KPSS Coğrafya Ormanlar

[Jineps]

KPSS Coğrafya Ormanlar


ORMANLAR
Farklı büyüklükte ve çeşitli özellikteki ağaçlardan oluşan, geniş alanları kaplayan bitki örtüsüne orman denir.
Ormanların oluşumu bulunulan yerin iklimi ve toprak özellikleri ile doğrudan ilişkilidir. Ormanlar, yıllık yağışın 400 mm'nin üzerinde, en sıcak ayların ortalamasının 10°C'nin üstünde ve toprak yapısının uygun olduğu yerlerde oluşabilir. Sıcaklık değerleri, su miktarı ve toprak yapısındaki değişiklikler ağaçların özelliklerini etkileyerek ormanların çeşitlilik göstermesine neden olur. Bu bakımdan ormanları;
Geniş yapraklı ormanlar, İğne yapraklı ormanlar olarak ikiye ayırabiliriz.
Geniş yapraklılarda, ağaçların yaprakları geniş ve yayık bir görüntüye sahiptir. Bu ağaçlar toprak sıcaklığı 6°C'nin altına indiği zamanlarda su ve besin sağlayamaz. Dolayısıyla sonbahardan başlayarak toprak sıcaklığının bu seviyenin altına düşmesiyle yapraklarını tamamıyla dökerler. İlkbaharda toprak sıcaklığı artmaya başlayınca yeniden yeşermeye başlarlar. Meşe, kayın, gürgen, ıhlamur, akağaç, kızılağaç ve kavak bu ormanları oluşturan ağaç topluluklarıdır.
İğne yapraklılarda ise ağaçların yaprakları dar ve iğnemsi bir görünüme sahip olmakla birlikte iğne yapraklı ağaçlar kozalak denen bir üreme organına sahiptirler. Buağaçlardaki yapraklar kolay kolay canlılıklarını yitirmez, uzun zaman dayanırlar. Canlılıklarını yitirince dökülerek kendilerini yenilerler. Bu ağaçlara çam, ladin, köknar, sedir, ardıç, porsuk ve servi örnek verilebilir.
Dünyanın yaklaşık dörtte biri ormanlarla kaplı olup, içlerinde 20 000'den fazla çeşitli ağaç türünü barındırmaktadırlar. Türkiye'nin %26'si ormanlarla kaplı olup, çoğu Karadeniz Bölgesi'nde yer almaktadır. Bununla birlikte, orman varlığının en az olduğu bölge Güneydoğu Anadolu Bölgesi'dir.
Çeşitli iklim tiplerinin görüldüğü ülkemizdeki ormanların coğrafî bölgelere göre dağılımı şöyledir:

1. Karadeniz Ormanları
Ülkemizdeki ormanların %27'sini Karadeniz Bölgesi'ndeki ormanlar oluşturur. Buradaki ormanlar oldukça gür, sık ve çeşitlidir. Bölgede gerek iğne yapraklı, gerekse geniş yapraklı ormanlar oldukça yaygındır.
Genel olarak bakıldığında kayın, meşe, gürgen, kızılağaç, ıhlamur, dişbudak, sarıçam, gök-nar, ladin ormanları bölgede ilk dikkat çeken ormanlardır. Bu ormanlar yer yer saf halde bulunabildikleri gibi karışık hâlde de bulunabilirler. Bölgenin iklimine bağlı olarak genel hatlarıyla 0-1000 metreler arasında geniş yapraklı ormanlar (kayın, meşe, kestane, ıhlamur, gürgen, kızılağaç, dişbudak ve akağaç) 1000-1500 metreler arasında karışık ormanlar (geniş yapraklılar kayın, meşe, kızılağaç akağaç; iğne yapraklılar göknar, sarıçam, ladin] 1500-2000 metreler arasında iğne yapraklı orman ların (sarıçam, karaçam, göknar, ladin, kızılcam dağılış gösterdiği gözlenmektedir. Bazen özel ko numa bağlı olarak bu metrelerde oynama olabilir Örneğin, geniş yapraklı ormanların saf olarak ye alması gereken yükseltilerde iğne yapraklılar? rastlanabilir. Bir iğne yapraklı ağaç türü olan "doğı ladini", Doğu Karadeniz Bölümü'nde 1000 m'der sonra nadiren geniş yapraklılarla birlikte görülme ye başlar. 1500 metreden sonra genelde saf ola rak bulunur. Ancak bu bölgede doğu ladini Ordu Giresun gerisindeki 500-700 metre yüksekteh dağlık kesimlerde rastlandığı gibi, Of-Sürmem arasında deniz kıyısına kadar indiği de görülür.

2. Batı Ormanları
Marmara Bölgesi'nin Karadeniz'e bakmayan kesimleri ile Ege Bölgesi'nin ormanlarıdır. Marmara denizi çevresinde meşe, kayın, çam ormanları dikkat çekmektedir. Ege Bölgesi'nde ise meşe, kızılcam, karaçam, kayın ormanları yaygındır. Ancak Ege Bölgesi'ndeki ormanların çoğu dağlık kesimlerde yer alır. Bu dağların Akdeniz'den gelen nemli havayı engelleyememesi ve yağışların az olması nedeniyle ormanlar, Marmara'dakiler gibi gelişmemişlerdir. Batı Anadolu ormanlarını genel olarak iğne yapraklı ve yayvan yapraklı ormanlar diye iki grupta ele alınabilir.
Batı Anadolu'da 2000 metre yükseltiye kadar olan sahada yaygın olarak bulunan iğne yapraklılar arasında en dikkati çekenler 900 metre yükseltilere kadar kızılcam ve 900-2000 metreler arasında karaçam ormanları yaygındır. Kızılcam ormanlarının yayıldığı alanlarda Akdeniz ikliminin doğal bitki örtüsü maki de yaygın olarak bulunmaktadır. Bununla birlikte, kızılçamların aşağı kesimlerinde Güney Marmara Bölümü'nde olduğu gibi zeytinlikler de görülür.
Sahada yayvan yapraklılar arasında meşe ve kayın ormanları dikkat çeker. Meşe ormanları bölgede plato sahalarında ve dağların alt kesimlerinde görülmektedir.

3. Akdeniz Ormanları
Bu orman sahası Dalaman Çayı'ndan başlayıp iskenderun'un doğusuna kadar uzanır ve ülkemiz ormanlarının yaklaşık %24'ünü oluşturur. Akdeniz ikliminin tesirinde 0-1200 m arasında, yıllık ortalama sıcaklığın 12-18°C arasında seyrettiği, yıllık ortalama yağışın 600 mm'nin üzerinde olduğu yerlerde gelişen kızılcam, karaçam, göknar, ardıç ve selvi gibi iğne yapraklı ormanlar bu sahada yaygındır. Maki bitki topluluğunun hemen üst kesiminde toprağın ve nem oranının elverişli olduğu yerlerle meşe, kayın, gürgen gibi geniş yapraklı ormanlar, iğne yapraklılar kadar olmasa da görülür.
Bölgede yine 900-2400 m'ler arasında kerestesi çok değerli olan sedir ağaçları yer alır. Bunlarda genel olarak Toros dağlarında yayılmışlardır. Lokal olarak Elmalı ve Akseki güneyinde yüksek dağlık alanlar ile Anamur ve Göksün kuzeyindeki dağlık sahalarda yoğun olarak görülür.

4. Doğu ve İç Anadolu Ormanları
Türkiye ormanlarının %10'u Doğu Anadolu, %8'i ise İç Anadolu Bölgesi'ndedir. Doğu Anadolu Bölgesi karasal iklimin hüküm sürdüğü yağışları yetersiz, kışların uzun sürdüğü, büyüme devresinin kısalığına bağlı olarak ormanların yetişmesi için pek elverişli bir ortam değildir. Bölgede bu nedenle orman pek yoktur. Olanlar da genelde bu soğuğa dayanabilen meşe ve bazı çam türleridir. Meşe, bölgede en yaygın olan orman türüdür. Ormanlar bölgenin genel olarak güney ve batısındaki engebeli yerlerde gözlenirler.
İç Anadolu Bölgesi'nde ise uzun süren yaz kuraklığı, yağışların yetersiz olması, etrafındaki yüksek dağlar yüzünden deniz etkisinin buraya soku-lamamasından dolayı bölge orman oluşumu için elverişli değildir. Burada çam ve meşe ormanı dikkat çeker. Bölgede nadir olan ormanlarda, genelde yükseklikleri kıyıdaki kenar dağlardan fazla veya aynı olan kıyı bölgelerine yakın olan dağlarda görülür. Örneğin; Yozgat ile Sivas arasında Akdağ'da görülen çam ormanlarında az da olsa ardıç ve meşe dikkati çeker.
Güneydoğu Anadolu Bölgesi, orman alanlarının en az olduğu bölgedir. Gazi Antep ile Adıyaman arasında Karacadağ'ın eteklerinde, Mardin ile Dicle vadisi arasında meşe, Siirt çevresinde ise çam ormanları dikkati çeker.