Osmanlı Devletinde İrade-i Seniyye

[Asi Ruh]

İrade-i Seniyye



Osmanlı Devleti'nde özel veya resmî bir iş hakkında verilen padişah emri.
Önceleri sadrazamların arzları üzerine yani telhis ve takrirlerin üst kenarlarına yazılan padişah mütalaalarına hatt-ı hümâyûn denilirdi. 1839’dan itibaren ise padişah emirlerine “irâde irâde-i şâhâne” veya “irâde-i seniyye” denilmeye başlandı.

Hatt-ı Hümâyûnda konu ile ilgili belge ekleriyle birlikte padişaha sunuluyordu. Padişah da konu hakkında kararını bizzat kendi el yazısıyla belgenin üst tarafına yazıyordu. İradelerde ise arz tezkiresi adı verilen telhisler padişaha değil “serkâtib-i şehriyâri” denilen başkâtibe yazılmaya başlandı. Padişahın kendisine okunan arz tezkirelerinde belirtilen konu hakkındaki kararı serkâtib tarafından aynı tezkirenin sol alt köşesine yan olarak yazıldıktan sonra yine sadrazama iade edilirdi.

İradeler sadrazamlardan başka diğer nazırlara da tebliğ olunurdu. Ayrıca 1908’e kadar diğer nazırlar da resmî veya hususî meselelerde arzlarda bulunur ve irâde-i seniyye alabilirdi. Fakat 1908’den sonra sadece sadrazamlara münhasır kaldı. Bu dönemde padişahlar nazırlar heyetinin kararlarını imzalamakla yetindiler.