Kpss Tarih Ders Notları ve Soruları - KPSS Tarih Dersine Nasıl Çalışılır?

**Jade** · 01.01.2014, 13:55

Ergün YILDIRIM
KPSS TARİH DERS NOTLARI Tarih Öğretmeni

 Osmanlılarla çağdaş olan Memlüklüler ile
ilişkiler Fatih Dönemi’nde Hicaz su yolları
meselesi yüzünden bozulmaya başlamış,
II. Bayezıd Dönemi’nde savaşa dönüşmüştür.
Yavuz Sultan Selim Dönemi’nde ise 1517
Mısır Seferi ile Memlük Devleti’nin siyasi
varlığına son verilmiştir. Bu gelişmelerden
sonra Halifelik Osmanlılara geçmiştir.

NOT: Memlük Devleti’nin siyasi hayatı
Osmanlılardan daha kısa sürmesine rağmen, tahta
çıkan hükümdar sayısı Osmanlılardan fazla
olmuştur. Bunun nedeni: Memlükler’de belirli bir
saltanat sisteminin olmayışı ve her “emirin
(komutanın)” sultan olabilme hakkının
bulunmasıdır.

YAKINDOĞU’DA KURULAN
DİĞER DEVLETLER

FATIMİLER
(909 - 1171)

 Tunus merkezli kurulan bu devlet, 969’da
Akşitleri yıkarak Mısır’a egemen olmuştur.
 İslam dünyasında saygınlık kazanmak için Hz.
Ali’nin eşi Hz. Fatıma’nın soyundan
geldiklerini iddia etmişlerdir.
 Şii karakterli olan bu devlet Mısır’da
Dar’ül-Hikme adlı medreseyi açmıştır.
 Fatımiler, Abbasi Halifeliğini tanımayarak
kendi hükümdarlarını halife ilan etmişlerdir.
 Büyük Selçuklulara karşı Hasan Sabbah’ın
kurduğu “Batıni (Haşhaşi)” tarikatını
desteklemişlerdir.
 Kudüs’ü ellerinde bulunduran Fatımiler,
I. Haçlı Seferi’ne karşı koyamayarak Kudüs’ü
kaybetmişlerdir.
 Selahaddin Eyyubi tarafından yıkılmışlardır.

MOĞOL İMPARATORLUĞU
(1196 - 1227)

 Cengiz Han (Temuçin) tarafından Karakurum
(Moğolistan)’da kuruldu.
 Cengiz Han bu devleti kurarken Orta Asya’da
dağınık halde yaşayan Moğol kabilelerini
birleştirmiştir (Bu amaçla Cengiz Yasaları’nı
yapmıştır.).
 Cengiz Han, istilalarla kısa sürede devletin
sınırlarını genişletmiştir. Bu nedenle bu dönem
oldukça parlak geçmiştir.
 Cengiz Han, ölmeden önce ülkeyi oğulları
arasında paylaştırmış ve bunun sonucunda
ölümüyle birlikte devlet dörde bölünmüştür;
 Altınorda Devleti: Rusya’da
 Çağatay Hanlığı: Türkistan’da
 Kubilay Hanlığı: Çin’de
 İlhanlı Devleti: İran’da

NOT: Bunlardan Kubilay Hanlığı hariç
diğerlerinde İslamiyet yayılmıştır ve zamanla
Türkleşmişlerdir. Fakat Kubilay Hanlığında
Budizm ve Hıristiyanlık yayılmış ve zamanla
Çinlileşmişlerdir.

NOT: İlhanlı Moğolları, Anadolu Selçukluları ile
yaptıkları Kösedağ Savaşı'nı kazanarak Anadolu’ya
egemen olmuşlardır (1243 - 1336). Ayrıca 1258’de
Bağdat’ı alarak Abbasi Devleti’nin siyasi varlığına
son vermişlerdir.

ÖRNEK SORU
Cengiz Han’ın torunu Hülagu tarafından
İran’da kurulan ve 1258 yılında Bağdat’ı alarak
Abbasi Devleti’ne son veren devlet
aşağıdakilerden hangisidir?
A) İlhanlı Devleti
B) Timur Devleti
C) Altın Orda Devleti
D) Çağatay Devleti
E) Memluk Devleti
(2011 – KPSS)
Cevap: A

 Altınorda Hanlığı (1227 - 1369), Timur’un
saldırıları sonucunda 7’e bölünmüştür;

 Ejder (Astırhan) Hanlığı
 Kazan Hanlığı
 Kasım Hanlığı
 Küçüm Hanlığı
 Sibirya Hanlığı
 Nogay Hanlığı
 Kırım Hanlığı

NOT: Altınorda Devletinin yıkılması Rusya’nın
kurulup güçlenmesinde etkili olmuştur.

 Moğolların Tarihteki Önemi:

 Olumsuz Yönleri:

 Moğolların istilaları, Türk - İslam Dünyası’nda
büyük olumsuzluklara neden olmuştur.
 Bağdat gibi bir ilim ve kültür merkezini yakıp
yıkmışlardır.
 Anadolu’da siyasi birliğin bozulmasına neden
olmuşlarıdır (Kösedağ Savaşı).

**Jade** · 01.01.2014, 13:56

Ergün YILDIRIM
KPSS TARİH DERS NOTLARI Tarih Öğretmeni

 Olumlu Yönleri:

 Moğolların önünden kaçan birçok Türk
Boyunun Anadolu’ya gelmesi Anadolu’daki
Türk Nüfusunun atmasında etkili olmuştur.
 Moğol istilasının önünden kaçan birçok bilim
adamı ve şair Anadolu’ya gelerek kültürel
gelişmeyi hızlandırmışlardır.
 Bâtıni tarikatının yıkılmasını sağlamışlardır.
 Orta Asya Türk Hukukunu (Töre) yazılı hale
getirmişlerdir.
 Orta Asya’da oluşan siyasi otorite boşluğunu
doldurmuşlardır (Siyasi birliği sağlamışlardır).
 Uygurların etkisi ile zamanla Türkleşmişlerdir
(Moğollar Türklere benzemekle birlikte
sınıflara dayalı bir toplum oluşturmaları
yönüyle de kesin bir çizgiyle ayrılırlar.).
 Moğollar tarih yazıcılığında ileri gitmişlerdir.
“Tarih-i Cihan-ı Küşa”, “Camüt Tevarih” ve
“Moğolların Gizli Tarihi” (Tarihte Moğolca
yazılan ilk eserdir ve Cengiz Han’ın hayatını
anlatmaktadır.) en önemli eserleridir.
 Bu dönemin ünlü tarihçilerinden biri de
Reşidud-Din’dir.

TİMUR İMPARATORLUĞU
(1369 - 1507)

 Timurlenk (Aksak Timur) tarafından Çağatay
Hanlığı’nın topraklarından olan Semerkant’ta
(Türkistan) kuruldu.
 Timur’un Altınorda Devleti’ne sefer
düzenleyip bu devleti yıkması Rusya’nın
güçlenmesine ve sınırlarını genişletmesine
neden olmuştur.
 Timur’un Anadolu Seferi de Osmanlı
Devleti’nin Fetret Devri’ne girmesine neden
olmuştur (1402 - Ankara Savaşı).
 Timur’un ölümünden sonra devlet zayıflamış
ve Özbekler tarafından yıkılmıştır.
 Bu dönemde gelişen Çağatay Edebiyatı’nın
en ünlü eseri Muhakemetü’l-Lügateyn (İki
dilin karşılaştırılması) Ali Şir Nevai tarafından
Türkçe’nin Farsça’ya olan üstünlüğünü
kanıtlamak için yazılmıştır.
 Bu dönemin ünlü diğer bir ismi de Timur’un
torunu Uluğ Bey’dir. Uluğ Bey, Semerkant’ta
rasathaneler kurmuş ve astronomi alanında
önemli eserler vermiştir. Ayrıca Ali Kuşçu da
bu dönemin bir diğer önemli bilim adamıdır.

BABÜR İMPARATORLUĞU
(1526 - 1858)

 Timur’un torunlarından Babürşah tarafından
Hindistan’da “Akra” merkez olarak kuruldu.
 İslamiyet’in Hindistan’a yayılmasında etkili
olmuşlardır.
 Hindistan’da ilk siyasi birliği ve merkezi
otoriteyi kurmuşlardır.
 En ünlü eserleri, Cihanşah’ın eşi için
yaptırdığı “Tac Mahal” türbesidir.
 Resmi dil olarak Türkçe’yi kabul etmişler ve
Türk edebiyatının gelişmesine hizmet
etmişlerdir (Milli benliği koruma çalışmaları).
 Bu dönemin diğer bir önemli eseri Babürşah’ın
Türkçe kaleme aldığı Babürname adlı eserdir.
 Safeviler tarafından zayıflatılan bu devlet,
Hindistan’ın İngiliz sömürgesi olmasıyla
siyasi olarak sona ermiştir.

AKKOYUNLULAR
(1350 - 1502)

 Kara Yülük Osman tarafından Diyarbakır
merkez olmak üzere Güneydoğu Anadolu’da
kurulmuştur. Daha sonraları başkent Tebriz’e
taşınacaktır.
 En parlak zamanlarını Uzun Hasan
Dönemi’nde yaşamışlardır.
 Uzun Hasan Dönemi’nde Osmanlı Devleti’ne
karşı Karamanoğulları ile işbirliği yaparak
Doğu Anadolu’ya saldırmışlardır.
 Bunun üzerine yapılan 1473 Otlukbeli
Savaşı’nda Uzun Hasan Osmanlı sultanı
Fatih’e yenilince devlet yıkılma sürecine
girmiştir.
 Bu devlete Safevi hükümdarı Şah İsmail son
vermiştir.
 Akkoyunlular, Dede Korkut Hikâyeleri’ni
ilk kez yazılı hale getirmişler ve Kuran’ı
ilk kez Türkçe’ye çevirmişlerdir.

KARAKOYUNLULAR
(1365 - 1469)

 Bayram Hoca tarafından Van / Erciş merkez
olmak üzere Doğu Anadolu’da kuruldular.
 Kara Yusuf döneminde en parlak zamanlarını
yaşamışlardır.
 Kara Yusuf’un Timur’dan kaçarak Yıldırım
Bayezıd’a sığınması 1402’deki Ankara
Savaşı’nın nedenlerinden biridir.
 Azerbaycan’ın Türkleşmesinde etkili
olmuşlardır.
 Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan tarafından
yıkılmışlardır.

**Jade** · 01.01.2014, 13:56

Ergün YILDIRIM
KPSS TARİH DERS NOTLARI Tarih Öğretmeni

İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİNDE
KÜLTÜR VE MEDENİYET

 Türk Devletleri isimlerini;

 Kurucularından (Osmanlı ve Selçuklu),
 Kuruldukları bölgelerden (Gazneliler),
 Devleti kuran etnik unsurlardan (Avarlar,
Kırgızlar),
 Kuruldukları bölgedeki ırmaklardan (İdil ve
Tuna Bulgarları) almışlardır.

 Hükümdarlık Alametleri (Sembolleri);

 Lakap ve ünvanlara (Elkab) sahip olunması
 Hutbe okutulması
 Para (sikke) bastırılması
 Halifeden menşur (onay) alınması
 Asa (halifenin gönderdiği değnek)
 Tahtının bulunması
 Sancağının olması
 Sarayın bulunması
 Arma, Tuğra ve Çetr (saltanat şemsiyesi)’in
bulunması
 Tuğ (mızrağa bağlanan at kuyruğu)’un olması
 Hilat giyme ve kılıç kuşanma törenlerinin
yapılması
 Nevbet (mehter) çalınması
 Toy düzenleyerek halkına ziyafet çekmesi
 Otağ-ı Şerif adı verilen büyük çadırın
kurulması
 Sorguç (kaftana takılan püskül)

ÖRNEK SORU
Aşağıdakilerden hangisi, Türk İslam Devletlerinde
hükümdarlık sembollerinden biri değildir?
A) Hilat (giysi) B) Asa C) Bayrak (alem)
D) Çetr (saltanat şemsiyesi) E) Ok
(2008 KPSS/Önlisans)
Cevap: E

Devlet Yönetimi

 Devletin başında hanedana mensup bir
hükümdar bulunurdu (Memlükler hariç).
 Yönetme hakkının İslamiyet öncesinde olduğu
gibi tanrı tarafından hükümdara verildiğine
inanılırdı (Kut). Bu durum taht kavgalarına ve
kurulan devletlerin zayıflamasına neden
olmuştur (Veraset Sistemi).
 Yönetim, hükümdarın mutlak otoritesinde
toplanırdı. Bununla beraber ikili devlet teşkilatı
da uygulanmaya devam etmiştir.
 Gaznelilerle birlikte, İslamiyet’in de etkisiyle,
Kut anlayışı “Sultan” anlayışına dönüşmüş ve
hükümdar Allah’ın yeryüzündeki gölgesi
sayılmıştır.

NOT-1: Gazneli Mahmut; Abbasi Halifesi’ni Şii
Büveyhoğulları’nın baskısından kurtarmıştır.
Abbasi Halifesi; İslamiyet’in koruyuculuğunu
yaptığı için Gazneli Mahmut’a “Sultan” ünvanını
vermiştir.

NOT-2: Türk tarihinde ilk kez “Sultan” ünvanını
Gazneli Mahmut kullanmıştır.

NOT-3: Büyük Selçuklu hükümdarı Tuğrul Bey
1055’de Bağdat Seferi’ne çıkarak, Abbasiler’i
rahatsız eden Şii Büveyhoğulları’nı yıkıp Abbasi
Halifesini baskıdan kurtarmıştır. Abbasi Halifesi;
Tuğrul Bey’e “Doğu’nun ve Batı’nın Hükümdarı”
unvanını vermiştir. Böylece İslam Dünyası’nın
siyasi liderliği ve koruyuculuğu Selçuklulara
geçmiştir (laik bir yönetim uygulanmıştır).

ÖRNEK SORU
Aşağıdaki Türk - İslam Devletleri’nden
hangisinde, hükümdar din işlerini halifeye
bırakarak devlet işlerini ise tümüyle kendi
üzerine alarak laik bir uygulama başlatmıştır?
(1999/DMS)
A) Osmanlılar B) Gazneliler
C) Karahanlılar D) Memlûklar
E) Selçuklular Cevap: E

ÖRNEK SORU
Selçuklularda,
I. hükümdarın Tanrı adına insanları yönetmekle
görevli olması,
II. ülkenin, hanedan üyelerinin ortak malı
sayılması,
III. din işlerinin halifeye, dünya işlerinin sultana ait
olması
durumlarından hangilerinin taht kavgalarına
neden olduğu savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II
C) Yalnız III D) I ve II
E) II ve III
(2009 - KPSS)
Cevap: B

 Ayrıca bu anlayışın (Kut) bir sonucu olarak
Gazneli ve Selçuklu hükümdarları,
hükümdarlıklarını halifeye tasdik (menşur
alma) ettirmişlerdir. Ancak hâkimiyetlerini
Abbasi halifeleriyle paylaşmamışlardır (Dini ve
siyasi otorite birbirinden ayrı tutulmuştur.).
 Karahanlılar klasik Türk geleneklerini devam
ettirmişler ama Gazneliler İran İslam

**Jade** · 01.01.2014, 13:56

Ergün YILDIRIM
KPSS TARİH DERS NOTLARI Tarih Öğretmeni

24
geleneğinden etkilenmişler ve Orta Asya devlet
yapısını koruyamamışlardır.
 Selçuklular zamanında Türk İslam geleneği
yerine oturmuştur. Selçuklular Türk devlet
geleneğinin temel yapısını bozmadan İran ve
Abbasi devlet yapısından faydalanmışlardır.
 Gazneliler, Selçuklular ve Harzemşahlar Türk
unsurlardan oluşmakla beraber zamanla
imparatorluk karakteri kazanmışlardır.
 Hükümdarların kullandığı ünvanlar;
Karahanlılarda Han, Hakan, Kara, Kadir;
Gaznelilerde Tegin, Sultan, Padişah; Büyük
Selçuklu Devleti’nde Bey, Melik, Sultan,
Sultan’ül-Âlem, Sultan-ı Âzam, Sultan-ı
Muazzam’dır.
 Bununla birlikte Türk İslam devletlerinde
hükümdarlar İlig, Buğra, Nasr, Şahinşah gibi
ünvanlar da kullanmışlardır.
 Devlet işlerinde hükümdara yardımcı olmak
üzere Vezirlik Kurumu oluşturulmuştur.
Karahanlılar Dönemi’nde hükümdara “Noyan”
adı verilen vezirler yardımcı olmuştur
(Memluklular’da Emir-i Kebir).

NOT: Mısır’da kurulan ilk Türk - İslam Devleti
olan Tolunoğulları’nda, hükümdarlar yetkilerini
aracısız kullanmak istediklerinden, vezirlik makamı
yoktur.

 Orta Asya Türk Devletlerinde görülen kurultay
ve toy geleneği “Divan” adıyla devam
ettirilmiştir. Önemli devlet işleri, Divan adı
verilen kurulda görüşülürdü.
 Divan, devletin en önemli yönetim organıydı
ve buna Divan-ı Ali (Büyük Divan, Divan-ı
Saltanat) deniyordu. Bu divan Hükümet
görevini yerine getiriyordu.
 Karahanlılarda “Büyük Divan”ın başında
bulunan kişiye “Yuğruş”, Büyük Selçuklu
Devleti’nde ise “Vezir” (Sahib-i Divan-ı
Devlet veya Hace-i Buzurg) adı verilmekteydi.

 Büyük Divan’ın dışında görevleri farklı başka
divanlar da vardır. Bunlar;

 Divan-ı Arz (Ordu – Başkanı “Emir-i Arz veya
Arzü’l Ceyş),
 Divan-ı İstivfa (Mali - Başkanı “Müstevfi”)
 Divan-ı Tuğra (İnşaa) (Yazışma – Başkanı
“Tuğrai”),
 Divan-ı İşraf (İdari ve Adli – Başkanı
“Müşrif”)’dır.

 “Divan-ı İşraf” aynı zamanda devlet
memurlarını denetleyen bir müfettişlik
kurumudur.
 Saray Teşkilatı: Devletin yönetimi ile ilgili
bütün işlerin yürütüldüğü ve aynı zamanda
hükümdar ve ailesinin günlük yaşamını
sürdürdüğü yerdir.
 Hükümdarın halk ve yöneticilerle
görüşmelerini düzenleyen “Tayangu” denilen
memurlar vardı. (Büyük Selçuklular’da
“Hacip”)

 Saray işlerinin yürütülmesinde birçok görevli
bulunmaktaydı. Bunlar;

 Hacibü’l-hüccab (Has Hacib): Saray
teşkilatının başında bulunan kişiye verilen
ünvan
 Emir-i Candar: Saray muhafız komutanı
 Kapucubaşı: Sarayın her türlü hizmetinden
sorumlu kişi
 Emir-i Ahur: Atların bakımından sorumlu kişi
 Emir-i Alem: Devlete ait bayrak ve
sancaklardan sorumlu kişi
 Emir-i Silah: Silahlardan sorumlu görevli
 Camedar: Hükümdarın kıyafetleriyle ilgilenen
görevli
 Şarabdar: Meşrubatla ilgilenen görevli
 Taştdar – Abdar: Temizlik işlerinin başındaki
görevli
 Çaşnigir: Yemek işlerini organize eden görevli
(Anadolu Selçukluda Emir-i Meclis)
 Emir-i Şikar: Av organizasyonundan sorumlu
görevli
 Devaddar: Hükümdarın yazı takımlarını
muhafaza eden görevli
 Üstaduddar: Saray harcamalarından sorumlu
görevli
 Havayic Salar: Sarayın aşçısı
 Serhenk (Çavuş): Seferler ya da saltanat
gezileri sırasında hükümdara ait kuvvetlere yol
açan görevli (Ayrıca yol boyunca halkın dert,
istek ve şikâyetlerini hükümdara iletir.)

NOT: Bütün saray görevlileri Kapıkulları’ndan
seçilirdi.

NOT: Karahanlı devlet yönetimi; küçük farklar ile
Gazneli, Selçuklu ve Eyyubiler’de de aynı idi.

Ülke (Taşra) Yönetimi

 Ülke yönetiminde Eyalet sistemi vardı. Taşra
teşkilatında yer alan eyaletlerin yönetiminden
“Şıhne” adı verilen askeri valiler sorumluydu.
 Bazı eyaletlerin başına Melik adı verilen
Hanedan mensubu şehzadeler atanmıştır.
Meliklerin yanında Atabey adlı tecrübeli devlet

**Jade** · 01.01.2014, 13:57

Ergün YILDIRIM
KPSS TARİH DERS NOTLARI Tarih Öğretmeni

25
adamları yer alırdı ve onların yetiştirilmesinden
sorumluydu.

NOT: Atabeyin Osmanlılarda karşılığı “Lala”ydı.
Atabeyler devletin zayıf olduğu anlarda
bulundukları bölgelerde bağımsızlıklarını ilan
ederek kendi devletlerini kurmuşlardır.

NOT: Meliklerin siyasi ve askeri bakımdan
oldukça geniş yetkileri vardı. Bu nedenle Büyük
Selçukluda merkezi devlet otoritesini korumak
oldukça güç olmuştur. Bu durum taht
mücadelelerini arttırmıştır.

ÖRNEK SORU
Selçuklular; bölge ve eyaletlerin başına idareci
olarak atadıkları şehzadelerin yanına “Atabey”
unvanı olan kişiler de verirlerdi.
Bu uygulamadaki temel amaç aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Şehzadeler arasındaki taht kavgalarını önlemek
B) Atabeylerin merkeze bağlılığını arttırmak
C) Eyalet güvenliğini sağlamak
D) Şehzadeleri devlet yönetimi açısından
yetiştirmek
E) Orduyu güçlendirmek
(1999/DMS)
Cevap: D

ÖRNEK SORU
Selçuklularda erkek hanedan üyelerinin,
yanlarına bilgili devlet görevlileri verilerek
eyalet veya vilayetlere yönetici olarak
gönderilmeleri aşağıdakilerden hangisinin
göstergesidir?
A) Devlet yönetiminde deneyim kazanılmasına
önem verildiğinin
B) Yönetim birimlerinin sayıca az olduğunun
C) Askerliğe önem verildiğinin
D) Merkezi otoritenin korunmak istendiğinin
E) Yerleşik hayata geçişin hızlandırılmak
istendiğinin
(2006 KPSS/Ortaöğretim)
Cevap: A

 Her eyalette devlet merkezinde olduğu gibi
görevleri farklı divanlar bulunurdu.
 Türk - İslam devletlerinde merkez ile taşra
arasındaki iletişimi sağlamak için güçlü bir
posta teşkilatı kurulmuştur. Bunun
ilk örnekleri Karahanlılar’da görülmüştür.
 Eyaletlerin dışında sultana bağlı “Metbu (tabi)
devletler” bulunmaktaydı. Bunların başında
“Sultan-ı Azam” denilen yöneticiler
bulunmaktaydı.

 Bunların dışında eyaletlerde bulunan diğer
yöneticiler ve kurumlar ise şunlardır;

 Amid: Şehir ve kasabaların mülki idaresinden
sorumludur.
 Amil: Şehir ve kasabaların mali idaresinden
sorumludur.
 Muhtesip: Belediye işlerinden sorumludur.
Aynı zamanda çarşı ve pazarları denetlerdi.
 Ulag: Posta teşkilatında görevli olanlara
verilen isimdir.
 Kadı: Yargı işlerinden sorumludur.
Günümüzdeki noter görevini yapar ve tüm
bilgileri ilgili deftere kaydederdi.
 Hatip: Din işlerinden sorumlu görevlidir.
 Reis: Halk tarafından seçilen sivil
yöneticilerdir.
 Subaşı: Taşrada şehirlerin güvenliğinden
sorumlu görevlidir.
 İğdişbaşı: Yaşadığı şehrin halkını temsil eden
en yüksek görevli yani bir tür Belediye
Başkanıdır. Özellikle ticaretle ilgili olan
iğdişbaşı, şehre gelip giden tüccarlarla da
yakından ilgilenirdi. İğdişbaşı’nın bir görevi de
merkezi idarenin o şehirden istediği verginin
halktan adilane bir şekilde toplanmasını da
sağlamaktır.

ÖRNEK SORU
Aşağıdakilerden hangisi, Türk-İslam
devletlerinde pazarlarda fiyatları, tartı ve ölçü
aletlerini, üretilen ve satılan malların kalitesini
denetleyen görevlidir?
A) Ulak B) Silahtar C) İğdişbaşı
D) Muhtesip E) Câmedâr
(2011 – KPSS)
Cevap: D

Ordu

 İlk Türk – İslam devletlerinin ordularını
büyük ölçüde Türkler oluşturuyordu.
 Karahanlılarda ordu geleneksel Türk ordu
anlayışına paralel olarak gelişse de zamanla
Saray Muhafızları, Hassa Ordusu (doğrudan
hükümdara bağlı askerler), Eyalet Ordusu gibi
birimler de oluşturulmuştur.
 Gaznelilerin ordusu ise çeşitli etnik
unsurlardan oluşmuş ücretli bir ordu yapısına
sahiptir. Bu durum yıkılışlarında etkili
olacaktır.
 Gaznelilerin ordusunda ayrıca Gulam
Askerleri, Eyalet Askerleri ve Gönüllüler gibi
birimler de vardı.

**Jade** · 01.01.2014, 13:57

Ergün YILDIRIM
KPSS TARİH DERS NOTLARI Tarih Öğretmeni

26
 Büyük Selçuklu ordusu ise 5 bölümden
meydana gelmekteydi;

 Gulaman-ı Saray: Genellikle gayr-i müslim
esir çocuklarının ya da satın alınan kölelerin
yetiştirilmesiyle oluşan ordudur (Memluk /
Köle / Kul). Bu uygulamaya Gulam (Kölemen)
Sistemi (Osmanlı’da Devşirme Sistemi –
Kapıkulu Askerleri) adı verilmiştir. Bu
bölümdeki ordu doğrudan Sultana bağlıydı.
Bunlar sürekli asker olup, 3 ayda bir
“Biştegani” adı verilen maaş alırlardı. Saray
muhafızları, ordu komutanları ve valiler bu
bölümdeki askerler arasından seçilirdi. Bu
sistem Gazneli ve Eyyubi ordularında da
uygulanmıştır.

NOT: Gulam Sistemi’ne göre yetişenlerin yetenekli
olanları uzun bir eğitimden sonra saray ve devlet
yönetiminde en üst kademelere kadar
yükselebiliyorlardı. Bunların dışındakiler ise Hassa
Ordusu’nda görevlendirilirlerdi.

 Hassa Ordusu: Her an savaşa hazır atlı
birliklerdi. Çeşitli Türk boylarından toplanan
askerlerden meydana gelirlerdi. Her türlü
masrafları devlet tarafından karşılanırdı.

NOT: Selçuklularda Hassa Ordusu ilk defa Tuğrul
Bey tarafından kurulmuştur.

 Eyalet Askerleri: Eyaletlerdeki ikta
sahiplerince yetiştirilen atlı askerlerdir (Büyük
Selçuklu ordusunun en kalabalık bölümüdür.).

NOT: Askeri İkta sistemi ilk kez Büyük Selçuklu
Devleti’nde vezir Nizamülmülk tarafından
uygulanmıştır. Bununla beraber İkta ordusuna
Karahanlılarda rastlanmamaktadır.

NOT: Bu sistem Osmanlılarda Dirlik adıyla devam
ettirilmiştir.

 Türkmenler: Sınırlarda yaşayan göçebe Türk
topluluklarından savaş zamanı Sultanın emri
altında toplanan askerlerden oluşurdu.

 Yardımcı Kuvvetler: Bağlı beylik ve
devletlerden (Metbu - Tabi Devletler) savaş
zamanı alınan askerlerden oluşurdu.

NOT: Ordu yönetiminden “Subaşı” sorumluydu.

 Karahanlılar tarihte ilk defa “askeri hastane”
ve “askeri posta teşkilatını” kurmuşlardır.
 Selçuklu ordusunun büyük bölümü
süvarilerden (silahtarlar gibi) oluşuyordu.
Sefer sırasında ordunun arkasından gezici
hastaneler ve hamamlar gelirdi.

Sosyal Hayat

 Türk İslam devletlerinde toplumsal alanda
herhangi bir sınıf ayrımı yoktu ve bütün halka
karşı hoşgörülü bir siyaset izlenmiştir.
 Müslümanlar kadar gayrimüslimler de devletin
en üst memurluklarına kadar çıkabiliyorlardı.
 Türklerin, İslamiyet sonrası yerleşik hayata
geçme süreçleri hızlanmış ve ticari hayatları
canlılık kazanmıştır.
 Karahanlılar, tarım, ticaret ve hayvancılıkta,
Gazneliler ise İpek ve Baharat yollarını
denetimleri altına alarak ticarette ve sulama
kanalları açarak da tarımda ilerlemişlerdir.
 Büyük Selçuklu Devleti’nin sınırlarının
genişlemesi Arap, Fars, Ermeni, Süryani ve
Rumlarla etkileşim yaşanmasını sağlamıştır.

Ekonomik Hayat

 Türk İslam devletlerinde ekonomik hayatın
gelişmesinde; siyasi istikrar ve güvenliğin
sağlanması, ticaret yollarının korunması etkili
olmuştur.
 Türk devletlerinde ticaretin yanında tarım,
demircilik, dokumacılık, el sanatları,
hayvancılık, bakırcılık ve dericilik gelişmiştir.
 Müslüman esnaf kendi arasında Fütüvvet
(Ahilik) adı verilen dini ve ikdisadi bir
teşkilatlanma kurmuşlardır.
 Selçuklular ithal mal olarak şeker ve eşya
almışlar, ihraç malı olarak da at, halı, ipek ve
maden satmışlardır.

 Selçukluların gelir kaynakları şunlardır;

 Gayrimüslimlerden alınan, ürün vergisi olan
haraç,
 Müslümanlardan alınan, ürün vergisi olan öşür,
 Gayrimüslim erkeklerden askere gitmemeleri
karşılığında alınan cizye,
 Ganimet,
 Bağlı ve komşu devletlerden gelen hediyeler ve
yıllık vergiler

Toprak Yönetimi

 Türk İslam devletlerinde toprak, genel olarak
devletin malıydı. Bunun nedeni; feodal (özerk)
bir yapının oluşmasını engelleme düşüncesidir.

**Jade** · 01.01.2014, 13:57

Ergün YILDIRIM
KPSS TARİH DERS NOTLARI Tarih Öğretmeni

27
 Büyük Selçuklu Devleti’nde toprak, kullanılış
amaçlarına göre dörde ayrılmıştır;

 Has Arazi: Vergi gelirleri hükümdara ve
hanedan üyelerine ait arazilerdir.

 Mülk Arazi: Şahsa ait topraklardır. Alınıp
satılabilir, miras olarak bırakılabilirdi (Özel
mülkiyet).

 Vakıf Arazi: Geliri hayır kurumlarına bırakılan
arazilerdir. Bu topraklara devlet el koyamazdı.
Vakıf arazilerin gelir ve giderlerini düzenleyen
kişiye “Mütevelli” adı verilirdi. Bu arazilerin
gelirleri ile hanlar, kervansaraylar,
imarethaneler, camiler, hastaneler, çeşmeler ve
yollar yapılmıştır.

 İkta Arazi: Gelirleri devlet memurları ve
savaşta yararlılık gösterenlere maaş karşılığı
olarak verilen arazilerdir. Buna göre; ikta
sahibi gelirinin bir kısmıyla atlı asker (sipahi)
beslerdi.

 İkta sisteminin faydaları;

 Hazineden para harcanmadan büyük bir ordu
oluşturulmuştur.
 Üst üste toprağı ekmeyenden toprağın alınması
cezası ile üretimin sürekliliği ve artışı
sağlanmıştır.
 İkta sahipleri bulundukları bölgelerin devlet
adına güvenliğini sağlamışlardır.
 İkta sistemi göçebe Türkmenlerin yerleşik
hayata geçmesinde de etkili olmuştur.

 İkta topraklarının mülkiyeti devlete, vergisi ve
geliri sipahiye, toprağı işleme hakkı halka
aitti.
 İkta sahibi eğer mesleğinden ayrılır ya da men
edilirse iktası elinde alınırdı. İktalar babadan
oğula geçerdi. Toprak sahibi üç yıl üst üste
toprağı boş bırakırsa toprak elinden alınıp
başkasına verilirdi. Amaç; üretimde sürekliliği
sağlamaktı.
 Hz. Ömer Dönemi’nden itibaren
Müslümanların kullanmaya başladığı bu sistem
ilk önce Karahanlılar tarafından uygulanmıştır.
Ancak ikta topraklarından asker yetiştirme
uygulamasına ise ilk kez Büyük Selçuklular
Devleti Dönemi’nde (Nizamülmülk)
başlanmıştır. Bu sistem Osmanlılarda “Dirlik”
adıyla devam ettirilmiştir.

 Türk – İslam devletlerinde çiftçi toprağı
kullanma hakkına sahiptir, toprağı işleyebildiği
sürece miras bırakabilir, ürettiği ürünün
vergisini ikta sahibine verir ve haksızlığa
uğradığı takdirde ikta sahibini şikâyet etme
hakkına sahiptir. Ayrıca ikta sahibi köylüyü
yargılayamazdı.
 Bununla beraber Türk – İslam devletlerinde
kişiler (reaya – halk) ev, bağ, bahçe üzerinde
özel mülkiyet hakkına sahiptir. Ancak diğer
topraklar olan otlak, yaylak, orman ve tarım
arazileri ise devlete aittir.

ÖRNEK SORU
Türk-İslam Devletleri’nde reaya;
I. Otlak,
II. Yaylak,
III. Bahçe,
IV. Orman,
alanlarından hangilerine sahip olup mülk
edinebilmişlerdir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) III ve IV
(1999/DMS)
Cevap: C

ÖRNEK SORU
İkta nedir?
A) Selçuklularda eyaletlerdeki valilerin askerleri
B) Selçuklularda toprakların vergi gelirlerine göre
bölümlere ayrılması
C) Türk devletlerinde sosyal hayatı düzenleyen
kurallar
D) Türk İslam devletlerinde hukuk sistemi
E) Türk İslam sanatında bir tür
(2006/KPSS Ortaöğretim)
Cevap: B

Hukuk

 Hukuk Sistemi 2’ye ayrılırdı;

 Şer’i Hukuk: İslam din kurallarına göre
düzenlenmiş hukuk sistemidir. Kadılar Şer’i
davalara bakardı ve başlarında Kadi’l-Kudat
(Kadılar Kadısı) bulunurdu (Bağdat’ta
bulunurdu). Kadıların kararları üzerinde
devletin bir yaptırım gücü yoktu, kararları
kesindi. Şer’i Hukuk’ta evlenme, boşanma,
miras, velayet, hayır işleri, nafaka, vakıflar,
ticaret ve noterlik gibi alanlardaki davara
bakılırdı.

 Örfi Hukuk: Örf, adet, gelenek ve
göreneklerdeki kuralların İslamiyet’e aykırı
olmamak şartıyla düzenlenmesi sonucu oluşan
hukuk kurallarıdır. Örfi hukuktan Emir-i Dad
sorumluydu. Toplumun huzur ve asayişini

**Jade** · 01.01.2014, 14:10

 Türk - İslam devletlerinde sözlü edebiyatın
ilk ürünü Satuk Buğra Han Destanı’dır.
 Ayrıca Moğollar Dönemi’nde yazılan
“Cengizname” de önemli eserler arasındadır.

ÖRNEK SORU
Nizam’ül-Mülk’ün Siyasetname adlı eserinin
Türk İslam Tarihi’ndeki öneminin,
I. Yazarının Selçuklu devlet yönetiminde söz sahibi
olması,
II. Devlet yönetimine ilişkin bilgiler vermesi,
III. Türklerin İslamiyet’i kabulünden sonra kendi
türünde yazılan ilk eser olması
durumlarının hangilerinden kaynaklandığı
savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
(2010/KPSS Önlisans)
Cevap: D

Bilim

 Bilimsel çalışmalar, Medreselerde yapılmış ve
Dini bilimlerle, Pozitif bilimler birlikte
okutulmuştur.
 İlk medreseler, Karahanlılar Dönemi’nde
kurulmuş ve bu dönemde ilk defa programlı
bir eğitim verilmiştir.
 Karahanlılar Dönemi’nde birçok şehirde
medreseler açılmış ve eğitim masrafları devlet
tarafından karşılanmıştır. Yine dünya
tarihinde ilk kez burslu öğrencilik sistemi
Karahanlılar döneminde uygulanmıştır.
 Karahanlılar Dönemi’nde Buhara, Semerkant,
Balasagun ve Kaşgar önemli bilim ve kültür
merkezleri olmuştur.
 Büyük Selçuklu Devleti’nde ilk medrese
Tuğrul Bey tarafından Nişabur’da açılmıştır.
 Bu dönemin en yüksek medresesi ise, Büyük
Selçuklular döneminde açılan Nizamiye
Medreseleri’dir. Bu medreselerde din
bilimlerinin dışında ilk defa pozitif bilimlere
de yer verilmiştir. Ayrıca özerk bir yapıdadır.
Bu nedenle Dünya Tarihi’nin ilk üniversitesi
olarak bilinir.
 Selçuklu sultanları ülke genelinde
medreselerin yaygınlaştırılmasına büyük
önem vermişlerdir. Bunun nedeni; yönetici
ihtiyacının giderilmesi ve yetenekli
öğrencilerin topluma kazandırılmak
istenmesidir.
 Bununla beraber Selçuklular Dönemi’nde
kurulan “Bimaristan”lar (Bimarhane) hem
hastaların tedavi edildiği yer olarak kullanılmış
hem de tıp fakültesi görevini üstlenen kurum
olmuştur.
ÖRNEK SORU
Selçuklularda, medrese yapımına önem
verilmesinde,
I. İslam Dünyası’nda din bilginlerine gereksinim
duyulması,
II. Genişleyen devlet yönetiminde görev alacak
kişilere gerek duyulması,
III. Eğitim ve öğretime önem verilmesi
durumlarından hangileri etkili olmuştur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III
(2010/KPSS Ortaöğretim)
Cevap: E

ÖRNEK SORU
Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah Dönemi’nde;
I. Yeni bir mezhep olan Batıniler’in vezir
Nizam’ül-Mülk’ü öldürmeleri,
II. Bağdat’ta Nizamiye Medreseleri’nin kurulması,
III. Medreselerde din bilimlerinin yanında pozitif
bilimlerin de okutulması,
IV. Yeni bir takvimin düzenlenmesi,
gelişmelerinden hangisi sosyal hayatı olumlu
yönde etkilemiştir?
A) Yalnız IV B) I ve II C) I, II ve III
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
(2000 DMS)
Cevap: D

ÖRNEK SORU
Aşağıdakilerden hangisi, Büyük Selçuklular
Dönemi’ne aittir?
A) Nizamiye Medresesi
B) Karatay Medresesi
C) Çinili Köşk
D) Muradiye Camisi
E) İshak Paşa Sarayı
(2008 KPSS/Önlisans)
Cevap: A

 İlk Müslüman Türk devletlerinde birçok bilim
adamı yetişmiş ve önemli çalışmalar
yapmışlardır. Bunlardan bazıları şunlardır;

 Farabi: Kendisi Muallim-i Sani (İkinci
Öğretmen) olarak da bilinir. Aristo’nun
fikirlerini en iyi açıklayan kişidir. Türk
toplumları arasında Pozitif bilimlerle uğraşı
Farabi ile başlamıştır. Batı’da “Alfarabyus”
olarak tanınır. Eserleri; İlimlerin
sınıflandırılmasını ilk defa yapan “İhsaü’l İlim
(İlimlerin Tasnifi)”, devlet başkanlarının
vasıflarını anlatan “El-Medinetü’l Fazıla
(Erdemli Kent)”, musiki ile ilgili olan
“Kitabü’l Musiki” adlı eserleri önemlidir.

**Jade** · 01.01.2014, 14:10

Ergün YILDIRIM
KPSS TARİH DERS NOTLARI Tarih Öğretmeni

30
ÖRNEK SORU
Türk-İslam dünyasında pozitif bilimler aşağıda
verilen bilim adamlarından hangisi ile başlamıştır?
A) Vasiti B) İbn Heysem
C) Farabî D) Ömer Hayyam
E) İbn Rüşd
(2002/KPSS)
Cevap: C

ÖRNEK SORU
Muallim-i Sani unvanıyla bilinen, eserleri Batı
dillerine çevrilerek Avrupa bilim dünyasını
etkileyen bilgin aşağıdakilerden hangisidir?
A) Farabi B) Gazali C) Harezmi
D) Cüveyni E) Biruni
(2010/KPSS Ortaöğretim)
Cevap: A

 İbn-i Sina: En önemli etkinliği Tıp
alanındandır. En önemli eseri olan “El Kanun
Fi’t-Tıp (Tıbbın Kanunu) ileriki dönemlerde
Avrupa’daki okullarda Latince’ye çevrilerek
okutulmuştur Avrupa’da “Avicenna” diye
tanınmıştır. Kan dolaşımı üzerine çalışmalar
yapmıştır.

 İbn-i Rüşd: Felsefe, tıp ve astronomi alanında
çalışmalarda bulunmuş ve ortaya koyduğu
fikirle Avrupa’da Rönesans’ın doğmasına ve
skolâstik düşüncenin yıkılmasına neden
olmuştur. Aristo’yu Batı’ya tanıtan filozoftur.
Batı dünyasında “Averreos” olarak tanınır.

 İmam Gazali: İslam felsefesi alanında önemli
çalışmalar yapmıştır. Büyük Selçuklular
zamanında yaşamıştır. Nizamiye
Medreseleri’nde müderrislik yapmıştır. Siyasi
ve bölücü din anlayışlarıyla mücadele etmiştir.
“İhyaü’l-Ulumiddin (Din ilimlerinin yeniden
yapılanması)” en önemli eserlerinden biridir.

 El Harezmi: Dünyaca ünlü matematikçidir.
Sıfır (0) sayısını bulmuştur. En ünlü eseri
“Kitabü’l Cebr Ve’l-Mukabele”dir.

 El Biruni: Matematik, Fizik ve Coğrafya
alanında çalışmalar yapmıştır. Enlem ve
boylam hesaplamalarını yapmıştır. Dünya’nın
Güneş etrafındaki dönüşünün bir yılda
gerçekleştiğini söylemiştir. “Asarü’l Bakiye”
adlı eserinde Asyalı milletler hakkında bilgiler
vermiş ve astronomiden bahsetmiştir. Hint
Tarihi’nde Hindistan hakkında bilgiler
vermiştir. Fizik alanında 16 maddenin özgül
ağırlığını hesaplamıştır.

 Uluğ Bey: Astronomi alanında önemli
çalışmalar yapmıştır. “Heyet Cetveli ile
Yıldızların Fihristi”ni yapmıştır. “Zici” adlı
eseri çok ünlüdür. Semerkand’da rasathane
açmıştır. Ali Kuşçu’nun hocasıdır.

 Ömer Hayyam: Matematik ve Astronomi
ilmiyle uğraşmıştır. Celali (Meliki) Takvimi
hazırlamıştır. Edebiyatla da uğraşmıştır,
Rubaileri ile ünlüdür.

 Ali Şîr Nevai: Timur Devleti zamanında
yaşamıştır. Çağatay Türkçesi’nin en büyük
şairi olarak bilinmektedir. Türkçe’nin
Farsça’dan daha zengin olduğunu göstermek
için “Muhakemet’ül Lügateyn” isimli eseri
yazmıştır.

 Buhari; En ünlü hadis bilginleri arasındadır
(Camii Sahih).

 El Razi: Kimyagerdir. Sülfirik asidi bulmuştur.

 İbn-i Yusuf: Sarkacı bulmuştur.

 İslam Tarihçileri: İranlı Taberi, Mesudi, İbn-i
Haldun (Dünyaca ünlü sosyolog ve tarihçidir.
Modern tarih anlayışının temelini atmıştır.).

 Coğrafya Bilginleri: İbn-i Havkal, İbn-i
Batuta

 Matematik Bilginleri: Muhammed Bin Musa,
İbn-i Ceşmit

Sanat ve Mimari

 Türk - İslam Devletleri’nde sanat, İslam dinine
göre şekillenmiştir. Resim ve heykelcilik yasak
olduğu için onun yerine Mimari, Hat (güzel
yazı), Minyatür (çizgi resim sanatı), Çinicilik,
Tezhip (yazı ve kitap süsleme sanatı), Ebru
(desen sanatı), Nakkaşlık (yazı ve taş işleme
sanatı), Kakmacılık (kabartma sanatı),
Oymacılık (el oyması ve işlemeciliği),
Mücellitlik (kitap ciltleme sanatı), Fresko (yaş
alçı üzerine yapılan resim) gibi sanatlar
gelişmiştir.
 Türk – İslam devletlerinde en fazla gelişme
gösteren güzel sanat dalı mimari olmuştur.
 Bunun yanı sıra dokumacılık, kuyumculuk,
bakır işlemeciliği de gelişmiştir.
 İlk minyatür okulu Selçuklu Dönemi’nde
Bağdat’ta açılmıştır.
 Mimari eserlerin en güzel örnekleri; Camiler,
Türbeler (çadırın mimariye yansımasıdır),

**Jade** · 01.01.2014, 14:12

31
Kümbetler (iki katlı mezar), Kervansaraylar,
hastaneler (Darüşşifalar) ve Medreselerdir.
 Türk – İslam Mimarisinin karakteristik
özelliklerinden biri haline gelen “Kubbe”,
şeklini eski Türk çadırlarından almıştır.
 Türk - İslam mimarisi Karahanlılar
Dönemi’nde ortaya çıkmıştır. İlk yapılar
genellikle kerpiçten yapıldığı için zamanımıza
çok az eser gelebilmiştir.

ÖRNEK SORU
Türk-İslam mimarisinin temelleri aşağıdaki
devletlerden hangisinin zamanında atılmıştır?
A) Memlükler B) Karahanlılar C) Eyyûbîler
D) Gazneliler E) Selçuklular
(2010/KPSS Lisans)
Cevap: B

Selçuklu mimari eserlerini bezeyen figürler
ise şunlardır;

 Aslan, kartal ve hayvan mücadele sahneleri
(Hayvan figürleri)
 Hayat ağacı, ejder ve sfenks (insan başlı,
hayvan vücutlu) figürleri
 Doğa kabartmaları (Bitki motifleri), melek ve
burç tasvirleri
 Oniki hayvanlı Türk-Çin takvimindeki figürler
 Hat (Yazı) sanatı

ÖRNEK SORU
I. Bitki motifleri,
II. Hayvan figürleri,
III. Yazı,
Selçuklu mimarisinde yukarıdakilerden
hangileri süsleme amacıyla kullanılmıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III
(2003/KPSS)
Cevap: E

ÖRNEK SORU
Aşağıdakilerden hangisi, Türklerin İslam
toplumuna katılmasından sonra uyguladıkları
arasında değildir?
A) Ahilik teşkilatı B) Kümbet mimarisi
C) Arap alfabesi D) Vakıf sistemi
E) Veraset sistemi
(2010/KPSS Lisans)
Cevap: E

 İlk Türk - İslam devletlerine ait başlıca
eserler şunlardır;

 Tolunoğulları: Tolunoğlu Ahmet Camii, Ulu
Camii

 Karahanlılar: Buranakale Hazara (Degaron)
Camii, Buhara Camii, Şir Kebir Camii, Arap
Ata Türbesi (Fergana - Bu dönemden kalan en
eski mimari eser), Ayşe Bibi Türbesi, Balacı
Hatun Türbesi, Ribat-ı Melik (en eski
kervansaray), Semerkant Medresesi

 Gazneliler: Zafer Kuleleri, Leşker-i Bazar Ulu
Camii (Afganistan), Leşker-i Bazar Sarayı,
Arasü’ül Felek Camii, Beyhakiye Medreseleri
(Bu döneme ait ilk medrese)

 Selçuklular:

 Mescid-i Cuma (Ulu Camii) (İsfahan)
 Mescid-i Cuma (Kazvin)
 Sultan Sencer Türbesi (Merv)
 Haydariye Mescidi
 Tuğrul Bey Türbesi (Rey)
 İmam-ı Gazali Türbesi (Tus)
 Mümine Hatun Türbesi (Nahçivan)
 Ribat-ı Şerif (Nişabur)
 Ribat-ı Anuşirvan
 Nizamiye Medreseleri (Bağdat)

ÖNEMLİ HATIRLATMALAR

 Toplu olarak İslamiyet’i kabul eden ilk Türk
boyu “Karluklar”dır (751).

01.01.2014, 13:55	#21 (permalink)
Jade Kullanıcıların profil bilgileri misafirlere kapatılmıştır.	Cevap: Kpss Tarih Ders Notları ve Soruları - KPSS Tarih Dersine Nasıl Çalışılır? Ergün YILDIRIM KPSS TARİH DERS NOTLARI Tarih Öğretmeni  Osmanlılarla çağdaş olan Memlüklüler ile ilişkiler Fatih Dönemi’nde Hicaz su yolları meselesi yüzünden bozulmaya başlamış, II. Bayezıd Dönemi’nde savaşa dönüşmüştür. Yavuz Sultan Selim Dönemi’nde ise 1517 Mısır Seferi ile Memlük Devleti’nin siyasi varlığına son verilmiştir. Bu gelişmelerden sonra Halifelik Osmanlılara geçmiştir. NOT: Memlük Devleti’nin siyasi hayatı Osmanlılardan daha kısa sürmesine rağmen, tahta çıkan hükümdar sayısı Osmanlılardan fazla olmuştur. Bunun nedeni: Memlükler’de belirli bir saltanat sisteminin olmayışı ve her “emirin (komutanın)” sultan olabilme hakkının bulunmasıdır. YAKINDOĞU’DA KURULAN DİĞER DEVLETLER FATIMİLER (909 - 1171)  Tunus merkezli kurulan bu devlet, 969’da Akşitleri yıkarak Mısır’a egemen olmuştur.  İslam dünyasında saygınlık kazanmak için Hz. Ali’nin eşi Hz. Fatıma’nın soyundan geldiklerini iddia etmişlerdir.  Şii karakterli olan bu devlet Mısır’da Dar’ül-Hikme adlı medreseyi açmıştır.  Fatımiler, Abbasi Halifeliğini tanımayarak kendi hükümdarlarını halife ilan etmişlerdir.  Büyük Selçuklulara karşı Hasan Sabbah’ın kurduğu “Batıni (Haşhaşi)” tarikatını desteklemişlerdir.  Kudüs’ü ellerinde bulunduran Fatımiler, I. Haçlı Seferi’ne karşı koyamayarak Kudüs’ü kaybetmişlerdir.  Selahaddin Eyyubi tarafından yıkılmışlardır. MOĞOL İMPARATORLUĞU (1196 - 1227)  Cengiz Han (Temuçin) tarafından Karakurum (Moğolistan)’da kuruldu.  Cengiz Han bu devleti kurarken Orta Asya’da dağınık halde yaşayan Moğol kabilelerini birleştirmiştir (Bu amaçla Cengiz Yasaları’nı yapmıştır.).  Cengiz Han, istilalarla kısa sürede devletin sınırlarını genişletmiştir. Bu nedenle bu dönem oldukça parlak geçmiştir.  Cengiz Han, ölmeden önce ülkeyi oğulları arasında paylaştırmış ve bunun sonucunda ölümüyle birlikte devlet dörde bölünmüştür;  Altınorda Devleti: Rusya’da  Çağatay Hanlığı: Türkistan’da  Kubilay Hanlığı: Çin’de  İlhanlı Devleti: İran’da NOT: Bunlardan Kubilay Hanlığı hariç diğerlerinde İslamiyet yayılmıştır ve zamanla Türkleşmişlerdir. Fakat Kubilay Hanlığında Budizm ve Hıristiyanlık yayılmış ve zamanla Çinlileşmişlerdir. NOT: İlhanlı Moğolları, Anadolu Selçukluları ile yaptıkları Kösedağ Savaşı'nı kazanarak Anadolu’ya egemen olmuşlardır (1243 - 1336). Ayrıca 1258’de Bağdat’ı alarak Abbasi Devleti’nin siyasi varlığına son vermişlerdir. ÖRNEK SORU Cengiz Han’ın torunu Hülagu tarafından İran’da kurulan ve 1258 yılında Bağdat’ı alarak Abbasi Devleti’ne son veren devlet aşağıdakilerden hangisidir? A) İlhanlı Devleti B) Timur Devleti C) Altın Orda Devleti D) Çağatay Devleti E) Memluk Devleti (2011 – KPSS) Cevap: A  Altınorda Hanlığı (1227 - 1369), Timur’un saldırıları sonucunda 7’e bölünmüştür;  Ejder (Astırhan) Hanlığı  Kazan Hanlığı  Kasım Hanlığı  Küçüm Hanlığı  Sibirya Hanlığı  Nogay Hanlığı  Kırım Hanlığı NOT: Altınorda Devletinin yıkılması Rusya’nın kurulup güçlenmesinde etkili olmuştur.  Moğolların Tarihteki Önemi:  Olumsuz Yönleri:  Moğolların istilaları, Türk - İslam Dünyası’nda büyük olumsuzluklara neden olmuştur.  Bağdat gibi bir ilim ve kültür merkezini yakıp yıkmışlardır.  Anadolu’da siyasi birliğin bozulmasına neden olmuşlarıdır (Kösedağ Savaşı). Paylaş Share this post on Twitter Follow @Forumaski __________________

01.01.2014, 13:56	#22 (permalink)
Jade Kullanıcıların profil bilgileri misafirlere kapatılmıştır.	Cevap: Kpss Tarih Ders Notları ve Soruları - KPSS Tarih Dersine Nasıl Çalışılır? Ergün YILDIRIM KPSS TARİH DERS NOTLARI Tarih Öğretmeni  Olumlu Yönleri:  Moğolların önünden kaçan birçok Türk Boyunun Anadolu’ya gelmesi Anadolu’daki Türk Nüfusunun atmasında etkili olmuştur.  Moğol istilasının önünden kaçan birçok bilim adamı ve şair Anadolu’ya gelerek kültürel gelişmeyi hızlandırmışlardır.  Bâtıni tarikatının yıkılmasını sağlamışlardır.  Orta Asya Türk Hukukunu (Töre) yazılı hale getirmişlerdir.  Orta Asya’da oluşan siyasi otorite boşluğunu doldurmuşlardır (Siyasi birliği sağlamışlardır).  Uygurların etkisi ile zamanla Türkleşmişlerdir (Moğollar Türklere benzemekle birlikte sınıflara dayalı bir toplum oluşturmaları yönüyle de kesin bir çizgiyle ayrılırlar.).  Moğollar tarih yazıcılığında ileri gitmişlerdir. “Tarih-i Cihan-ı Küşa”, “Camüt Tevarih” ve “Moğolların Gizli Tarihi” (Tarihte Moğolca yazılan ilk eserdir ve Cengiz Han’ın hayatını anlatmaktadır.) en önemli eserleridir.  Bu dönemin ünlü tarihçilerinden biri de Reşidud-Din’dir. TİMUR İMPARATORLUĞU (1369 - 1507)  Timurlenk (Aksak Timur) tarafından Çağatay Hanlığı’nın topraklarından olan Semerkant’ta (Türkistan) kuruldu.  Timur’un Altınorda Devleti’ne sefer düzenleyip bu devleti yıkması Rusya’nın güçlenmesine ve sınırlarını genişletmesine neden olmuştur.  Timur’un Anadolu Seferi de Osmanlı Devleti’nin Fetret Devri’ne girmesine neden olmuştur (1402 - Ankara Savaşı).  Timur’un ölümünden sonra devlet zayıflamış ve Özbekler tarafından yıkılmıştır.  Bu dönemde gelişen Çağatay Edebiyatı’nın en ünlü eseri Muhakemetü’l-Lügateyn (İki dilin karşılaştırılması) Ali Şir Nevai tarafından Türkçe’nin Farsça’ya olan üstünlüğünü kanıtlamak için yazılmıştır.  Bu dönemin ünlü diğer bir ismi de Timur’un torunu Uluğ Bey’dir. Uluğ Bey, Semerkant’ta rasathaneler kurmuş ve astronomi alanında önemli eserler vermiştir. Ayrıca Ali Kuşçu da bu dönemin bir diğer önemli bilim adamıdır. BABÜR İMPARATORLUĞU (1526 - 1858)  Timur’un torunlarından Babürşah tarafından Hindistan’da “Akra” merkez olarak kuruldu.  İslamiyet’in Hindistan’a yayılmasında etkili olmuşlardır.  Hindistan’da ilk siyasi birliği ve merkezi otoriteyi kurmuşlardır.  En ünlü eserleri, Cihanşah’ın eşi için yaptırdığı “Tac Mahal” türbesidir.  Resmi dil olarak Türkçe’yi kabul etmişler ve Türk edebiyatının gelişmesine hizmet etmişlerdir (Milli benliği koruma çalışmaları).  Bu dönemin diğer bir önemli eseri Babürşah’ın Türkçe kaleme aldığı Babürname adlı eserdir.  Safeviler tarafından zayıflatılan bu devlet, Hindistan’ın İngiliz sömürgesi olmasıyla siyasi olarak sona ermiştir. AKKOYUNLULAR (1350 - 1502)  Kara Yülük Osman tarafından Diyarbakır merkez olmak üzere Güneydoğu Anadolu’da kurulmuştur. Daha sonraları başkent Tebriz’e taşınacaktır.  En parlak zamanlarını Uzun Hasan Dönemi’nde yaşamışlardır.  Uzun Hasan Dönemi’nde Osmanlı Devleti’ne karşı Karamanoğulları ile işbirliği yaparak Doğu Anadolu’ya saldırmışlardır.  Bunun üzerine yapılan 1473 Otlukbeli Savaşı’nda Uzun Hasan Osmanlı sultanı Fatih’e yenilince devlet yıkılma sürecine girmiştir.  Bu devlete Safevi hükümdarı Şah İsmail son vermiştir.  Akkoyunlular, Dede Korkut Hikâyeleri’ni ilk kez yazılı hale getirmişler ve Kuran’ı ilk kez Türkçe’ye çevirmişlerdir. KARAKOYUNLULAR (1365 - 1469)  Bayram Hoca tarafından Van / Erciş merkez olmak üzere Doğu Anadolu’da kuruldular.  Kara Yusuf döneminde en parlak zamanlarını yaşamışlardır.  Kara Yusuf’un Timur’dan kaçarak Yıldırım Bayezıd’a sığınması 1402’deki Ankara Savaşı’nın nedenlerinden biridir.  Azerbaycan’ın Türkleşmesinde etkili olmuşlardır.  Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan tarafından yıkılmışlardır. Paylaş Share this post on Twitter Follow @Forumaski __________________

01.01.2014, 13:56	#23 (permalink)
Jade Kullanıcıların profil bilgileri misafirlere kapatılmıştır.	Cevap: Kpss Tarih Ders Notları ve Soruları - KPSS Tarih Dersine Nasıl Çalışılır? Ergün YILDIRIM KPSS TARİH DERS NOTLARI Tarih Öğretmeni İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET  Türk Devletleri isimlerini;  Kurucularından (Osmanlı ve Selçuklu),  Kuruldukları bölgelerden (Gazneliler),  Devleti kuran etnik unsurlardan (Avarlar, Kırgızlar),  Kuruldukları bölgedeki ırmaklardan (İdil ve Tuna Bulgarları) almışlardır.  Hükümdarlık Alametleri (Sembolleri);  Lakap ve ünvanlara (Elkab) sahip olunması  Hutbe okutulması  Para (sikke) bastırılması  Halifeden menşur (onay) alınması  Asa (halifenin gönderdiği değnek)  Tahtının bulunması  Sancağının olması  Sarayın bulunması  Arma, Tuğra ve Çetr (saltanat şemsiyesi)’in bulunması  Tuğ (mızrağa bağlanan at kuyruğu)’un olması  Hilat giyme ve kılıç kuşanma törenlerinin yapılması  Nevbet (mehter) çalınması  Toy düzenleyerek halkına ziyafet çekmesi  Otağ-ı Şerif adı verilen büyük çadırın kurulması  Sorguç (kaftana takılan püskül) ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi, Türk İslam Devletlerinde hükümdarlık sembollerinden biri değildir? A) Hilat (giysi) B) Asa C) Bayrak (alem) D) Çetr (saltanat şemsiyesi) E) Ok (2008 KPSS/Önlisans) Cevap: E Devlet Yönetimi  Devletin başında hanedana mensup bir hükümdar bulunurdu (Memlükler hariç).  Yönetme hakkının İslamiyet öncesinde olduğu gibi tanrı tarafından hükümdara verildiğine inanılırdı (Kut). Bu durum taht kavgalarına ve kurulan devletlerin zayıflamasına neden olmuştur (Veraset Sistemi).  Yönetim, hükümdarın mutlak otoritesinde toplanırdı. Bununla beraber ikili devlet teşkilatı da uygulanmaya devam etmiştir.  Gaznelilerle birlikte, İslamiyet’in de etkisiyle, Kut anlayışı “Sultan” anlayışına dönüşmüş ve hükümdar Allah’ın yeryüzündeki gölgesi sayılmıştır. NOT-1: Gazneli Mahmut; Abbasi Halifesi’ni Şii Büveyhoğulları’nın baskısından kurtarmıştır. Abbasi Halifesi; İslamiyet’in koruyuculuğunu yaptığı için Gazneli Mahmut’a “Sultan” ünvanını vermiştir. NOT-2: Türk tarihinde ilk kez “Sultan” ünvanını Gazneli Mahmut kullanmıştır. NOT-3: Büyük Selçuklu hükümdarı Tuğrul Bey 1055’de Bağdat Seferi’ne çıkarak, Abbasiler’i rahatsız eden Şii Büveyhoğulları’nı yıkıp Abbasi Halifesini baskıdan kurtarmıştır. Abbasi Halifesi; Tuğrul Bey’e “Doğu’nun ve Batı’nın Hükümdarı” unvanını vermiştir. Böylece İslam Dünyası’nın siyasi liderliği ve koruyuculuğu Selçuklulara geçmiştir (laik bir yönetim uygulanmıştır). ÖRNEK SORU Aşağıdaki Türk - İslam Devletleri’nden hangisinde, hükümdar din işlerini halifeye bırakarak devlet işlerini ise tümüyle kendi üzerine alarak laik bir uygulama başlatmıştır? (1999/DMS) A) Osmanlılar B) Gazneliler C) Karahanlılar D) Memlûklar E) Selçuklular Cevap: E ÖRNEK SORU Selçuklularda, I. hükümdarın Tanrı adına insanları yönetmekle görevli olması, II. ülkenin, hanedan üyelerinin ortak malı sayılması, III. din işlerinin halifeye, dünya işlerinin sultana ait olması durumlarından hangilerinin taht kavgalarına neden olduğu savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III (2009 - KPSS) Cevap: B  Ayrıca bu anlayışın (Kut) bir sonucu olarak Gazneli ve Selçuklu hükümdarları, hükümdarlıklarını halifeye tasdik (menşur alma) ettirmişlerdir. Ancak hâkimiyetlerini Abbasi halifeleriyle paylaşmamışlardır (Dini ve siyasi otorite birbirinden ayrı tutulmuştur.).  Karahanlılar klasik Türk geleneklerini devam ettirmişler ama Gazneliler İran İslam Paylaş Share this post on Twitter Follow @Forumaski __________________

01.01.2014, 13:56	#24 (permalink)
Jade Kullanıcıların profil bilgileri misafirlere kapatılmıştır.	Cevap: Kpss Tarih Ders Notları ve Soruları - KPSS Tarih Dersine Nasıl Çalışılır? Ergün YILDIRIM KPSS TARİH DERS NOTLARI Tarih Öğretmeni 24 geleneğinden etkilenmişler ve Orta Asya devlet yapısını koruyamamışlardır.  Selçuklular zamanında Türk İslam geleneği yerine oturmuştur. Selçuklular Türk devlet geleneğinin temel yapısını bozmadan İran ve Abbasi devlet yapısından faydalanmışlardır.  Gazneliler, Selçuklular ve Harzemşahlar Türk unsurlardan oluşmakla beraber zamanla imparatorluk karakteri kazanmışlardır.  Hükümdarların kullandığı ünvanlar; Karahanlılarda Han, Hakan, Kara, Kadir; Gaznelilerde Tegin, Sultan, Padişah; Büyük Selçuklu Devleti’nde Bey, Melik, Sultan, Sultan’ül-Âlem, Sultan-ı Âzam, Sultan-ı Muazzam’dır.  Bununla birlikte Türk İslam devletlerinde hükümdarlar İlig, Buğra, Nasr, Şahinşah gibi ünvanlar da kullanmışlardır.  Devlet işlerinde hükümdara yardımcı olmak üzere Vezirlik Kurumu oluşturulmuştur. Karahanlılar Dönemi’nde hükümdara “Noyan” adı verilen vezirler yardımcı olmuştur (Memluklular’da Emir-i Kebir). NOT: Mısır’da kurulan ilk Türk - İslam Devleti olan Tolunoğulları’nda, hükümdarlar yetkilerini aracısız kullanmak istediklerinden, vezirlik makamı yoktur.  Orta Asya Türk Devletlerinde görülen kurultay ve toy geleneği “Divan” adıyla devam ettirilmiştir. Önemli devlet işleri, Divan adı verilen kurulda görüşülürdü.  Divan, devletin en önemli yönetim organıydı ve buna Divan-ı Ali (Büyük Divan, Divan-ı Saltanat) deniyordu. Bu divan Hükümet görevini yerine getiriyordu.  Karahanlılarda “Büyük Divan”ın başında bulunan kişiye “Yuğruş”, Büyük Selçuklu Devleti’nde ise “Vezir” (Sahib-i Divan-ı Devlet veya Hace-i Buzurg) adı verilmekteydi.  Büyük Divan’ın dışında görevleri farklı başka divanlar da vardır. Bunlar;  Divan-ı Arz (Ordu – Başkanı “Emir-i Arz veya Arzü’l Ceyş),  Divan-ı İstivfa (Mali - Başkanı “Müstevfi”)  Divan-ı Tuğra (İnşaa) (Yazışma – Başkanı “Tuğrai”),  Divan-ı İşraf (İdari ve Adli – Başkanı “Müşrif”)’dır.  “Divan-ı İşraf” aynı zamanda devlet memurlarını denetleyen bir müfettişlik kurumudur.  Saray Teşkilatı: Devletin yönetimi ile ilgili bütün işlerin yürütüldüğü ve aynı zamanda hükümdar ve ailesinin günlük yaşamını sürdürdüğü yerdir.  Hükümdarın halk ve yöneticilerle görüşmelerini düzenleyen “Tayangu” denilen memurlar vardı. (Büyük Selçuklular’da “Hacip”)  Saray işlerinin yürütülmesinde birçok görevli bulunmaktaydı. Bunlar;  Hacibü’l-hüccab (Has Hacib): Saray teşkilatının başında bulunan kişiye verilen ünvan  Emir-i Candar: Saray muhafız komutanı  Kapucubaşı: Sarayın her türlü hizmetinden sorumlu kişi  Emir-i Ahur: Atların bakımından sorumlu kişi  Emir-i Alem: Devlete ait bayrak ve sancaklardan sorumlu kişi  Emir-i Silah: Silahlardan sorumlu görevli  Camedar: Hükümdarın kıyafetleriyle ilgilenen görevli  Şarabdar: Meşrubatla ilgilenen görevli  Taştdar – Abdar: Temizlik işlerinin başındaki görevli  Çaşnigir: Yemek işlerini organize eden görevli (Anadolu Selçukluda Emir-i Meclis)  Emir-i Şikar: Av organizasyonundan sorumlu görevli  Devaddar: Hükümdarın yazı takımlarını muhafaza eden görevli  Üstaduddar: Saray harcamalarından sorumlu görevli  Havayic Salar: Sarayın aşçısı  Serhenk (Çavuş): Seferler ya da saltanat gezileri sırasında hükümdara ait kuvvetlere yol açan görevli (Ayrıca yol boyunca halkın dert, istek ve şikâyetlerini hükümdara iletir.) NOT: Bütün saray görevlileri Kapıkulları’ndan seçilirdi. NOT: Karahanlı devlet yönetimi; küçük farklar ile Gazneli, Selçuklu ve Eyyubiler’de de aynı idi. Ülke (Taşra) Yönetimi  Ülke yönetiminde Eyalet sistemi vardı. Taşra teşkilatında yer alan eyaletlerin yönetiminden “Şıhne” adı verilen askeri valiler sorumluydu.  Bazı eyaletlerin başına Melik adı verilen Hanedan mensubu şehzadeler atanmıştır. Meliklerin yanında Atabey adlı tecrübeli devlet Paylaş Share this post on Twitter Follow @Forumaski __________________

01.01.2014, 13:57	#25 (permalink)
Jade Kullanıcıların profil bilgileri misafirlere kapatılmıştır.	Cevap: Kpss Tarih Ders Notları ve Soruları - KPSS Tarih Dersine Nasıl Çalışılır? Ergün YILDIRIM KPSS TARİH DERS NOTLARI Tarih Öğretmeni 25 adamları yer alırdı ve onların yetiştirilmesinden sorumluydu. NOT: Atabeyin Osmanlılarda karşılığı “Lala”ydı. Atabeyler devletin zayıf olduğu anlarda bulundukları bölgelerde bağımsızlıklarını ilan ederek kendi devletlerini kurmuşlardır. NOT: Meliklerin siyasi ve askeri bakımdan oldukça geniş yetkileri vardı. Bu nedenle Büyük Selçukluda merkezi devlet otoritesini korumak oldukça güç olmuştur. Bu durum taht mücadelelerini arttırmıştır. ÖRNEK SORU Selçuklular; bölge ve eyaletlerin başına idareci olarak atadıkları şehzadelerin yanına “Atabey” unvanı olan kişiler de verirlerdi. Bu uygulamadaki temel amaç aşağıdakilerden hangisidir? A) Şehzadeler arasındaki taht kavgalarını önlemek B) Atabeylerin merkeze bağlılığını arttırmak C) Eyalet güvenliğini sağlamak D) Şehzadeleri devlet yönetimi açısından yetiştirmek E) Orduyu güçlendirmek (1999/DMS) Cevap: D ÖRNEK SORU Selçuklularda erkek hanedan üyelerinin, yanlarına bilgili devlet görevlileri verilerek eyalet veya vilayetlere yönetici olarak gönderilmeleri aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir? A) Devlet yönetiminde deneyim kazanılmasına önem verildiğinin B) Yönetim birimlerinin sayıca az olduğunun C) Askerliğe önem verildiğinin D) Merkezi otoritenin korunmak istendiğinin E) Yerleşik hayata geçişin hızlandırılmak istendiğinin (2006 KPSS/Ortaöğretim) Cevap: A  Her eyalette devlet merkezinde olduğu gibi görevleri farklı divanlar bulunurdu.  Türk - İslam devletlerinde merkez ile taşra arasındaki iletişimi sağlamak için güçlü bir posta teşkilatı kurulmuştur. Bunun ilk örnekleri Karahanlılar’da görülmüştür.  Eyaletlerin dışında sultana bağlı “Metbu (tabi) devletler” bulunmaktaydı. Bunların başında “Sultan-ı Azam” denilen yöneticiler bulunmaktaydı.  Bunların dışında eyaletlerde bulunan diğer yöneticiler ve kurumlar ise şunlardır;  Amid: Şehir ve kasabaların mülki idaresinden sorumludur.  Amil: Şehir ve kasabaların mali idaresinden sorumludur.  Muhtesip: Belediye işlerinden sorumludur. Aynı zamanda çarşı ve pazarları denetlerdi.  Ulag: Posta teşkilatında görevli olanlara verilen isimdir.  Kadı: Yargı işlerinden sorumludur. Günümüzdeki noter görevini yapar ve tüm bilgileri ilgili deftere kaydederdi.  Hatip: Din işlerinden sorumlu görevlidir.  Reis: Halk tarafından seçilen sivil yöneticilerdir.  Subaşı: Taşrada şehirlerin güvenliğinden sorumlu görevlidir.  İğdişbaşı: Yaşadığı şehrin halkını temsil eden en yüksek görevli yani bir tür Belediye Başkanıdır. Özellikle ticaretle ilgili olan iğdişbaşı, şehre gelip giden tüccarlarla da yakından ilgilenirdi. İğdişbaşı’nın bir görevi de merkezi idarenin o şehirden istediği verginin halktan adilane bir şekilde toplanmasını da sağlamaktır. ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi, Türk-İslam devletlerinde pazarlarda fiyatları, tartı ve ölçü aletlerini, üretilen ve satılan malların kalitesini denetleyen görevlidir? A) Ulak B) Silahtar C) İğdişbaşı D) Muhtesip E) Câmedâr (2011 – KPSS) Cevap: D Ordu  İlk Türk – İslam devletlerinin ordularını büyük ölçüde Türkler oluşturuyordu.  Karahanlılarda ordu geleneksel Türk ordu anlayışına paralel olarak gelişse de zamanla Saray Muhafızları, Hassa Ordusu (doğrudan hükümdara bağlı askerler), Eyalet Ordusu gibi birimler de oluşturulmuştur.  Gaznelilerin ordusu ise çeşitli etnik unsurlardan oluşmuş ücretli bir ordu yapısına sahiptir. Bu durum yıkılışlarında etkili olacaktır.  Gaznelilerin ordusunda ayrıca Gulam Askerleri, Eyalet Askerleri ve Gönüllüler gibi birimler de vardı. Paylaş Share this post on Twitter Follow @Forumaski __________________

01.01.2014, 13:57	#26 (permalink)
Jade Kullanıcıların profil bilgileri misafirlere kapatılmıştır.	Cevap: Kpss Tarih Ders Notları ve Soruları - KPSS Tarih Dersine Nasıl Çalışılır? Ergün YILDIRIM KPSS TARİH DERS NOTLARI Tarih Öğretmeni 26  Büyük Selçuklu ordusu ise 5 bölümden meydana gelmekteydi;  Gulaman-ı Saray: Genellikle gayr-i müslim esir çocuklarının ya da satın alınan kölelerin yetiştirilmesiyle oluşan ordudur (Memluk / Köle / Kul). Bu uygulamaya Gulam (Kölemen) Sistemi (Osmanlı’da Devşirme Sistemi – Kapıkulu Askerleri) adı verilmiştir. Bu bölümdeki ordu doğrudan Sultana bağlıydı. Bunlar sürekli asker olup, 3 ayda bir “Biştegani” adı verilen maaş alırlardı. Saray muhafızları, ordu komutanları ve valiler bu bölümdeki askerler arasından seçilirdi. Bu sistem Gazneli ve Eyyubi ordularında da uygulanmıştır. NOT: Gulam Sistemi’ne göre yetişenlerin yetenekli olanları uzun bir eğitimden sonra saray ve devlet yönetiminde en üst kademelere kadar yükselebiliyorlardı. Bunların dışındakiler ise Hassa Ordusu’nda görevlendirilirlerdi.  Hassa Ordusu: Her an savaşa hazır atlı birliklerdi. Çeşitli Türk boylarından toplanan askerlerden meydana gelirlerdi. Her türlü masrafları devlet tarafından karşılanırdı. NOT: Selçuklularda Hassa Ordusu ilk defa Tuğrul Bey tarafından kurulmuştur.  Eyalet Askerleri: Eyaletlerdeki ikta sahiplerince yetiştirilen atlı askerlerdir (Büyük Selçuklu ordusunun en kalabalık bölümüdür.). NOT: Askeri İkta sistemi ilk kez Büyük Selçuklu Devleti’nde vezir Nizamülmülk tarafından uygulanmıştır. Bununla beraber İkta ordusuna Karahanlılarda rastlanmamaktadır. NOT: Bu sistem Osmanlılarda Dirlik adıyla devam ettirilmiştir.  Türkmenler: Sınırlarda yaşayan göçebe Türk topluluklarından savaş zamanı Sultanın emri altında toplanan askerlerden oluşurdu.  Yardımcı Kuvvetler: Bağlı beylik ve devletlerden (Metbu - Tabi Devletler) savaş zamanı alınan askerlerden oluşurdu. NOT: Ordu yönetiminden “Subaşı” sorumluydu.  Karahanlılar tarihte ilk defa “askeri hastane” ve “askeri posta teşkilatını” kurmuşlardır.  Selçuklu ordusunun büyük bölümü süvarilerden (silahtarlar gibi) oluşuyordu. Sefer sırasında ordunun arkasından gezici hastaneler ve hamamlar gelirdi. Sosyal Hayat  Türk İslam devletlerinde toplumsal alanda herhangi bir sınıf ayrımı yoktu ve bütün halka karşı hoşgörülü bir siyaset izlenmiştir.  Müslümanlar kadar gayrimüslimler de devletin en üst memurluklarına kadar çıkabiliyorlardı.  Türklerin, İslamiyet sonrası yerleşik hayata geçme süreçleri hızlanmış ve ticari hayatları canlılık kazanmıştır.  Karahanlılar, tarım, ticaret ve hayvancılıkta, Gazneliler ise İpek ve Baharat yollarını denetimleri altına alarak ticarette ve sulama kanalları açarak da tarımda ilerlemişlerdir.  Büyük Selçuklu Devleti’nin sınırlarının genişlemesi Arap, Fars, Ermeni, Süryani ve Rumlarla etkileşim yaşanmasını sağlamıştır. Ekonomik Hayat  Türk İslam devletlerinde ekonomik hayatın gelişmesinde; siyasi istikrar ve güvenliğin sağlanması, ticaret yollarının korunması etkili olmuştur.  Türk devletlerinde ticaretin yanında tarım, demircilik, dokumacılık, el sanatları, hayvancılık, bakırcılık ve dericilik gelişmiştir.  Müslüman esnaf kendi arasında Fütüvvet (Ahilik) adı verilen dini ve ikdisadi bir teşkilatlanma kurmuşlardır.  Selçuklular ithal mal olarak şeker ve eşya almışlar, ihraç malı olarak da at, halı, ipek ve maden satmışlardır.  Selçukluların gelir kaynakları şunlardır;  Gayrimüslimlerden alınan, ürün vergisi olan haraç,  Müslümanlardan alınan, ürün vergisi olan öşür,  Gayrimüslim erkeklerden askere gitmemeleri karşılığında alınan cizye,  Ganimet,  Bağlı ve komşu devletlerden gelen hediyeler ve yıllık vergiler Toprak Yönetimi  Türk İslam devletlerinde toprak, genel olarak devletin malıydı. Bunun nedeni; feodal (özerk) bir yapının oluşmasını engelleme düşüncesidir. Paylaş Share this post on Twitter Follow @Forumaski __________________

01.01.2014, 13:57	#27 (permalink)
Jade Kullanıcıların profil bilgileri misafirlere kapatılmıştır.	Cevap: Kpss Tarih Ders Notları ve Soruları - KPSS Tarih Dersine Nasıl Çalışılır? Ergün YILDIRIM KPSS TARİH DERS NOTLARI Tarih Öğretmeni 27  Büyük Selçuklu Devleti’nde toprak, kullanılış amaçlarına göre dörde ayrılmıştır;  Has Arazi: Vergi gelirleri hükümdara ve hanedan üyelerine ait arazilerdir.  Mülk Arazi: Şahsa ait topraklardır. Alınıp satılabilir, miras olarak bırakılabilirdi (Özel mülkiyet).  Vakıf Arazi: Geliri hayır kurumlarına bırakılan arazilerdir. Bu topraklara devlet el koyamazdı. Vakıf arazilerin gelir ve giderlerini düzenleyen kişiye “Mütevelli” adı verilirdi. Bu arazilerin gelirleri ile hanlar, kervansaraylar, imarethaneler, camiler, hastaneler, çeşmeler ve yollar yapılmıştır.  İkta Arazi: Gelirleri devlet memurları ve savaşta yararlılık gösterenlere maaş karşılığı olarak verilen arazilerdir. Buna göre; ikta sahibi gelirinin bir kısmıyla atlı asker (sipahi) beslerdi.  İkta sisteminin faydaları;  Hazineden para harcanmadan büyük bir ordu oluşturulmuştur.  Üst üste toprağı ekmeyenden toprağın alınması cezası ile üretimin sürekliliği ve artışı sağlanmıştır.  İkta sahipleri bulundukları bölgelerin devlet adına güvenliğini sağlamışlardır.  İkta sistemi göçebe Türkmenlerin yerleşik hayata geçmesinde de etkili olmuştur.  İkta topraklarının mülkiyeti devlete, vergisi ve geliri sipahiye, toprağı işleme hakkı halka aitti.  İkta sahibi eğer mesleğinden ayrılır ya da men edilirse iktası elinde alınırdı. İktalar babadan oğula geçerdi. Toprak sahibi üç yıl üst üste toprağı boş bırakırsa toprak elinden alınıp başkasına verilirdi. Amaç; üretimde sürekliliği sağlamaktı.  Hz. Ömer Dönemi’nden itibaren Müslümanların kullanmaya başladığı bu sistem ilk önce Karahanlılar tarafından uygulanmıştır. Ancak ikta topraklarından asker yetiştirme uygulamasına ise ilk kez Büyük Selçuklular Devleti Dönemi’nde (Nizamülmülk) başlanmıştır. Bu sistem Osmanlılarda “Dirlik” adıyla devam ettirilmiştir.  Türk – İslam devletlerinde çiftçi toprağı kullanma hakkına sahiptir, toprağı işleyebildiği sürece miras bırakabilir, ürettiği ürünün vergisini ikta sahibine verir ve haksızlığa uğradığı takdirde ikta sahibini şikâyet etme hakkına sahiptir. Ayrıca ikta sahibi köylüyü yargılayamazdı.  Bununla beraber Türk – İslam devletlerinde kişiler (reaya – halk) ev, bağ, bahçe üzerinde özel mülkiyet hakkına sahiptir. Ancak diğer topraklar olan otlak, yaylak, orman ve tarım arazileri ise devlete aittir. ÖRNEK SORU Türk-İslam Devletleri’nde reaya; I. Otlak, II. Yaylak, III. Bahçe, IV. Orman, alanlarından hangilerine sahip olup mülk edinebilmişlerdir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) III ve IV (1999/DMS) Cevap: C ÖRNEK SORU İkta nedir? A) Selçuklularda eyaletlerdeki valilerin askerleri B) Selçuklularda toprakların vergi gelirlerine göre bölümlere ayrılması C) Türk devletlerinde sosyal hayatı düzenleyen kurallar D) Türk İslam devletlerinde hukuk sistemi E) Türk İslam sanatında bir tür (2006/KPSS Ortaöğretim) Cevap: B Hukuk  Hukuk Sistemi 2’ye ayrılırdı;  Şer’i Hukuk: İslam din kurallarına göre düzenlenmiş hukuk sistemidir. Kadılar Şer’i davalara bakardı ve başlarında Kadi’l-Kudat (Kadılar Kadısı) bulunurdu (Bağdat’ta bulunurdu). Kadıların kararları üzerinde devletin bir yaptırım gücü yoktu, kararları kesindi. Şer’i Hukuk’ta evlenme, boşanma, miras, velayet, hayır işleri, nafaka, vakıflar, ticaret ve noterlik gibi alanlardaki davara bakılırdı.  Örfi Hukuk: Örf, adet, gelenek ve göreneklerdeki kuralların İslamiyet’e aykırı olmamak şartıyla düzenlenmesi sonucu oluşan hukuk kurallarıdır. Örfi hukuktan Emir-i Dad sorumluydu. Toplumun huzur ve asayişini Paylaş Share this post on Twitter Follow @Forumaski __________________

01.01.2014, 14:10	#28 (permalink)
Jade Kullanıcıların profil bilgileri misafirlere kapatılmıştır.	Cevap: Kpss Tarih Ders Notları ve Soruları - KPSS Tarih Dersine Nasıl Çalışılır?  Türk - İslam devletlerinde sözlü edebiyatın ilk ürünü Satuk Buğra Han Destanı’dır.  Ayrıca Moğollar Dönemi’nde yazılan “Cengizname” de önemli eserler arasındadır. ÖRNEK SORU Nizam’ül-Mülk’ün Siyasetname adlı eserinin Türk İslam Tarihi’ndeki öneminin, I. Yazarının Selçuklu devlet yönetiminde söz sahibi olması, II. Devlet yönetimine ilişkin bilgiler vermesi, III. Türklerin İslamiyet’i kabulünden sonra kendi türünde yazılan ilk eser olması durumlarının hangilerinden kaynaklandığı savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III (2010/KPSS Önlisans) Cevap: D Bilim  Bilimsel çalışmalar, Medreselerde yapılmış ve Dini bilimlerle, Pozitif bilimler birlikte okutulmuştur.  İlk medreseler, Karahanlılar Dönemi’nde kurulmuş ve bu dönemde ilk defa programlı bir eğitim verilmiştir.  Karahanlılar Dönemi’nde birçok şehirde medreseler açılmış ve eğitim masrafları devlet tarafından karşılanmıştır. Yine dünya tarihinde ilk kez burslu öğrencilik sistemi Karahanlılar döneminde uygulanmıştır.  Karahanlılar Dönemi’nde Buhara, Semerkant, Balasagun ve Kaşgar önemli bilim ve kültür merkezleri olmuştur.  Büyük Selçuklu Devleti’nde ilk medrese Tuğrul Bey tarafından Nişabur’da açılmıştır.  Bu dönemin en yüksek medresesi ise, Büyük Selçuklular döneminde açılan Nizamiye Medreseleri’dir. Bu medreselerde din bilimlerinin dışında ilk defa pozitif bilimlere de yer verilmiştir. Ayrıca özerk bir yapıdadır. Bu nedenle Dünya Tarihi’nin ilk üniversitesi olarak bilinir.  Selçuklu sultanları ülke genelinde medreselerin yaygınlaştırılmasına büyük önem vermişlerdir. Bunun nedeni; yönetici ihtiyacının giderilmesi ve yetenekli öğrencilerin topluma kazandırılmak istenmesidir.  Bununla beraber Selçuklular Dönemi’nde kurulan “Bimaristan”lar (Bimarhane) hem hastaların tedavi edildiği yer olarak kullanılmış hem de tıp fakültesi görevini üstlenen kurum olmuştur. ÖRNEK SORU Selçuklularda, medrese yapımına önem verilmesinde, I. İslam Dünyası’nda din bilginlerine gereksinim duyulması, II. Genişleyen devlet yönetiminde görev alacak kişilere gerek duyulması, III. Eğitim ve öğretime önem verilmesi durumlarından hangileri etkili olmuştur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III (2010/KPSS Ortaöğretim) Cevap: E ÖRNEK SORU Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah Dönemi’nde; I. Yeni bir mezhep olan Batıniler’in vezir Nizam’ül-Mülk’ü öldürmeleri, II. Bağdat’ta Nizamiye Medreseleri’nin kurulması, III. Medreselerde din bilimlerinin yanında pozitif bilimlerin de okutulması, IV. Yeni bir takvimin düzenlenmesi, gelişmelerinden hangisi sosyal hayatı olumlu yönde etkilemiştir? A) Yalnız IV B) I ve II C) I, II ve III D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV (2000 DMS) Cevap: D ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi, Büyük Selçuklular Dönemi’ne aittir? A) Nizamiye Medresesi B) Karatay Medresesi C) Çinili Köşk D) Muradiye Camisi E) İshak Paşa Sarayı (2008 KPSS/Önlisans) Cevap: A  İlk Müslüman Türk devletlerinde birçok bilim adamı yetişmiş ve önemli çalışmalar yapmışlardır. Bunlardan bazıları şunlardır;  Farabi: Kendisi Muallim-i Sani (İkinci Öğretmen) olarak da bilinir. Aristo’nun fikirlerini en iyi açıklayan kişidir. Türk toplumları arasında Pozitif bilimlerle uğraşı Farabi ile başlamıştır. Batı’da “Alfarabyus” olarak tanınır. Eserleri; İlimlerin sınıflandırılmasını ilk defa yapan “İhsaü’l İlim (İlimlerin Tasnifi)”, devlet başkanlarının vasıflarını anlatan “El-Medinetü’l Fazıla (Erdemli Kent)”, musiki ile ilgili olan “Kitabü’l Musiki” adlı eserleri önemlidir. Paylaş Share this post on Twitter Follow @Forumaski __________________

01.01.2014, 14:10	#29 (permalink)
Jade Kullanıcıların profil bilgileri misafirlere kapatılmıştır.	Cevap: Kpss Tarih Ders Notları ve Soruları - KPSS Tarih Dersine Nasıl Çalışılır? Ergün YILDIRIM KPSS TARİH DERS NOTLARI Tarih Öğretmeni 30 ÖRNEK SORU Türk-İslam dünyasında pozitif bilimler aşağıda verilen bilim adamlarından hangisi ile başlamıştır? A) Vasiti B) İbn Heysem C) Farabî D) Ömer Hayyam E) İbn Rüşd (2002/KPSS) Cevap: C ÖRNEK SORU Muallim-i Sani unvanıyla bilinen, eserleri Batı dillerine çevrilerek Avrupa bilim dünyasını etkileyen bilgin aşağıdakilerden hangisidir? A) Farabi B) Gazali C) Harezmi D) Cüveyni E) Biruni (2010/KPSS Ortaöğretim) Cevap: A  İbn-i Sina: En önemli etkinliği Tıp alanındandır. En önemli eseri olan “El Kanun Fi’t-Tıp (Tıbbın Kanunu) ileriki dönemlerde Avrupa’daki okullarda Latince’ye çevrilerek okutulmuştur Avrupa’da “Avicenna” diye tanınmıştır. Kan dolaşımı üzerine çalışmalar yapmıştır.  İbn-i Rüşd: Felsefe, tıp ve astronomi alanında çalışmalarda bulunmuş ve ortaya koyduğu fikirle Avrupa’da Rönesans’ın doğmasına ve skolâstik düşüncenin yıkılmasına neden olmuştur. Aristo’yu Batı’ya tanıtan filozoftur. Batı dünyasında “Averreos” olarak tanınır.  İmam Gazali: İslam felsefesi alanında önemli çalışmalar yapmıştır. Büyük Selçuklular zamanında yaşamıştır. Nizamiye Medreseleri’nde müderrislik yapmıştır. Siyasi ve bölücü din anlayışlarıyla mücadele etmiştir. “İhyaü’l-Ulumiddin (Din ilimlerinin yeniden yapılanması)” en önemli eserlerinden biridir.  El Harezmi: Dünyaca ünlü matematikçidir. Sıfır (0) sayısını bulmuştur. En ünlü eseri “Kitabü’l Cebr Ve’l-Mukabele”dir.  El Biruni: Matematik, Fizik ve Coğrafya alanında çalışmalar yapmıştır. Enlem ve boylam hesaplamalarını yapmıştır. Dünya’nın Güneş etrafındaki dönüşünün bir yılda gerçekleştiğini söylemiştir. “Asarü’l Bakiye” adlı eserinde Asyalı milletler hakkında bilgiler vermiş ve astronomiden bahsetmiştir. Hint Tarihi’nde Hindistan hakkında bilgiler vermiştir. Fizik alanında 16 maddenin özgül ağırlığını hesaplamıştır.  Uluğ Bey: Astronomi alanında önemli çalışmalar yapmıştır. “Heyet Cetveli ile Yıldızların Fihristi”ni yapmıştır. “Zici” adlı eseri çok ünlüdür. Semerkand’da rasathane açmıştır. Ali Kuşçu’nun hocasıdır.  Ömer Hayyam: Matematik ve Astronomi ilmiyle uğraşmıştır. Celali (Meliki) Takvimi hazırlamıştır. Edebiyatla da uğraşmıştır, Rubaileri ile ünlüdür.  Ali Şîr Nevai: Timur Devleti zamanında yaşamıştır. Çağatay Türkçesi’nin en büyük şairi olarak bilinmektedir. Türkçe’nin Farsça’dan daha zengin olduğunu göstermek için “Muhakemet’ül Lügateyn” isimli eseri yazmıştır.  Buhari; En ünlü hadis bilginleri arasındadır (Camii Sahih).  El Razi: Kimyagerdir. Sülfirik asidi bulmuştur.  İbn-i Yusuf: Sarkacı bulmuştur.  İslam Tarihçileri: İranlı Taberi, Mesudi, İbn-i Haldun (Dünyaca ünlü sosyolog ve tarihçidir. Modern tarih anlayışının temelini atmıştır.).  Coğrafya Bilginleri: İbn-i Havkal, İbn-i Batuta  Matematik Bilginleri: Muhammed Bin Musa, İbn-i Ceşmit Sanat ve Mimari  Türk - İslam Devletleri’nde sanat, İslam dinine göre şekillenmiştir. Resim ve heykelcilik yasak olduğu için onun yerine Mimari, Hat (güzel yazı), Minyatür (çizgi resim sanatı), Çinicilik, Tezhip (yazı ve kitap süsleme sanatı), Ebru (desen sanatı), Nakkaşlık (yazı ve taş işleme sanatı), Kakmacılık (kabartma sanatı), Oymacılık (el oyması ve işlemeciliği), Mücellitlik (kitap ciltleme sanatı), Fresko (yaş alçı üzerine yapılan resim) gibi sanatlar gelişmiştir.  Türk – İslam devletlerinde en fazla gelişme gösteren güzel sanat dalı mimari olmuştur.  Bunun yanı sıra dokumacılık, kuyumculuk, bakır işlemeciliği de gelişmiştir.  İlk minyatür okulu Selçuklu Dönemi’nde Bağdat’ta açılmıştır.  Mimari eserlerin en güzel örnekleri; Camiler, Türbeler (çadırın mimariye yansımasıdır), Paylaş Share this post on Twitter Follow @Forumaski __________________

01.01.2014, 14:12	#30 (permalink)
Jade Kullanıcıların profil bilgileri misafirlere kapatılmıştır.	Cevap: Kpss Tarih Ders Notları ve Soruları - KPSS Tarih Dersine Nasıl Çalışılır? 31 Kümbetler (iki katlı mezar), Kervansaraylar, hastaneler (Darüşşifalar) ve Medreselerdir.  Türk – İslam Mimarisinin karakteristik özelliklerinden biri haline gelen “Kubbe”, şeklini eski Türk çadırlarından almıştır.  Türk - İslam mimarisi Karahanlılar Dönemi’nde ortaya çıkmıştır. İlk yapılar genellikle kerpiçten yapıldığı için zamanımıza çok az eser gelebilmiştir. ÖRNEK SORU Türk-İslam mimarisinin temelleri aşağıdaki devletlerden hangisinin zamanında atılmıştır? A) Memlükler B) Karahanlılar C) Eyyûbîler D) Gazneliler E) Selçuklular (2010/KPSS Lisans) Cevap: B Selçuklu mimari eserlerini bezeyen figürler ise şunlardır;  Aslan, kartal ve hayvan mücadele sahneleri (Hayvan figürleri)  Hayat ağacı, ejder ve sfenks (insan başlı, hayvan vücutlu) figürleri  Doğa kabartmaları (Bitki motifleri), melek ve burç tasvirleri  Oniki hayvanlı Türk-Çin takvimindeki figürler  Hat (Yazı) sanatı ÖRNEK SORU I. Bitki motifleri, II. Hayvan figürleri, III. Yazı, Selçuklu mimarisinde yukarıdakilerden hangileri süsleme amacıyla kullanılmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III (2003/KPSS) Cevap: E ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi, Türklerin İslam toplumuna katılmasından sonra uyguladıkları arasında değildir? A) Ahilik teşkilatı B) Kümbet mimarisi C) Arap alfabesi D) Vakıf sistemi E) Veraset sistemi (2010/KPSS Lisans) Cevap: E  İlk Türk - İslam devletlerine ait başlıca eserler şunlardır;  Tolunoğulları: Tolunoğlu Ahmet Camii, Ulu Camii  Karahanlılar: Buranakale Hazara (Degaron) Camii, Buhara Camii, Şir Kebir Camii, Arap Ata Türbesi (Fergana - Bu dönemden kalan en eski mimari eser), Ayşe Bibi Türbesi, Balacı Hatun Türbesi, Ribat-ı Melik (en eski kervansaray), Semerkant Medresesi  Gazneliler: Zafer Kuleleri, Leşker-i Bazar Ulu Camii (Afganistan), Leşker-i Bazar Sarayı, Arasü’ül Felek Camii, Beyhakiye Medreseleri (Bu döneme ait ilk medrese)  Selçuklular:  Mescid-i Cuma (Ulu Camii) (İsfahan)  Mescid-i Cuma (Kazvin)  Sultan Sencer Türbesi (Merv)  Haydariye Mescidi  Tuğrul Bey Türbesi (Rey)  İmam-ı Gazali Türbesi (Tus)  Mümine Hatun Türbesi (Nahçivan)  Ribat-ı Şerif (Nişabur)  Ribat-ı Anuşirvan  Nizamiye Medreseleri (Bağdat) ÖNEMLİ HATIRLATMALAR  Toplu olarak İslamiyet’i kabul eden ilk Türk boyu “Karluklar”dır (751). Paylaş Share this post on Twitter Follow @Forumaski __________________