Amerikan Edebiyatı

[Asi Ruh]

Amerikan Edebiyatı

Amerikanın Avrupalılar tarafından keşfinden uzun bir zaman sonra doğan Amerika edebiyatı, diğer milletlerin edebiyatı gibi bir mitolojiye sahip değildir. Bu kara parçasında, Amerika bulunmadan evvel, oturmuş olan milletlerin belki kendilerine mahsus bir edebiyatı vardı. Fakat ilkel bir hâlde yaşamış olan bu milletlerin edebiyatını araştırmak ve mitolojik malumat toplamak için elde yazılı anıtlar kaynağı bulunmadığından bu cihette olduğu gibi kalmıştır ve araştırmalar tam bir netice vermemiştir.
Amerikan edebiyatının lisanı, ananası ve mazisi İngiliz edebiyatıyla aynı kaynaktan gelmiş olmasından dolayı bir çok münekkitler bu edebi*yatı İngiliz edebiyatının bir parçası olarak gösterirler. Yalnız bu edebi*yat yeni topraklarda ve yeni tesirler altında ve muhtelif milletlerin Amerika’ya göç ederek Amerikalılaşması neticesinde inkişaf etmiştir. Bundan ötürü kendine mahsus has bir seciyesi olan ayrı bir edebiyattır. Bu edebiyat İngiltere’ye karşı yapılan ihtilâl harbinden sonra başlamıştır.
Şimal Birleşik Amerikanın tanınmış devlet adamlarından Bejimin FRANKLİN (1706 - 1790) Amerika edebiyatına bu güne kadar hiç kayıp olmayan damgayı basar. O zeki, ince istihzaya sahip, hedefini bilir, popüler ahlâka maliktir ve bitaraf bir Allaha inanır. Quaeker, ne Protestan ve nede Katolik olan teğmen Montrefor'u semaya yükseltir. Franklin cemiyet nizamı ile ve binlerce Amerika hayatının itilâf ve mukavelelerini tanzim ve tertip etmiştir.
Amerikanın ilk edibi, Amerikan edebiyatının babası sayılan Waşington Irving'dir.İlk eseri (Knicker bocker's history of New - York) 1809 da ve ondan Sonrada Steck Book ismindeki eseri çıkmıştır. Eserlerinde canlı tasvir ve hikâyeleri ile efsaneleri belirtmekte gösterdiği mahareti ile dikkat nazarı celp etmiştir. 1821 de (Casus) ismindeki eseriyle tanınmış olan James Fenimore Cooper gelir. Bir Avrupa seyahati ona Avrupa ile Amerika’yı karşılaştırma fırsatını verdi ki bu Amerikanın pek hoşuna git medi ve hücuma uğradı. Onun kuvvetli ve cesaretli kritiği kendisine bir çok düşmanlar kazandırdı ve bu yüzden senelerce Cooper, ormanları denizleri ve tabiatı o kadar kuvvetle tasvir etmiştir ki açtığı bu yeni dünyadan ilham alarak ortaya William Cullen isminde yeni bir şair çıkmıştır.
Amerikanın en büyük şairi Edgar Allan (1809 - 1849) dur. O, ruhun iki ziyası, fecrin, sararmış ve korkunç ölümün ve vahşi ümit*sizliğin şairidir. Onun kahramanları katiller ve mecnunlardır. Prometheus gibi çıplak olarak ıstırabın kayalarında çekiçlenmiştir. O esrarengiz hikayeleriyle, tatlı, sade, zeki üslup ve lisanıyla verdiği musiki ve ahenkle Amerikan edebiyatına şaheserler hediye etmiştir. O cam gi*bi berrak ve anlayışlı bir şuurun iblisane fantezilerini birleştirir. Ciğer*lerinden rahatsız olan eşinin ölümü ve çok saygı gösterdiği kayın vali*desinin kendisine himaye göstermemesi üzerine - gençliğinde olduğu gibi -oyuna ve içkiye döndü. Günün birinde şuuruna hâkim olamayacak dere*cede içmiş olarak sokakta bulundu ve götürüldüğü hastanede öldü. Amerika onunla mübalâğalı bir rasyonalizm vücuda getirdi. 1812 har*binden dahilî harbe kadar geçen zaman içinde bir çok hatipler yetişti. Millî şuur günden güne kuvvetlendi. Bunun neticesinde yeni düşüncele*re, tecrübelere sahalar açıldı. Bu sırada Avrupa’da yeni fikir cereyanları görülmeğe başladı; bu cereyanlar Amerika’da da tesirini gösterdi. 1840 senesine doğru hakikî Amerikan edebiyatı başladı. Bu zaman içinde şairler, hikayeciler ve romancılar Amerikan edebiyatının altın devrini kurdular. Bu devrin en seçkin simalarından biri de filozof Emerson'dur. Zamanında onun kadar halkı düşünmeğe alıştıran ve şiirle felsefeyi ka*rıştıran kuvvetli bir filozof yoktur. Bu devrin yeni edipleri arasında bil*hassa Henry Wadsworth ve kuvvetli şiirler meydana getirmiş olan Goethe, Jean Paul ve Freiligrath'ın tesiri altında kalan H. W. Longfellow (1807 - 1882) dir.