Hülya Avşar'ı ağlatan film...

[Hakan]

Kerem Akça, 49. Antalya Altın Portakal Film Festivali’nde gösterilen ilk iki yarışma filmini değerlendirdi.

Bu yıl 49. kez düzenlenen Antalya Altın Portakal Film Festivali’nin gelenekselleşen ulusal yarışması da dün “Derin Düşün-ce” ve “Elveda Katya”nın prömiyerleriyle start aldı. İlk film “Elveda Katya”, Yeşilçam geleneğini tavizsiz bir şekilde uygulayıp seyirciyle ilişki kurma ve çekici bir konu taşıma özellikleriyle şimdiden en büyük favori konumuna yerleşti. Kadir İnanır’ın da rol aldığı bu demode melodramın sonunda jüri başkanı Hülya Avşar’ın gözyaşlarına hakim olamaması ise ‘En İyi Film’ olmazsa bile ‘Dr. Avni Tolunay Jüri Özel Ödülü’ veya ‘En İyi Senaryo’ gibi ödüllerde filmin iddiasını ortaya koyuyor. Ensest meselesini soğukkanlı, asap bozucu, dolgun ve tekinsiz bir süzgeçten geçiren “Derin Düşün-ce” ise bana göre kendini geliştiren yolu açık bir yönetmenin son işini sunuyor. Şimdilik de izlediğim üç film arasında kişisel favorim. 12 Ekim 2012 gecesi düzenlenecek ödül törenine kadar her gün yapılan prömiyerler sonrasında ulusal yarışma filmleri ve ödüller konusunda değişen ivmelerle ilgili değerlendirmelerime devam edeceğimi de not olarak düşeyim.
19. Altın Koza Film Festivali’nin tartışmaları arasında start alan 49. Antalya Altın Portakal Film Festivali, ilk gününde iki ulusal yarışma galası ile izleyicileri selamladı. AKM Aspendos salonunda yapılan gösterimlerde bana kalırsa belli oranda ödül şansı olan iki film izledik. Bir tanesi benim kişisel favorilerimden olacak gibi duran –ki 2011 yarışmasındaki filmlerin dörtte üçünün üzerinde- ensest meselesiyle ilgili soğukkanlı yapıt “Derin Düşün-ce”, diğeri ise halk ağzında ‘nataşalık’ olarak bilinen Rus hayat kadınlığı konusuna odaklanan Yeşilçam bedenli melodram “Elveda Katya” idi.

“Derin Düşün-ce”, enseste açılan aile içi çarpıklık meselesine ‘olgun’lukla yaklaşıyor
Peki bu ikisinin bıraktığı etki nasıl oldu? Aslında hemen belirtmeliyim ki bunlardan birincisi, 2009’da “Vali” ile iyi bir ilk filme imza attığını söylediğim M. Çağatay Tosun’un yönetmenlik yeteneğini olgunlaştırmış. Özellikle de Todd Solondz, Michael Haneke gibi yönetmenlerin kullandığı ‘aile içi çarpıklık’ meselesini dehlizlerini ve motiflerini bolca servis eden eserin bunlardan yarı naif bir bütün çıkarırken de ‘parça’larda boğulmadığı söylenebilir.
Bu noktada özellikle Tosun’un neredeyse müziksiz ve sabit kamera odaklı yönetmenlik geleneğinde ilk filmindeki 70’ler Amerikan sineması soğukkanlılığının bir benzerine ‘tempo’ açısından imza attığı görülebiliyor. Zira oradaki upuzun steadicam kaydırmalarının yerini burada çarpıcı ve aydınlatıcı çerçeveler, hareketsiz uzun planlar almış. Bu da ‘Derin’ adlı kız karakterin gözünden bir toplumsal çarpıklığın portresini intihar, kayınpeder ile cinsel ilişki, ensest, yasak ilişki, tecavüz gibi kavramlar üzerinden Türkiye’nin karanlık gerçeklerinin temsiline dönüştürüyor.

Tekinsizlik ve korkutucu iletişimsizlik duygusu asap bozucu bir hissiyat yaratıyor
“Derin Düşün-ce”nin ismine atıfta bulunan bir işlevsiz aile hikayesi sunarken evde çıplak dolaşan anneden itibaren yarattığı tekinsizliği ve korkutucu iletişimsizlik duygusunu aristokrat malikanesinin bayağı eşyalarıyla donatılmış ev görüntüsüyle de tamamlanıyor. Bunu solgun renklerle bütünleyen Tosun’un, orta ölçekli objektiflerin sıkıştırıcı gücünün yanında yüksek bir aile içi iletişimsizlik portresini ‘anne-babanın yanlış eğittiği, yalnız bıraktığı çocuk’ meselesiyle sardığı söylenebilir. Derin’i canlandıran Yaren Aynuz’un iyi niyetiyle ve göz kullanımıyla da bu duruma bir başka boyut kattığı kesin.
Nihayetinde yönetmen, Stanley Kubrick, Bernardo Bertolucci, Louis Malle gibi isimlerin el attığı zor bir konuya cesur bir sinemayla yaklaşıp cinselliği de çokça kullanmasıyla tartışma oklarını üzerine çekiyor. Son kısımda küçük kız karakterin ‘teşhir malzemesi’ haline getirilmesi ya da Hakan Gerçek’in baba tiplemesinin ‘libidosu yüksek’ halinin abartılıp inandırıcılığını kaybetmesiyle birkaç ‘yapıştırma’ duran sahneye açılmasına karşın bir yetkinlik örneği sergileyebiliyor. Böylece fazlasıyla sömürüye açık bir hikayeyi baba-kız ilişkisindeki orta sınıfsal damardan yakalayıp karşımıza getirirken asap bozucu bir iz bırakmayı beceriyor.

Atıf Yılmaz ile Ali Özgentürk’ün ‘sinemasız’ işlerini akla getiriyor
Ahmet Sönmez de aslında “Elveda Katya”da aynı hikayenin izini sürüyor. Ancak burada mesele tamamen farklı. Ana çatıyı Trabzonlu bir kaptanın, gençken hamile bıraktığı Rus hayat kadınından olma kızı ile ilk kez karşılaşması oluşturuyor. Bunun üzerine yerleştirilen tuğlalar ise Yeşilçam melodramı demodeliği, Ali Özgentürk ve Atıf Yılmaz sinemasızlığıyla temsil buluyor.
Bu duruma ulaşırken fazlasıyla sinemaskop oranının (2.35:1) zorluğunu çeken ekibin minimalist filmler için söylediğimiz ‘kamerayı bırakmış gitmiş’ gibi sorunlar çekmesi ise özellikle enteresan. Vinci görüntü yönetmenine bırakan Sönmez, belli ki Trabzon güzellikleri arasındaki kaydırmalardan sekanslar oluşturmak istemiş ve bu konuda herhangi bir çalışma yapmamış. Geniş açı objektifleri ‘fazla görüntü alsın’ diye rastgele takmış. Bu, mizansensizliği doruğa çıkarırken filmi kitleyle ilişki kuran bir düşünceye taşıyor.
Ama bir diğer taraftan da bizde yanlış anlaşılan ‘nataşalık’ meselesine içeriden bakış atıp aslında bu meselenin her zaman ırkçı bir tavırla ele alınmasının vahametini vurgulamasıyla da bir ilgiyi hak ediyor eser. Ancak onu yaparken hedefini gayr-i meşru çocuk sahibi olma düşüncesine çevirmesi, bir hedef şaşmasına yol açmış. Bu da “Elveda Katya”yı ister istemez melodramatik bir çiğliğin ötesine taşıyamıyor.
“Elveda Katya”, en büyük favori
Film büyük oranda da seyirciye tesir etme ve bu önemli meseleyi ele alamasa da hissettirme gayesiyle Hülya Avşar ve oyuncu yüklü jüride etki yaratacaktır. “Elveda Katya”nın bu senenin de şimdiden favorisi olduğunu ‘En İyi Film’ Altın Portakal’ı olmazsa da en azından ‘En İyi Senaryo’ ya da ‘Dr. Avni Tolunay Jüri Özel Ödülü’ne ulaşabileceğini söyleyebiliriz. Jüri değerlendirmelerinde iki oy hakkı olan Avşar’ın filmden sonra gözyaşlarını tutamadığını da düşünecek olursak bu söylediklerimizin ardına Kadir İnanır’ın ‘En İyi Erkek Oyuncu’ performansının eklenmesi bile sürpriz olmaz. Geçen seneki “Güzel Günler Göreceğiz” ödülü de bu konuda bir motivasyona dönüşüyor bana kalırsa...
“Derin Düşün-ce”nin tempoyu düşürmesiyle seyirciyle doğrudan bağ kurmayan sinemasının ise Yaren Aynuz’a ‘umut vaat eden isimler’e verilen ‘Behlül Dal Jüri Özel Ödülü’nü getirme olasılığı var. Diğer dallarda nasıl bir şansı olur? Bunu şimdiden tahmin etmek zor. Fakat meselesiyle iz bırakıp ‘En İyi Senaryo’ gibi ödüllerde rekabetçi olacağını konusunda fikir jimnastiği yapabiliriz. Ancak “Elveda Katya” için gerçek anlamda favori diyebiliriz. Vizyona girdiği zaman izlediğim “Pazarları Hiç Sevmem”i de dahil edip değerlendirince şu ana kadar yarışma seçkisinden gördüğüm üç film arasında ödül için fazlasıyla o öne çıkıyor.

KEREM AKÇA’NIN 49. ALTIN PORTAKAL FİLM FESTİVALİ’NDE YARIŞAN TÜRK FİLMLERİ İÇİN YILDIZ TABLOSU:

Derin Düşünce: 5.5
Elveda Katya: 2.7
Pazarları Hiç Sevmem: 4