Edebiyat bilimi

[FifiVePirtik]

Edebiyat Bilimi



Bilim Nedir:

Denetimli gözlem ve gözlem sonuçlarına dayalı mantıksal düşünme yolundan giderek olguları açıklama gücü taşıyan hipotezler bulma ve bunları doğrulama metoduna bilim diyebiliriz.

Belirlenmiş bir sahada, araştırması yapılacak konunun seçilmesinden ve sınırlandırılmasından sonra ortaya atılan iddiaları ispatlamak amacıyla, toplanmış verilerin belli metotlarla değerlendirilip nesnel ölçütler içerisinde sonuca gidilmesi, bilimsel çalışmada takip edilmesi gereken safhalardır.

Bilim Dalları İçerisinde Edebiyat Bilimi:

Edebiyat bilimi, edebi eseri en yüksek seviyede anlama, onları yorumlama, yorumladıktan sonra değerlendirme, benzerleriyle karşılaştırarak çağı içindeki yerini belirleme işlemidir.

Edebiyat bilimi, klasik tasnife göre âlet ilimleri, modern tasnife göre sosyal bilimler içinde yer alır. Bir diğer görüşe göre “yorumbilim” adı verilen bir bilim dalı vardır ki; veri, ispat gibi şeyler burada çok önemli değildir. Beşeri bilimler ve edebiyat, yorumbilim içinde telâkki edilirken şimdiki bilgilerimizden faklı sonuçlara varılabilir. Yorumbilimde, biri gramatik yorum, diğeri teknik yorum olmak üzere iki temel metot teklif edilir.

Edebiyat Biliminin Dalları

a) Edebiyat Teorisi

Edebiyatın; nasıl, neden, niçinlerine cevap arar uygulanacak ölçütleri araştırır, edebi yaratma ve edebi değer ile metot meselesini ele alır. Cevapların nirengi noktası “Edebiyatın mahiyeti nedir?” sorusu olmalıdır.

Muhatabında heyecan uyandırması, estetik bir ifade, orijinal bir sunuş ve farklı bir iletişim zemini, edebiyatın en önemli özelliklerindendir. İşte bu özellikleri değerlendirmek, edebi metnin insan hayatındaki yeri ve önemine işaret etmek, cemiyete etkileri bakımından değerlendirmek, hatta tarih içinde ele alıp benzerleri arasında değerlendirmek edebiyat teorisinin işlevleri arasında sayılabilir.

Edebiyat teorisi, edebiyatın tanımını, konusunu, alanını, sınırlarını; orijinal bir tanıma ulaşmış her edebi terimi ve onun kavramsal boyutunu; edebiyat sanatı ve edebiyat bilimi içinde kullanılan bütün metotları; edebiyat sahasının başka sahalar ile olan ilgilerini; edebiyatın hayata transfer edilebilecek bütün zeminlerini; edebi bilgileri; tür ve şekil konularını; edebi sanatları; bunlara ait her türlü terim, tanım ve bakış açılarını; edebiyata ait her türlü niçin ve nasıl sorularını inceler.

b) Edebiyat Tarihi

Edebi olayları zaman çerçevesinde olduğu gibi sıralamak, birbirleriyle olan ilişkilerini ve dışarıdan gelen tesirleri tayin etmek, büyük fikir akımlarını ayırmak, bir devrin edebi çehresini tespitine çalışmak edebiyat tarihinin görevidir.

Edebiyat tarihi, bir milletin edebi macerasını, tarih içinde edebi eserleri inceleyerek ortaya çıkarabilme uğraşıdır. Günümüzde edebiyat tarihi adıyla bilinen eserlerin eskiden tezkire adıyla düzenlendiğini; tezkireler ile şimdikiler arasında bazı farklılıklar olduğunu bilmek gerekir.

Tezkire; Osmanlı toplumunun maddi ve manevi kültürünü meydana getiren her meslekten yaratıcı kişinin biyografik künye yazıcılığını temel alan bir türdür.

c) Edebi Tenkit

Tek bir edebi eseri inceleme konusu yapan, eserden hareket eden, bazı kriterler uygulayarak edebi esere yaklaşan değerlendirmedir. Tenkit terimini, metin tahlili için ayrı, edebiyat araştırmaları için ayrı değerlendirmeliyiz. Eski edebiyatımızda ilm-i nakd adı verilen bu kavram için günümüze kadar bir çok kelime kullanılmıştır.

ç) Edebiyat Sosyolojisi

Edebiyatın sosyal hayat ile ilgili olan her yönünü edebiyat dünyası unsurları ile birlikte incelemektir. Edebiyat sosyolojisinin başlangıcı Mme de Stael’in Sosyal Kurumlarla Münasebetleri Bakımından Edebiyat adlı eseridir.