Harita Arazinin Kendisi Değildir

[Jineps]

Harita Arazinin Kendisi Değildir!


NLP İlkesi : Harita Arazinin Kendisi Değildir.

DİL KALIPLARI:

DİL düşüncelerimizi anılarımızı ve düşlerimizi kaydederken kullandığımız şifredir ve bizim zaman ve mekanda sıçramamızı ileri-geri gitmemizi daha önce hiç görmediğimiz yerlere ve hiç gelmemiş zamanlara gitmemizi sağlar.

Bir bütün olarak dil deneyimin anlatımıdır ama deneyimin kendisi değildir. Bu anlamda dil bir harita gibidir. Harita araziyi anlatır: eyaleti ya da bölgeyi kenti yöreyi kasabayı çevreyi hatta tek bir sokağı. Harita size ne yana sapacağınızı ya da bir yerin bir başka yere ne uzaklıkta olduğunu gösterir. Yöredeki bütün akarsuları bütün geçitleri bütün evleri gösterecek kadar ayrıntılı olabilir. Ama aslında harita bir şeydir gösterdiği dünya parçasının kendisi ise başka bir şey. Harita arazinin kendisi değildir ama gene de nereye gittiğimizi bilmek için haritaya gereksinim vardır.
“Harita arazinin kendisi değildir” NLP’nin önkabullerinden biri olup zihnin nasıl çalıştığını dönüşümsel dilbilgisi kavramıyla anlatırken dile bakış açımızda bir devrim yaratan Noam Chomsky’den alınmıştır.

Aynı şeyi bir başka şekilde ifade etmek istersek “Yemek listesi yemeğin kendisi değildir” diyebiliriz. Herhangi bir diyet uzmanının da size açıklayacağı gibi yemek listesindeki sözcükleri yiyerek kilo alamazsınız. Yemek reçeteleri iştah açıcı da olsa hatta her yemek isminin yanında bir de resim bulunsa bile. Belki o yemeğin tadı zihninizde canlanır ve ağzınız sulanır ama bu aynı şey değildir. Gerçek değildir. Yiyeceğin kokusu tadı rengi ve yapısı vardır; yemek listesinde ise sunulan çeşitlerin adları ya da tarifleri yer alır.

Dil bir deneyimin anlatımıdır; yemek listesinin yemeği haritanın bir yeri portrenin bir kişiyi anlatması gibi.

Dil deneyim değildir.
Burada önemli olan kendimizle ve başkalarıyla iletişim kurmayı öğrenirken kişilerin farklı deneyimlerinden ötürü sözcüklere farklı anlamlar yüklediklerinin farkında olmaktır. Bir deneyim evrensel olabilir –aşk analık kızgınlık savaş –ama her birimiz kişisel anılara ve anlamlara sahibizdir. Aşk’tan ya da analık’tan söz etmek farklı kişilerde farklı çağrışımlar yaratabilir. Bu sözcüklerin her biri bireysel tanımlamaların bütün renkleriyle bezenmiş olarak yüzlerce anlam taşıyabilir. Benim deneyimimi size nasıl iletebilirim?

“Dünya biziz” ve “Sizi dünyalar kadar seviyoruz” –bu iki tümce arasındaki farkı anlayabilmemiz için söyleyen için “dünya” sözcüğünün ne anlam taşıdığını bilmemiz gerekir.
Kişi deneyimini bir başkasına harfi harfine aktaramaz. Demek istediğimiz şey konusunda bir izlenim aktarabilmek için tüm olanak ve kısıtlamalarıyla birlikte dilden yararlanırız.

Dil deneyim değildir; ama dil deneyim yaratabilir.
Harita bir yerde gizli olanı ortaya çıkarabilir ya da bir şeylerin birbirine olan bağlantısını bir noktanın ötekine olan yakınlığını buradan oraya nasıl ulaşılacağını açıklayabilir. Bu bölümde dil kalıplarını “okumayı” (harita) ve bir deneyimi ya da anlamı (arazi) keşfetmek için ne tür sorular sormamız gerektiğini irdeliyoruz.

Bu sorular sözcüklerin ya da sözcük kalıplarının altına inmemizi sağlayarak bizi bir başkasının deneyimine ulaştıracak ya da kendi deneyimimizi başkalarına daha iyi iletmemizi sağlayacaktır. Böylece iletişim daha bir açıklık kazanacak karşımızdakinin ne demek istediği daha iyi anlaşılacak bizim de kendi mesajımızın asıl amacımızı yansıtıp yansıtmadığından emin olmamızı sağlayacaktır.

Sözcüklerden anlama ulaşmak için sorular sormamız gerekir. Hangi sözcük kalıbı için hangi soruları sormak gerektiğini bilmek gitmek istediğiniz yerle ilgili yönü sormaya benzer.

Çoğunlukla yolu kaybettiğimizde “X’e nereden gidilir?” ya da “Ana yola nasıl çıkabilirim?” veya “En yakın benzin istasyonuna kaç kilometre var?” diye sorarız. Sorular kesin yanıt alma amacıyla sorulur.

Bir görüşme ya da iletişim sırasında yolumuzu yitirince konudan ne kadar saptığımızı ve geriye dönüş yolunu nasıl bulacağımızı genellikle kestiremeyiz. Sözcüklerden ve önümüzdeki sözcük kalıplarından çeviriler yaparak konuşmacı ya da yazarın iletmek istediğine geri dönmemiz gerekir.
Arazinin haritasını çıkarmak satır aralarını okumayı öğrenmek ya da kimi kez söyleneni anlamadığımızın farkına varmak için soru biçimindeki özel gereçlere başvurmak zorundayız.

Siz ne dediğinizi biliyor musunuz? Ben ne dediğimi biliyor muyum? Siz benim bildiğimi biliyor musunuz? Bunu nasıl anlayabiliriz?
Soru sorarak...