Forum Aski - Türkiye'nin En Eğlenceli Forumu - Gelişim Psikolojisi Temel Kavramlar

Gelişim Psikolojisi Temel Kavramlar
1) Gelişim ve Değişim: Gelişim psikolojisi dersinin temelini oluşturan gelişim ve değişim birbirinden ayrı kavramlardır.

Gelişim nedir?

Gelişim organizmanın doğum öncesinden başlayarak bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal yönden olgunlaşma ve öğrenme etkileşimiyle sürekli ilerleme kaydetmesidir.
Gelişimdeki bu ilerleme sistematik, ardışık ve süreklidir. Bireyin gelişimi çevresiyle etkileşim sonucunda oluştuğu gibi olgunlaşma ve öğrenme olmadan gerçekleşmez. Dolayısıyla gelişim olgunlaşma ve öğrenmeye bağlı olarak farklılık göstermektedir.

Gelişim her daim ileriye doğrudur.
Değişim Nedir?

Değişim, organizmanın bir durumdan başka bir duruma geçmesidir.
Değişim de sistematik, ardışık ve uyum sağlayıcıdır. Değişim bunlara ek olarak tesadüfi, olumsuz ve geçici de olabilmektedir.

Kaza geçiren birinin artık araba kullanamayacak durumda olması olumsuz bir değişimdir. Bunu bir gelişme olarak görmemeliyiz.
Değişim, gelişimi de kapsayan daha genel bir kavramdır.

Her gelişim bir değişim demektir ancak her değişim bir gelişim diyemeyiz. Birey geliştikçe değişir ancak değiştikçe gelişmeyebilir.
Tüm bunlarla beraber bireyde gelişimsel değişme olabilmesi için olgunlaşma ve öğrenme etkileşimiyle oluşması, sistematik, ardışık, , uyum sağlayıcı ve sürekli ilerleyen bir fonksiyondan bahsetmemiz gerekmektedir. Bireyin gelişiminde , miktarda, sıklıkta, büyüklükte olan değişmeler ve gözlenebilen değişmeler niceliksel değişme ; yaşam boyunca insanların fonksiyonlarındaki değişmelerde niteliksel değişme olarak karşımıza çıkmaktadır.

Gelişim ve değişim bir süreçtir. Ancak gelişme ve değişme bu süreç sonunda ortaya çıkan ürünü ifade etmektedir. Gelişim psikolojisi sorularına karşımıza çıkabilecek bu ayrımı unutmayalım.
2) Gelişim Alanları: Gelişim psikolojisi içindeki gelişim alanları 3 farklı boyutta incelenmektedir.

Fiziksel Gelişim: Bireyin bedeninde ve anatomik özelliklerinde meydana gelen değişmeleri kapsamaktadır.
Ağırlığın artması, boyun uzaması, bireydeki kas gücünün yeterliliğe ulaşması vs.
Bilişsel Gelişim: Bireyin zihinsel aktivitelerinde ortaya çıkan değişmelerdir.
Algı, akıl yürütme, dil kullanma becerisi, bellek vs.
Psikososyal Gelişim: Bireyin duyguları ve diğer bireylerle olan ilişkileriyle ilgili değişmelerden oluşur. Bebeklik ve ilk çocukluk yıllarında sosyalleşme süreci hızlı ilerler ve sosyalleşme süreci ömür boyu devam eden bir süreçtir.
Arkadaşlık, bir gruba ait olma ya da üye olma vs.
3) Büyüme: Gelişim psikolojisi içinde yer alan büyüme kavramı vücut kitlesindeki artış olarak ifade edilebilir. Daimi bir artışı ifade eden büyüme de kesinlikle azalma gösteren bir durum olamaz.

Bir çocuğun 2 kilo alması büyümedir, ancak rahatsızlığı sonucu 2 kilo vermesi tabi ki büyüme olarak ele alınamaz. Tanımda da belirtildiği gibi vücut kitlesinde bir artış olması gerekmektedir.
Büyümenin en hızlı olduğu dönemler sırasıyla doğum öncesi, bebeklik, ergenlik şeklinde belirtilmektedir. Ergenlik dönemine girildiğinde büyüme hızı yavaşlamaktadır.

Büyüm değerlendirilirken yaşa göre ağırlık, yaşa göre boy, yaşa göre baş çevresi ve boya göre ağırlık gibi değişiklikler gözlenmektedir. Buradan çıkarmamız gereken de büyümenin yaşla olan ilgisinin fazla olduğudur.

4) Olgunlaşma: Olgunlaşma kpss eğitim bilimleri gelişim psikolojisi içinde en önemli temel kavramlardan biridir. Olgunlaşma çevresel etkilerden, öğrenme yaşantılarından bağımsız olarak kalıtım tarafından kontrol edilen bir süreçtir. Genetik olarak programlandığı için kendiliğinden ortaya çıkar.

Öğrenme yaşantılarından ve çevre etkisinden bağımsız olan olgunlaşma türe özgü bir kavramdır.

Öğrenme için önkoşul olgunlaşmadır.
Olgunlaşma genetik yapı tarafından önceden belirlenmiş bir plana göre ortaya çıkar. Bazı davranışlar da sadece olgunlaşma ile ortaya çıkabilmektedir.

Dişlerin çıkması, adet kanamasının görülmesi vs.
Okuma, yazma, ayakkabı bağını bağlama, saz çalma gibi davranışlar ise sadece yeterli olgunluk düzeyine ulaşıldığında ortaya çıkabilmektedir.

Bir birey yeterli olgunluk düzeyine ulaşmasına rağmen beklenen davranış ortaya çıkmamışsa bu davranış henüz öğrenilmemiş demektir. Dolayısıyla bir davranış için yeterli olgunluk düzeyine ulaşmak, o davranışın gerçekleşmesi için yeterli olmayabilir.

Öğrenme için olgunlaşmanın yanında çevreyle etkileşime girmeye ihtiyaç duyulmaktadır.
Olgunlaşma genetik yapı tarafından kontrol edildiği için bazı olumsuz çevre koşulları ( radyasyon, küresel ısınma etkileri, çevre kirliliği vs.) genetik yapıyı dolayısıyla olgunlaşmayı olumsuz yönde etkileyebilir.

5) Öğrenme: Öğrenme bireyin çevresiyle kurduğu etkileşim sonucunda, davranışta meydana gelen nispeten kalıcı ya da izli davranış değişikliğine denmektedir. Olgunlaşma içinde açıklandığı gibi öğrenmeyi olgunlaşmadan ayıran faktör çevre ile etkileşim sonucunda meydana gelmesidir. Dolayısıyla öğrenme için kesinlikle çevre etkisine ihtiyaç duyulmaktadır.

Öğrenme olgusu olgunlaşmayı, olgunlaşma da büyümeyi kendi içine kapsamaktadır.
Doğuştan getirilen davranışlar, alkol, ilaç vb. maddelerin etkisiyle ortaya çıkan davranışlar öğrenme ürünü olarak kabul edilemez.
6) Hazırbulunuşluk: gelişim psikolojisi içinde önemli bir yer kaplayan bir diğer temel kavram olan hazırbulunuşluk, bireyin zihinsel, sosyal ve bedensel olarak öğrenmeye hazır olmasını ifade etmektedir.

Hazırbulunuşluk, olgunlaşmayı, ön öğrenmeleri, bireyin güdülenmişlik düzeyini ve bireyin genel sağlık durumunu kapsamaktadır.
Bireylere öğrenme fırsatı verildikçe, bireylerin daha yeni ve karmaşık davranışları öğrenebilmeleri için hazırbulunuşlukları da artmaktadır.

7) Yaş: gelişim psikolojisi içindeki inceleyeceğimiz son kavram da yaş faktörüdür. Bilindiği üzere gelişim süreci yaşa bağlı değişimler şeklinde incelenir. Bu yönüyle yaş, gelişim açısından oldukça önemli bir faktördür.

Büyümenin değerlendirilmesinde, gelişimin dönemlere ayrılmasında, gelişim ödevlerinin belirlenmesinde ve olgunlaşma sürecinde yaş kavramı devamlı karşımıza çıkmaktadır. Zihinsel gelişimin de temel faktörü olan yaş, ayrıca bireyin ilgi ve kararlılıklarında önemli rol oynamaktadır.