|
Türkçe - Edebiyat kategorisinde açılmış olan Fiil Çekimi, Eylem Çekimi, Özellikleri Konu Anlatımı konusu , ...
| LinkBack | Seçenekler | Arama | Stil |
05.09.2013, 21:04 | #1 (permalink) |
| Fiil Çekimi, Eylem Çekimi, Özellikleri Konu Anlatımı Fiil Çekimi, Eylem Çekimi, Özellikleri Konu Anlatımı Fiillerin kip ve şahıs bildirecek biçimde düzenlenmesine denir. Bir çekimde kip mutlaka bulunur ancak şahıs bazen bulunmayabilir. Çekimin daha iyi anlaşılabilmesi için “kip zaman şahıs” kavramlarının bilinmesi gerekir. Fillerde Kip Eylemlerin bir hareketi oluşu durumu ortaya koyuşu farklı şekillerde olur. Bazen bunlar bir başkasına haber verme şeklinde aktarılır bazen bir koşula bağlanır bazen istenen bir durum anlatılır. Buna fiilin kipi denir. Türkçe’de kipler iki grupta incelenir. Bunlar haber kipleri ve dilek kipleridir. 1. Haber (Bildirme) Kipleri Fiilin çekiminde kesin bir zaman ifadesi varsa fiil haber kipindedir. Biz bunu fiilin çekimini adlandırırken açıklarız aslında. Örneğin; “gelecek” fiilinin çekimini söylerken “gelecek zamanla çekimlenmiş” deriz. İşte çekimi adlandırırken “zaman” ifadesini kullanıyorsak fiilin kipi “haber kipi”dir. Bu kipin beş çekimi vardır. Bunları çekimleriyle birlikte gösterelim. a. Bilinen Geçmiş Zaman (-di’li) Eylemin yapılışının kesin olarak bilindiğini gösterir. I. Tekil Şahıs al – dı – m II. Tekil Şahıs al – dı – n III. Tekil Şahıs al – dı I. Çoğul Şahıs al – dı – k II. Çoğul Şahıs al – dı – nız III. Çoğul Şahıs al – dı – lar fiil kip eki şahıs eki Görüldüğü gibi fiiller altı şahsa göre çekimlenir. Bundan sonraki çekimlerimizde sadece örnekleri yazacağız; şahıs sırasını siz bu örneğe göre belirleyin. b. Öğrenilen Geçmiş Zaman Bildirilen işin yapıldığını başkasından duyma şeklinde ifade eden çekimdir. al – mış – ım al – mış – ız al – mış – sın al – mış – sınız al – mış al – mış – lar “-miş” eki her zaman başkasından duyulma anlamı taşımayabilir. “Elin kanamış ne yaptın yine?” cümlesinde “-mış” eki görülen bir durumu anlatmaktadır. “Sıcak sobanın başında uyuyakalmışım.” cümlesinde ise sonradan farkına varılan bir durum anlatılmaktadır. c. Şimdiki Zaman Eylemin söylendiği anla yapıldığı ânın bir olduğunu gösterir. Çalış – (ı)yor – um Çalış – (ı)yor – uz Çalış – (ı)yor – sun Çalış – (ı)yor – sunuz Çalış – (ı)yor Çalış – (ı)yor – lar Parantez içinde gösterilen ses ünlüyle biten fiillerde görülmez: “uyu – yor” Fiile şimdiki zaman anlamı veren hatta “-yor” ekinden daha kesin bir biçimde “işin üzerinde olma” anlamını veren bir diğer ek de “-makta -mekte” ekidir. Mastar ekiyle “-de” hal ekinin kaynaşmasından oluşan bu ek günümüzde tamamen şimdiki zaman anlamı veriyor. Gel – mekte – y – im Gel – mekte – sin Gel – mekte Gel – mekte – y – iz Gel – mekte – siniz Gel – mekte – ler Hatta bazı kullanımlarda bu ekin “-mada -mede” şekillerine dönüştüğü görülür. “Ölüm indirmede gökler ölü püskürmede yer” dizesinde altı çizili fiiller bu şekilde çekimlenmiştir. d. Gelecek Zaman Eylemin söylendiği andan sonra yapılacağını ifade eder. Sor – acak – ım (soracağım) Sor – acak – sın Sor – acak Sor – acak – ız (soracağız) Sor – acak – sınız Sor – acak – lar e. Geniş Zaman Fiilin herhangi bir zamanda yapılabildiğini gösterir. Koş – ar – ım Koş – ar – sın Koş – ar Koş – ar – ız Koş – ar – sınız Koş – ar – lar 2. [Linkleri sadece kayıtlı üyelerimiz görebilir. Hemen üye olmak için buraya tıklayın...] (isteme) Kipleri Bu kiplerde zaman anlamı yoktur. Örneğin; “gitmeliyim” sözünde bu işin ne zaman yapılacağı değil gitmenin arzu edildiği anlatılmak isteniyor. [Linkleri sadece kayıtlı üyelerimiz görebilir. Hemen üye olmak için buraya tıklayın...] kiplerinin dört çekimi bulunuyor. a. Gereklilik Kipi Eylemin yapılması gerektiğini anlatan kiptir. Bazen cümleye ihtimal anlamı da katabilir. Ancak daha çok zorunluluk bildirir. Sor – malı – y – ım Sor – malı – sın Sor – malı Sor – malı – y – ız Sor – malı – sınız Sor – malı – lar “Bu yazıyı iki saatte bitirmeliyim.” cümlesinde gereklilik “Şimdiye dek eve gelmiş olmalı.” cümlesinde ihitimal anlamı verir. b. Şart Kipi ( [Linkleri sadece kayıtlı üyelerimiz görebilir. Hemen üye olmak için buraya tıklayın...]- Koşul) Bazı cümlelerde dilek bazılarında koşul anlamı katan fiil çekimidir. Bul – sa – m Bul – sa – n Bul – sa Bul – sa – k Bul – sa – nız Bul – sa – lar “Şu okul bir bitse de rahatlasak.” cümlesinde istek “Kapıyı açsa beni görecekti.” cümlesinde koşul anlamı verir. c. İstek Kipi Eskiden çok kullanılan ancak günümüzde oldukça sınırlı bir kullanım alanı bulunan fiil kipidir. “-a -e” eki kullanılarak yapılır. Bil – e – y – im (-eyim) Bil – e – sin Bil – e Bil – e – lim Bil – e – siniz Bil – e – ler Bunlardan en çok birinci tekil ve birinci çoğul şahıslar kullanılır. “Son yazdığım şiiri getireyim.” “Anlat da neler olduğunu biz de bilelim.” cümlelerinde bu kipi görüyoruz. d. Emir Kipi Eylemin yapılması gerektiğini buyruk şeklinde bildiren çekimdir. Birinci tekil ve birinci çoğul şahsın emir çekimi yoktur. Emir kipinin çekimi şahıs ekleri ile yapılır. gel gel – in (gel – iniz) gel – sin gel – sin – ler Görüldüğü gibi emir kipinin birinci tekil ve birinci çoğul şahıslarında çekimi yoktur. “Yarın bize biraz erken gel.” “Çıkın odadan hepiniz.” cümlelerinde altı çizili fiiller emir kipiyle çekimlenmiştir. Fiil Çekimlerinde Olumsuzluk Fiillerin olumsuz biçimleri kip eklerinden önce “-ma -me” olumsuzluk ekinin getirilmesiyle yapılır. Koş – tum ® Koş – ma – dı – m. Gel – miş – sin ® Gel – me – miş – sin Bırak – acak ® Bırak – ma – y – acak Sor – malı – y – ım ® Sor – ma – malı – y – ım Olumsuz çekimde tek özel durum geniş zamanın çekiminde görülür. Bunda olumsuzluk eki zaman eki ve şahıs eki tamamen kaynaşmış durumdadır. Bil – ir – im Bil – ir – sin Bil – ir Bil – ir – iz Bil – ir – sin – iz Bil – ir – ler Bil – mem Bil – mezsin Bil – mez Bil – meyiz Bil – mezsiniz Bil – mezler Fiil Çekiminde Soru Fiil çekiminin soru şekli “mı mi” ile yapılır. Buna soru eki diyenler olduğu gibi soru edatı diyenler de vardır. Fiil çekiminde “mi” bazen kip ekiyle şahıs eki arasında bazen şahıs ekinden sonra gelir. Geldin Gelmişiz Geliyorsun Gelmeliyim Gitsek Gideyim Geldin mi? Gelmiş miyiz? Geliyor musun? Gelmeli miyim? Gitsek mi? Gideyim mi? yukarıdaki çekimlerde şahıs ekinden sonra diğerlerinde kip ve şahıs ekleri arasına girmiştir. |
Yukarı'daki Konuyu Aşağıdaki Sosyal Ağlarda Paylaşabilirsiniz. |
| |
Forum hakkında | Kullanılan sistem hakkında |
| SEO by vBSEO 3.6.0 PL2 ©2011, Crawlability, Inc. |