Anne-Babanın özgüvene etkileri

[Jineps]

Anne-Babanın özgüvene etkileri

Çocuğun bulunduğu her ortam ve koşulda kendini açık bir şekilde ifade edebilmesi kendi kararlarını alabilmesi ve bu kararları uygulamaya koyabilmesi çocukta yeterli düzeyde özgüven gelişimini gerektirir.

Özgüven gelişimi çocuktan çocuğa değişen karmaşık bir süreçtir. Bu sebeple özgüveni geliştirmek için çocuğu iyi tanımak önemlidir.

Benlik bir bireyin kendini algılama şekli kim ve ne olduğuna kimliğine ilişkin düşüncesidir. Benlik kavramı bir çocuğun sadece kendini algılama ve beklentileri değil hayatındaki önemli insanların –anne-babası öğretmenleri ve arkadaşlarının onun hakkındaki düşüncelerinden ve ona karşı olan davranışlarından da etkilenir.

Özgüven düzeyi bireyin kendisini nasıl gördüğü ile nasıl olmak istediği arasında farka ilişkin duygularını gösterir.

Özgüven gelişimi yaşamın ilk yıllarında bebekler anne-babalarıyla veya kendilerinden sorumlu yetişkinlerle bağ kurduklarında başlar Okul çağına geldiklerinde çeşitli sorumluluklar almaya hazırdırlar Yaşlarına uygun sorumluluklar almaları ve takdir görmeleriyle kendilerine olan güvenleri artar Bu dönemde çocuklar kendilerini başarılı hissetmelerini sağlayacak etkinlikler ve etkileşimler ararlar Bu nedenle çocukların çabalarını takdir etmek ve başarma duygusunu ortaya çıkarmak büyük önem taşır arkadaşlarından aldıkları geri bildirimler ve bir gruba ait olma duyguları da önemli olmaya başlar

Özgüveni yüksek olan çocuklar kendisine gerçekçi hedefler koyabilen ve bunları gerçekleştirebilen yetenekli bireyler olarak algılarken düşük benlik saygısına sahip çocuklar ise okulda ve hayatının geri kalanında potansiyelinin altında başarı hedeflerler

Özgüveni az olan çocuklar genelde kendisini akran grubuna benzetmeye çalışarak onların sevgisini kazanmak isteyen bir tutum içersine girmesine onlardan kabul görmek ait olma duygusuna sahip olmak kendini değerli hissetmek için onların davranışlarını ve değerlerini kendisininmiş gibi benimsemesine yol açar

Bazı çocukların ise yüksek benlik saygısını geliştirmesine engel olacak bazı özel durumu olabilir Benlik aynı zamanda çevresinde gelişen ve yaşamındaki insanlarda oluşan değişikliklerden de etkilenir (Örn; okul değişikliği şehir değişikliği…)

İlkokul çağında bir çocuğun benlik kavramı genellikle akranlarından aldığı geri bildirimlere bağlı olsa da aile içinde ve dışında ki yetişkinlerle arasındaki olumlu ilişkiler çocuğun benlik değeri geliştirmesine önem taşımaktadır

Düşük benlik saygısına sahip olan çocuklar başarılarının büyük bir bölümünü kendi kontrollerinin dışındaki diğer etkenlere dayandırırlar “Matematik sınavım yine kötü geçti Hep öğretmen yüzünden Bana taktı galiba”

Yüksek benlik saygısına sahip olan çocuk başarılarını kendi becerileri olarak görürler Başarısız olduğunda daha iyisini yapmak için motive olurlar “Matematik sınavım kötü geçti iyi çalışmadığım yerlerden geldiGelecek sınavda daha iyi hazırlanırım”



ANNE –BABANIN ÖZGÜVENE ETKİLERİ

Yüksek benlik saygısına sahip çocukların anne babaları çocuklarını kabul gören onlara serbestlik tanımakla birlikte belirli ve kesin kurallar koyan çocuğunu okul içinde veya okul dışında beklentilerine uygun başarılar ortaya koyacağına inanan anne babalardır

Düşük benlik saygısına sahip çocukların anne babaları çocuklarından beklenti ve kural belirsizliği içinde yetişen ve ödün veren daha çok cezalandırıcı olmaları yanında ne zaman verileceği belirsiz bir ödül ceza yöntemi kullanan çocuklarına beklentilerine uymaları konusunda onlara güvenmeyen başarısızlıklarını soğuk bir ifade içinde kabullenen anne babalar olduğu saptanmıştır



Özgüveni Geliştirmek İçin Neler Yapabilirsiniz?

Çocukluk çağı boyunca çocuğunuzun kendisiyle ilgili düşüncesinin sizin beklentilerinizle şekilleneceğini aklınızdan çıkarmayın

Eğer eve 4’lerle dolu bir karne getirdiyse onu çaba ve başarılarından dolayı överseniz oda kendini başardığı şey hakkında iyi hissedecektir Ancak hayal kırıklığı ile “Neden Matematik ve Türkçe’den 5 almadın? şeklinde tepki verirseniz her iki durumda da aynı kaldığı halde benlik değeri zarar görecektir Kendi tepkilerinizin ve sözlerinizin gücüne duyarlı olun



Çocuğunuzun ailesi tarafından sevildiğini ve kabul gördüğünü hissetmeye ihtiyaç duyar Bu konuda çocuğa karşı kullanılan dil çok önemlidir

Çocuğa sorumluluk verilerek kendi başlarına bir şeyler yapabildiklerini görmeleri gerekir

Çocuklar sadece belirlenmiş bir amacı başardıkları için değil çabaları için de desteklenmelidirCesaretlendirirken çok genel ve abartılı övgüler yerine belirgin geribildirimler kullanmak onların kendi kendilerini değerlendirmeyi de öğrenmelerine yardımcı olur

Çocukların yaşadıkları problemleri sahiplenmek yerine onların sorunlarıyla mücadele etmelerine izin verilmelidir Onların yaptıkları işe fazla müdahale etmeyerek ona duyulan güveninizi belli edin

Onların fikir ve düşüncelerini eleştirmeden dinleyiniz

Çeşitli sosyal etkinliklere (resim tiyatro spor vb…) yönlendirin

Çocuğunuzun sınırlarını göz önünde bulundurarak çok zor hedefler belirlememesine yardımcı olunOluşturduğu hedeflere saygı gösterin

Değişik yaş gruplarının bulunduğu ortamlara girmesini sağlayın topluluk içinde söz almasını teşvik edin Asla başkalarının yanında küçük düşürmeyin kimse ile kıyaslamayın



BİR DENEY…

Bir laboratuarda büyük bir akvaryum var İçine büyük bir balık ve çokça küçük balık atılıyor Haliyle büyük balık küçük balığı yiyor Daha sonra akvaryumun ortasına dikey bir cam yerleştiriliyor Büyük balık cam bölmeyi geçmek ve küçük balıkları yemek için defalarca deneme yapıyor bu durum tam 28 saat boyunca sürüyor 28saat sonunda büyük balık artık diğer taraf geçmek için mücadele etmeyi bırakıyor Ve sonunda cam bölmeyi kaldırıyorlar Büyük balık küçük balıkları yemek için hiçbir hamle yapmıyor Saatler geçti halde onları yemediği gözleniyor buna psikolojide öğrenilmiş acizlik deniyor İstatistiklere göre bir çocuk ergenlik yaşına gelinceye kadar ortalama 148000 defa anne babanın “yapma elleme dokunma…” gibi sözlerini duyuyorlarmış böyle olunca da çocukta büyüyünce yapamama edememe özellikleri gelişiyor ve kendine güvenini yitiriyor



Ergenlik döneminde birey hem bedensel hem ruhsal olarak değişime ve dönüşüme

uğrar Büyümek sadece ergenliğe özgü değildirçocuklarda büyürler ama pek değişmezler

Ergenler ise hem büyürler hem de değişirler Aşağıdaki yazıda hem gelişen hem de değişen ergenlere yaklaşımlarla ve yaşadıkları ile ilgili bilgiler bulacaksınız



ERGENLERİN BELİRGİN ÖZELLİKLERİ

1 Ergenin vücudu biçim değiştirmeye başlar Çocuk bedeninden yetişkinlerin bedenine benzer bir vücuda sahip olmaya başlamak hem ergen hem de ailesi için sıkıntı yaratır

2 Ergenin artık yükselen cinsel değerleri vardır: Ergen cinselliği keşfetmeye başlamıştır

3 Ergen anne ve babasıyla arasındaki farkı ortaya koymaya çalışır. Çocukluktaki o bağ gevşemeye başlarErgen farklı olduğunu anlatabilmek ve farkı ortaya koyabilmek için büyük çaba harcar Anne babasından farklı giyinmeyi tercih eder Yırtık kotlar kısa etekler değişik saç biçimleri… Belki bu tarz anne babaları utandırıyorAma unutmamak gerekir onlarda anne babalarının tarzlarından utanıyorlar

4 Ergenlerin anne babayı terk eden yalnızca düşünceleri değil aynı zamanda duyguları da terk ediyor

5 Onların gitgide büyüyen gizli bahçeleri varKendilerini daha çok arkadaşlarına anlatıyorlar çünkü anne babanın aşırı merakı ve her şeyi öğrenme istekleri onları sıkıyor Okuldan eve geliyorlar ve gelir gelmez bir saat önce ayrıldığı arkadaşları ile dakikalarca telefon görüşmesi yapıyorlar Yalnızlığı ve anne babadan arındırılmış hayalleri tercih ediyorlar

6 Anne baba ergeni zaptetmeye çalışırken o da anne babayı alt etmeyi deniyor Anne babanın doğru dediğini o yanlış diyorÇok zor durumlarla karşılaşıldığında işi şakaya vurmak en çıkar yol



NE YAPMALI?



Anne babası tarafından eleştirilmeden yargılanmadan sorgulanmadan dinlenen genç karşılaştığı güçlükleri aşmada zorlanmayacaktır Ayrıca sorunlarını anne babasıyla paylaşmaktan kaçınmayacaktır

Ergenle iletişim kurmak sabır ister sorunlarla yakınmalarla işe başlamak çözümü güçleştirir

Ergen başkalarının yanında uyarılmaktan öğüt almaktan hoşlanmaz şiddetle karşı çıkar bu tür davranışları ve yaklaşımları kendi varlığına yönelik bir tehdit olarak algılar yetişkine düşmanlık duyguları beslemesine neden olur

Ergen yeni ve değişik bir ilişkiye her zaman açıktır

Hepimiz anlaşılmak ve önemsenmek için yaşarız Elbete anlaşılmak ve önemsenmek ergen için de çok önemlidir Ailesiyle kurduğu iletişimlerinde ve ilişkilerinde bu iki önemli ihtiyacının karşılanmasını beklerbunları bulamadığında içine kapanır

Ergen için sır önemlidir Paylaşılan sırlar asla kimseyle paylaşılmamalıdır

Gerektiği zamanlarda ergenle ergence iletişimler kurulması onun hoşuna gider




Ben küçük bir kız çocuğuyum.Yaşım 11



Sabahleyin annem her sabah beni yedi buçukta servise bindiriyor. Okula gittiğimde yanımda beslenme çantam;dersten önce bir şeyler atıştırıyorum ilk teneffüste bir "dürülülülü" sesi Birkaç arkadaşım cep telefonuna davranıyor ama piyango bana vuruyor Annem beni cep telefonumdan arıyor "Yeliz sandviçini yedin mi?"

"Evet anne yedim" "iyi dışarıda çok dolaşma arkadaşlarınla çok içli dışlı olma biliyorsun grip salgını var!"

"Evet anne" Annem böyledir Onun annesi de böyle miydi bilmiyorum Ben dogmadan ölmüş Böyle giderse ben de onun gibi bir

anne olacağım Kendime hiç güvenim yok Annem olmadan susasam su bile içemem Geçenlerde binbir çabayla izin

alarak bir arkadaşıma yatıya gittim Annesi yatacağım yere sermem için bir çarşaf verdi Çarşafı sermeyi beceremedim hiç yapmamışım ki! Büyüyünce nasıl olacak bilmiyorum Ne diyorlardı hah "taylör" Bir taylör giyip işe gideceğim servis varsa tabii Servis olmadan ben nasıl ise giderim? inşallah işyerinin servisi vardırYoksa da önemli değil servisi olan bir is bulurum ben de O zaman nasıl olacak acaba annem yine arayacak mi çayını içtin mi öğlen yemeğini yedin mi insanlarla el sıkışma mikrop bulaşır diye Yok yok abartıyorum böyle olmaz

iş dünyasında başka şeyler olmalı Mesela toplantı yapmak gibi Babam hep toplantılardan söz eder Acaba ben nasıl konuşurum toplantıda? Kolay önce annemi ararım "anne toplantıda nasıl konuşayım" diye Yok yok böyle de olmaz En iyisi öğretmenimeşeey işyerinde öğretmen olmaz ama müdür vardır elbet tıpkı okuldaki gibiEvet en iyisi müdürüme sormak Acaba tuvalete giderken de sormalı miyim müdür beye? Acaba her istediğimi verirler mi işyerinde? Oyun bahçesi olan büyük bir oda Şaşırmayınoyun bahçesi benim için değil çocuğum is yerine ziyarete geldiğinde sıkılmasın diye (Ben annemi ziyaret ettiğimde çok sıkılıyorum da)

Ben annemlerden ne istersem alıyorlar müdür bey niye almasın? Acaba müdür bey her istediğimde para verir mi? Okuldaki öğretmenim "çalışmadan para kazanılmaz" diyor ama kazanılıyoriste istiyorum annemler veriyor Niye müdür bey de vermesin! is görüşmesinde hemen soracağım

"siz her istediğimde para verecek misiniz" diye Yok vermiyorlarsa hemen başka is bakacağım Acaba yeryüzündeki bütün çocuklar benim gibi mi yetişiyor?

Öyle olmalı annem bana örnek oluyor Ben de kendi çocuklarıma örnek olacağım Evde babam kral gibi Abim de neydi ogeçenlerde filmde duymuştum Hah "veliyah" Evetbabam kral abim de veliyat gibi Annem pirpir ne isterlerse anında veriyor hiç öyle televizyondaki gibi "az sonra" yok Babam öncelikli tabii su getir yemek koy gömleğimi ütüle ve haydi yatağa Annem her zaman onları hayatının merkezine yerleştiriyorAnnem işyerinden geldiğinde çoğu zaman kızgın Bize değil işyerindekilere

"Biz çalışıyoruz hep erkekler terfi ediyor" diyor ve benzeri şeyler Seviyor da olsa kızıyor da olsa hayatinin hep merkezinde erkekler var

Geçen gün öğretmen Türkçe dersinde bir gazeteden bir yazı okuttu Melih Arat yazmış Söyle bir şeyler diyordu Artık

yeni bir çağdaymışız Değişmemiz gerekiyormuş Kendimize güvenmemiz araştırma yapmamız başkalarına saygı duymamız gerekiyormuş Bizim evdekilerin bu durumla ilgisi yok tabi Bizim evde kimse bana güvenmiyor Baksanıza sandviçimi


bile yiyip yemediğimi telefonla kontrol ediyorlar Öğretmenim sınavda başımda kopya çekerim diye Gel de kendine güven

Araştırma yapmak ve soru sormak imkansız Annem babam öğretmenim ne derse doğru illaki odur Bana bazen söyledikleri

doğru gelmiyoracaba öyle mi diye araştıracak soru soracak olsam hemen susturup yerime oturtuyorlarÖğretmenimin dağıttığı yazıda başkalarına saygı duymamız gerektiğini söylüyordu Öğretmenim beni saymıyor. Babam annemi saymıyor annem beni saymıyor abim annemi ve beni de saymıyor. Aslında babamı da saymıyor

da korkusundan öyle görünüyor En çok annemin beni saymamasına içerliyorum Bazen onu kader arkadaşım gibi görüyorum Hiç olmazsa o beni saysa ya Yazıda diyordu ki sorumluluk duymak gelecekte ihtiyaç duyulacak yeni yetenekler kazanmak neydi empati kurmak -çevremizdekilerin yerine kendimizi koymakbildiklerimizi sorgulamak gerekir Kendimizi ve hayattaki rolümüzü yeniden tarif etmeliymişiz Değişim insanin kendisinden başlarmış En zoru da başkasını suçlamak yerine şimdiki halimizdenmevcut kendimizden vazgeçmekmiş

Bütün herkes daha önce çocuk olduğuna göre bütün is de annelere düşüyormuş çünkü çocuğun gelişiminde en etkili olan annelermiş Anneler çocuklarını yetiştirmede özellikle benim anneminki gibi aşırı koruyucu tavırdan vazgeçmeliymiş Çünkü bu bizlerde özgüvenin gelişmesini engelliyormuş Sorunlarla kendi başımıza çıkamıyormuşuz tıpkı benim bir yatak örtüsünü serememem gibi Ama gel de bunu anneme anlat.

Su yazıya göre içine girdiğimiz yeni çağ her şeyin sorgulanması ve her şeyin değişmesi için fırsatlarla doluymuş Bu fırsatı kullanmaksa kadınlara kalmış Annem bu fırsatı kullanmayacak galiba olsun yine de annemi çok seviyorum Bana gelincebugünden tezi yok değişime başlıyorum uzaktan kumandaya son bundan sonra okula giderken cep telefonu evde kalacak!