belki de bugün bizim omuzlarımızdaki yük, -sahabe hassasiyetinde harf harf olamasa da- anlamı değiştirecek aktarımlar yapmaktan sakınmak.. Benzer Konular Kuş Deyip Geçmeyin... El Deyip Geçmeyin... Tükürük Deyip Geçmeyin!... Tıraş deyip geçmeyin..... Çay deyip geçmeyin.... Paylaş Share this post on Twitter Follow @Forumaski __________________