Kırgızistan Türk Edebiyatı

* Çağdaş Kırgız edebiyatı, Çağatay edebiyatının bir devamı sayılır.

* Bu edebiyat; sözlü halk edebiyata olarak yaşayagelmiştir. Mit, efsane, destan, masal, bilmece, atasözü türleriyle zengin ve güçlü bir biçimde yaşayan sözlü edebiyat Er Töştük, Manas gibi birçok destan meydana getirmiştir.

* 20. yüzyılın ilk yarısında yetişen şairlerse; çağdaş edebiyatın temelini oluşturmaya başlar. Ancak, bu edebiyatın esas kurucuları; Kasım Tınıstanulı, Sıdık Karaçayev'dir.

* 1920'li yıllar, çağdaş Kırgız edebiyatının ilk dönemini oluşturur. Ekim devrimi sonrasında edebiyat "toplumcu gerçekçilik" anlayışının etkisine girer. Bu yıllar edebiyatın gerek öz gerekse biçim bakımından yenilikler denediği bir dönemdir.

* Taşkent ve Almatı gibi kentlerde öğrenim gören genç yazarlar Kazakça ve Tatarca dergilerde göründükten sonra kendi ülkelerinde çıkan yayın organlarında da yazmaya başladılar.

* 1924'ten sonra çoğalan bu süreli yayınlar, edebiyatın canlanıp gelişmesinde büyük rol oynar, Erkin Too adlı Kır gız gazetesi bu yıl içinde yayımlanır.

* 1930'lu yıllarda ekonomik ve kültürel alanda görülen gelişmeler edebiyatı da etkilemiş; yazarlar, kurulan birçok dernek içinde yer almıştır.

* Şiirde serbest ölçüye de bu yıllarda geçilmiş; eski ve yeni biçimli şiirler lirik, epik, didaktik, pastoral türlerde kendini göstermiştir.

* Düzyazının gelişmesine Tokombayev öncülük etmiştir. Bu dönemin eserlerinde Kırgızlar'in kendi yaşantılarına yer verilmesi dikkat çekicidir.

* İkinci Dünya Savaşı, tema ve konularda bir değişiklik yapmıştır. Savaş konusu edebî türlerden gazeteye ve dergilere kadar yayılmıştır. Yurt sevgisi, vatanın savunulması, yiğitlik... vb. temalar çokça işlenmiştir. Bu dönemde Osmanov dikkat çekicidir.

* 1945-1955 yıllan, Savaş Sonrası Kırgız Edebiyatı olarak adlandırılır. 1950 ortalarında Cengiz Aytmatov'un öykü ve romanları gün ışığına çıkar. Edebiyatta sınıfsal bakış açısı bu dönemde görülür.

* 1991'de Kırgızistan'ın bağımsızlığının kazanılmasıyla, edebiyat filizlenmeye başlamıştır.



Kırgız Yazılı Edebiyatı

Caysan Irçı
Ket Buka
Toktogul Irçı
Sançı Sınçı
Asan Kaygı
Kalıgul Bay uulu
Balık Kumar uulu
Cöcö Karcabay uulu
Aytıke
Baygabıl
Mollo Niyaz
Arstanbek Buylaş uulu
Çondu Koyçuman uulu
Esenaman Çalgaş uulu
Soltobay Toktobolot uulu
Nurmoldo Narkul uulu
Canış Akın
Moldo Nişan
Ceñicok ( Ötö Kökö uulu )
Togolok Moldo
Cumamüdün Moldo
Toktogul Satılganov
Boogaçı Cakıpbek uulu
Kalmırza Sarpek uulu
Moldo Kılıç Şamırkan uulu
Eşmambet Bayseyit uulu
Toktoraalı Talkanbayev
Ümötaalı Esenaman uulu
Aldaş Moldo
İsak Şaybekov
Şamey Toktobay uulu
Kalık Akiyev
Barpı Alıkuv
Aktan Tınıbekov
Abılkasım Cutakeyev
Molla Bagış
Osmankul Bölübalayev
Çalagız İmankulov
Alımkul Üsönbayev
Şarşen Termeçikov
Toktaanalı Şabdanbayev
Abdıkalık Çorobayev
Akbermet Karagul kızı
Kasım Tınıstanov
Abdı Baysalbayev
Kadıbek Mambetimin uulu
Kasımaalı Bayalinov
Şekerbek Şerkulov
Aalı Tokombayev
Kasımalı Cantöşev
Aytkulu Ubukeev
Moldogazı Tokobayev
Cuma Camgırçiyev
Mukay Elebayev
Şükürbek Beyşenaliyev
Akbar Toktakunov
Aman Saşpayev
Cumakan Tınımseyitova
Kaçkonbay Osmonaliyev
Capar Saatov
Muhtar Borbugulov
Sagındık Ömürbayev
Şabdanbay Abdıramanov
Abziy Kıdır Uulu
Aymambet Ümötaliyev
Esbetes Tursunaliyev
Taş Miyaşev
Tölögön Kasımbekon
Akbaralı Sıdıkov
Bakay Seksenbayev
Bakı Ömüraliyev
Baydılda Sarnogoyev
Calil Sadıkov
Corobek Sultanaliyev
Kalkanbay Aşımbayev
Mar Aliyev
Salibay Şatmanov
Şatman Sadıbakasov
Sulayman Maymulov
Tenti Kıdıraliyev
Barktabas Abakirov
Caparkul Alıbayev
İlgiz Gilyazetdinov
İsabet İsakov
Kudaybergen Caparov
Ömürkul Kulambayev
Esengül İbrayev
Kaçkınbay Artıkbayev
Kaken Almazbekov
Öskön Danıkeyev
Ramis Rıskulov
Sovet Urmambetov
Turgunalı Moldobayev
Aşım Cakıpbekov
Coldoşbay Abdıkalıkov
Ernis Tursunov
Karımşak Taşbayev
Mar Bayciyev
Medetbek Seytaliyev
Mırzabek Toybayev
Omor Sultanov
Sarman Asanbekov
Subayılda Abdıkadırova
Urkaş Mambetaliyev
Beksultan Cakıyev
Bilim Karagulov
Esenbek Mederbekov
Kambaralı Bobulov
Mayramkan Abılkasımova
Murza Gaparov
Salican Cigitov
Seyit Cetimişev
Birimkul Alıbayev
Erkin Borbiyev
Esengul Çopiyev
Gul Sayra Momun kızı
Keñeş Cusupov
Kudaybergen Cumanazarov
Macit Karimov
Mariyam Bularkiyeva
Şerşenaalı Abdıldayev
Taşmat Arıkov
Tuugunbay Abdiyev
Cakıp Medetov (Fuytko)
Asanbek Stamov
Asankadır Esenkanov
Ceenbay Mambetaliyev
Tölögön Mamayev
Tölöndü Ahmetov
Dooronbek Sadırbayev
Düyşöbübü Camansartova
Kadırbay Mambetakunov
Kalıbay Osmonaliyev
Kanbolot Berdikeyev
Asılbek Medetbekov
Nurpais Carkınbay
Tursunbay Adaşbayev
Abdimital Kamalov
Baytemir Asanaliyev
Cayloobek Bekniyazov
Colon Mamıtov
Dayırbek Kazakbayev
Melis Abakirov
Omor Sooronov
Süyörkul Turgunbayev
Şakin Esengulov
Asker Karıbayev
Alımkan Degenbayeva
Kadırkul Ömürkulov
Kanıbek Cunuşev
Kazat Akmatov
Kubatbek Cusubaliyev
Orozbay Köçkönov
Toktosun Samudinov
Toktoş Abdiyeva
Turar Kocomberdiyev
Sadır Sarıgulov
Akcoltoy Tekinayev
Cılkıçı Capiyev
Cumatay Şarşeyev
Satkın Sasıkbayev
Temirkul Ümötaliyev
Uzakbay Abdikaimov
Coomart Bökönbayev
Cusup Turusbekov
Ismayil Boronçiyev
Kasımaalı Bektenov
Kasımbek Eşmambetov
Mamasalı Abdukarimov
Kubanıçbek Malikov
Abdırasul Toktomuşev
Tügölbay Sıdıkbekov
Cekşen Aşubayev
Caki Taştemirov
Raykan Şükürbekov
Tölön Şamşiyev
Alıkul Osmonov
Kamçı Cunusov
Abdıreşit Berdibayev
Ayım Aytbayeva
Midin Alıbayev
Ninakan Cündübayeva
Nurkamal Çetikaşkayeva
Samansur Bölökbayev
Abdırasul Kılıçev
İsrail Sulaymanov
Kubanıç Akayev
Satin Abdıkerimova
Kuseyin Esenkocoyev
Mederbek Akimkocoyev
Tenti Adışeva
Sımar Şimeyev
Musa Cangaziyev
Süyünbay Eraliyev
Akınbek Kürüçbekov
Toktobolot Abdumomunov
Bekpo Orozaliyev
Cunay Mavlyanov
Mamat Cakıpov
Tümönbay Bayzakov
Kayrıke Mukaşova
Zuura Sooronbayeva
Sooronbay Cusuyev
Ergeşbay Uzakbayev
Kasım Kaimov
Mukambetkalıy Tursunaliyev
Asan Tokoyev
Aşıralı Aytaliyev
Toktosun Tınıbekov
Abdılda Belekov
Çıngız Aytmatov
Abdıcapar Egemberdiyev
Aygül Uzakova
Egemberdi Ermatov
Rahat Ayteliyeva
Turabay Coroyev
Kalbübü Sariyeva
Urnisa Mamatova
Zamirbek Üsönbayev
Zulayka Murzataeva
Esentur Kılıçev
Kubanıçbek Bakiyev
Kalçaro Kökülov
Akbar Rıskulov
Markabay Aamatov
Karbalas Bakirov
Tursunalı Bostankulov
Baktıgül Çoturova
Gülcamila Şakirova
Maya Osmankulova
Muratbek Rısbekov
Saltanat Orozbekova
Abdilamit Matisakov
Abdırahman Alımbayev
Kemel Belekov
Adımambet Sariyev
Alik Akimaliyev
Bekturuş Salgamani
Bazarbü Medetova
Erkalı Öskönalı uulu
Sultan Rayev
Arzıkan Kocomberdiyeva
Kıyalbek Urmanbetov
Manap Aliyev
Tınçtıbek Çorotegin ( Çoroyev )
Atantay Akbarov
Çınıbay Tursunbekov ( Akun uulu )
Fatima Abdalova
Kocogeldi Kulutegin
Mamasalı Apışev
Ömürbek Tillebayev
Rahat Taştemirova
Nurcan - Nasıykat Sakıyeva
Gavay Sadık
Madina Turayeva
Çınara Saliyeva
Kanıbek İmanaliyev
Mezgil İsatov
Çınara Cılkıçiyeva
Kubanıçbek Sadırov
Rayımberdi Hudayberdiyev
Kılım Satımkulova
Rısbay İsakov
Emil Musayev
Bakay Şükürov
Zayırbek Samaganoviç Acımatov
Eldar Attokurov
Baktıgül Mombekova
Elmirbek İmanaliyev
Samat Toyaliyev
Gülpetkan Çakiyeva
Afina Bakirova
Elnura Osmanova
Manas Alimbayev
Baktıgül Çınıbayeva
Baktıyar Ömürov
Erlan Cumagaziyev
Mirlan Samiykoca uulu
Köçkön Saktanov
Kurbanalı Sabırov
Musa Murataliyev
Satıbaldı Kadırov
Sıparbek Mederbekov
Mendi Mamazairova
Nabirbek Alımbekov
Aman Toktogulov
Anatay Ömürkanov
Beganas Sartov
Alımkan Tınaliyeva
Erkin Tazabekov
Roza Karagulova
Tabıldı Mukanov
Alım Toktomuşev
Almaş Çoybek kızı
Berganalı Bazarbayev
Orozbek Aytımbatov
Ömürbek Dölöyev
Kalaçı Caparov
Kubanıçbek Adamaliyev
Turgunbay Ergeşov
Abdımanap Caparkulov
Kasım Kuşubekov
Roza Mukaşeva
Sagın Akmatbekova
Şerbet Keldibekova
Tazagül Zakirova
Asan Çakşılıkov
Toktabay Mülkübatov
Turgunbek Bekbolotov
Azada Begimkulova
Sıdık Akmatov
Şayloobek Düyşeyev

Kırgız Halk Edebiyatı
Halk Nesri

-Mifologiyalık Añgemeler / Mitolojik Hikayeler
-Ulamıştar / Efsaneler
-Batırdık Cöö Comoktor / Kahramanlık Masalları
-Aybanattar Cönündü Cöö Comoktor / Hayvan Masalları
-Sıykurduu Cöö Comoktor / Sihirli Masallar
-Turmuştuk Cöö Comoktor / Toplumsal Masallar
-Appendi Coruktarı / Fıkralar
-Eldik Tamsildar / Temsili Hayvan Hikayeleri

Comoktor / Destanlar

-Arkaik-Batırdık Comoktor / Çok Eski Kahramanlık Hikayeleri
-Tarihiy-Batırdık Comoktor / Tarihi Kahramanlık Hikayeleri
-Tarihiy Comoktor / Tarihi Destanlar
-Liro- Romantik Comoktor / Lirik-Romantik Destanlar
-Dini Comoktor / Dini Destanlar

Lirikalık Çıgarmalar / Lirik Halk Türküleri
-Irım Darım Irları / Eski İnanışlara Dayalı Türküler
-Emgek Irları / Emek Türküleri
-Süyüü Irları / Aşk Türküleri
-Hayvancılık Türküleri
-Salt Irları / Tören Türküleri
-Koşoktor / Ağıtlar
-Ölöñ / Düğün Türküsü
-Didaktik Irlar / Öğretici Türküler
-Tarihiy Irlar / Tarihi Türküler
-Küü Irları / Nağme Türküleri
-Kalendarlık Irlar / Mevsim Türküleri
-Aytıştar / Atışmalar
-Hiciv Irları / Hiciv Şiirleri

Ölçülü Sözler
-Alkıştar / Alkışlar
-Kargıştar / Kargışlar
-Tıyuular / Yasaklamalar
-Makaldar / Atasözleri
-Lakaptar / Deyimler
-Tabışmaktar / Bilmeceler


Baldar Folkloru / Çocuk Folkloru
-Aleydar / Ninniler
-Cöö Comoktor / Masallar
-Cañıltmaçtar / Tekerlemeler
-Kalptar / Yalanlar

*
Alıntı

__________________

Yalnız açığa çıkan ışığı görebiliyorsan,
Yalnız söylenen sesi duyabiliyorsan,
Ne görebiliyorsun,Ne duyabiliyorsun.