Darüşşafaka İstanbul'da kuruluşu 1863 yılına dayanan parasız yatılı karma öğretim kurumudur.

Kelime anlamı Şefkat Yuvası'dır. Babasını kaybetmiş yetenekli maddi olanakları yetersiz çocuklara hizmet verir. "Eğitimde fırsat eşitliği" sağlama ilkesini amaçlayan kurumda ilköğrenim dördüncü sınıftan liseyi bitirene kadar eğitim verilmektedir. Öğrenciler her yıl ülke çapında düzenlenen sınavla seçilir. 1955 yılından beri İngilizce ağırlıklı eğitim verir



30 Mart 1863 tarihli Padişah fermanı ile kurulan ve Osmanlı Devleti’nde eğitim alanındaki ilk sivil toplum hareketi sayılan "Cemiyet-i Tedrisiyye-i İslamiye"nin (İslam Okutma Kurumu) Kapalıçarşı'daki çırakları eğitmek için yürüttükleri çalışmaların başarılı olması üzerine eğitimin kapsamı değiştirilmiş ve okulFatih’te inşa edilen binasında 1873 yılında faaliyete geçmiştir.

Eğitim içeriği kuruluşundan beri çağın gereklerine göre değişen ve kimi zaman telgraf mühendisi kimi zaman öğretmen yetiştiren bir okul işlevi gören bu kurumdan 1873-1884 yılları arasında mezun olanlar yüksekokul mezunu sayılmıştır

Günümüzde okul eğitimi Maslak’taki binasında sürdürür; lise bölümü "Özel Darüşşafaka Lisesi" adını taşır ve Anadolu Lisesi statüsündedir. Öğrencilere sunduğu eğitim ve sosyal imkanlar açısından ülkenin en iyi eğitim kurumlarından birisi kabul edilir


Tarihçe

Cemiyet-i Tedrisiyye-i İslamiye'nin faaliyetleri
Darüşşafaka’nın temelinde Osmanlı döneminde Müslümanların kurduğu ilk eğitim-öğretim derneği olan “Cemiyet-i Tedrisiyye-i İslamiye” yatar. Bu kuruluşun başlıca hedefi "'’Osmanlı toplumunda İslam unsurunun modern yaşamın gerektirdiği bilgilerle donatılarak gelişmesi"’dir.

Dâire-i Askeriyye rûznâmçecisi Yusuf Ziya Bey’in (sonradan Paşa – Maliye Nazırı Yusuf Ziya Paşa)Ahmet Muhtar Bey (sonradan Paşa – Sadrazam Gazi Ahmet Muhtar Paşa) Vidinli Tevfik Bey (sonradan Paşa Vidinli Tevfik Paşa) Sakızlı Es'at Bey (sonradan Paşa – Sadrâzam Sakızlı Esat Paşa) ve Trabzonlu Ali Nâki Efendi (sonradan Trabzon mebusu Şeyh-ül Mebusin) gibi kişilerle birlikte kuruluş başvurusunu yaptıkları Cemiyet-i Tedrisiyye-i İslâmiye Hicrî 21 Şevval 1280 - Rumî 18 Mart 1280 - Milâdî 30 Mart 1864 (kurumun resmî kabulüne göre 30 Mart 1863) tarihli Padişah fermanı ile onaylanmasından sonra çalışmalarına başladı. İlk girişimleri Beyazıt Koska’da Valide Mektebi (Emetullah Kadın Mektebi)’ni açmak idi. Bu girişim Ebubekir Paşa Mektebinde şube açılarak ilerletildi.

İlk gelirini Çarşı’da bulunan 105 dükkânın kirasının bağlanmasıyla oluşturan cemiyet zamanla devletinyüksek devlet memurlarının esnafın ve halkın değişik kesimlerinden pek çok vatandaşın yaptığı bağışlarla gitgide büyüdü[1]. Cemiyetin gelişmesiyle birlikte daha büyük ölçekli bir okulun kurulması gündeme alındı. Seçenekler arasından Fransa’daki “Prytanéé Militarie De La Fleshe” denemesi örnek alınarak kız-erkek İslam yetimlerinin eğitim görecekleri Darüşşafaka kuruldu. 28 Haziran 1873’te eğitime başladı. Tanzimat devinde rüştiyelerin nitelikli memur yetiştirmekte yetersiz kaldığı görüşünden hareketle açılan bir dizi üst kademe okuldan birisi odu. Mezunlar yüksekokul mezunu kabul edilmekte idi.

Kuruluşundaki İslam öğesinin sebepleri

Okulun kurulduğu Tanzimat döneminde “Osmanlılık” yeniden yorumlanmakta idi. “Yeni Osmanlılar”başta eğitim olmak üzere tüm alanlarda gayrımüslim halklarla rekabete girişmişlerdi. Osmanlı uyruklu Rum Ortodoks Ermeni ve Yahudi toplumuna ait yaklaşık 10.000 okulda eğitim hükümetin denetimi dışında sürmekteydi. Devlet denetimi dışında kalan bu okulların olumsuz etkilerinden korunmak ve sivil bürokrasinin iyi eğitilmiş insan gücü ihtiyacını karşılamak için bir eğitim örgütlenmesi yaygınlaştırdı ve denetimi dışında kalan eğitim kuruluşlarına sınırlamalar getirdi.

Denetim dışındaki gayrımüslim okulların öğrenci seçimlerine getilen kısıtlamalar Osmanlı okullarında ön eğitim şartı uygulaması izinsiz açılan misyoner okullarının kapatılması Müslüman çocuklarının yabancı ve azınlık okullarında eğitim görmesinin teşvik edilmesi gibi uygulamalar toplumun gayrımüslim unsurlarının direnciyle karşılaştı. İşte bu tarihsel çerçevede Cemiyet-i Tedrisiye-i İslamiye’nin dönem için özgün bir model olan Darüşşafaka’yı kurması beklenen bir çözüm getiriyordu. Bu model eğitimde fırsat eşitliğini hedefleyen sosyal dayanışmacı yönüyle ülkenin tarihinde bir ilktir.

Okul Binası

Fatih’te inşa edilen okul binası devletten halka yaygın bir bağışla gerçekleştirildi. Mimarı Ohannes Kalfa idi. O yıllarda eski konak ve kışla yapıları okul olarak kullanılırdı. Yaptırılan Bina okul olarak tasarlanmış ilk yapılardan birisi oldu. Mimarisi kız ve erkek öğrencilerin bir arada okumasına olanak sağlayacak şekilde düzenlendi. Kız ve erkek öğrenciler için iki ayrı giriş yapıldı. Ancak karma sisteme geçiş çok daha sonra gerçekleştirilebildi okul 1974’e kadar sadece erkek öğrencilere hizmet verdi. Eğitim 1994 yılına kadar Fatih’teki binada sürdürüldü. Binanın bulunduğu araziye 1953 (mimarı Emin Onat) ve 1973 yıllarında birer bina daha inşa edildi. Bu üç binanın bulunduğu kampüs 1994 yılında Ziraat Bankası’na satıldı. Okul Maslak’ta yeni bir binaya taşındı. Günümzüde Fatih’teki okul arazisi ve binası Hazine’ye devredilmiş ve Milli Eğitim Bakanlığı’na tahsis edilmiştir

Öğrenci Seçimi

Darüşşafaka 1873’de belli bir eleme yöntemiyle öğrenci alımına başladı ancak öğrencilerin okula nasıl seçildikleri bilinmemektedir.

Öğrencilerin %63’ünün İstanbul kökenli idi ve büyük oranda okulun yakın çevresi olan Fatih ve Eminönü semtlerinden gelmekteydi. Ancak %20’ye varan bir oranda da özellikle 19. yüzyılda Osmanlı hâkimiyetinden çıkmış olan bölgelerden gelenlerin yoğunlaştı. Bu öğrencilerin okula giriş tarihleri genellikle Balkanlardaki askeri yenilgileri takip etmiştir.

Darüşşafaka’nın Anadolu ve uzak Osmanlı eyaletlerinden seçilen öğrenciler %40’a yakın bir oran oluşturmaktadır. Memleketlerinden aile ve sosyo-kültürel ortamlarından büyük ölçüde kopan bu çocuklar Darüşşafaka’ya kuvvetle bağlanmaktaydı. Bu bağlılık okula yüklenen işlev ve hedeflere bağlılık olarak devam etmiştir. Böylece bir anlamda bürokrasinin insan kaynakları bu sadık gençler tarafından garantilenmiş olmaktadır. Bu yönleriyle Darüşşafaka modeli kimilerince klasik “devşirme” yöntemine benzetilir.

Cumhuriyet döneminde Darüşşafaka

Darüşşafaka cumhuriyetin kurulması ile hızlanan sosyo-ekonomik değişime uyum sağlayarak toplumsal işlevini devam ettirdi. Cumhuriyet dönemindeki en önemli değişim 1955 yılında İngilizce tedrisata geçilmesi ve 1971’de kız öğrencilerin de kabul edilmeye başlanması oldu.

Mezunlara dair bilgiler

Okul ilk mezunlarını 1881 yılında verdi. 1881-1927 döneminde mezunlarının %25’i telgraf ve posta nazırlıklarında %15’i öğretmen olarak %13’ü de gümrüklerde görevlidir. Hükümet Düyun-u Umumiye örgütünün muhalefetine karşın gümrük sisteminde reformlar gerçekleştirmek üzere çalışmalara girişmiş; reformların uygulanmasında bürokratlara düşen payın önemini düşünerek seçkin bir kadrolaşmaya gitmiştir. Darüşşafakalılar bu kadrolaşma içinde de yoğun olarak yer almışlardır.

Telgraf Okulu olarak Darüşşafaka

Telgraf imparatorluğa 1854’de Kırım Savaşı ile birlikte girmiş 1860 yılında hayatı kısa süren “Telgraf Mülazım Mektebi” kurulmuştu. 1880’de telgrafçıların en gelişmiş eğitim kurumları olan Galatasaray ve Darüşşafaka’da yetişmesi hedeflenmiş ancak Galatasaray’ın elit kökenli öğrencileri telgraf memuru olmaya yanaşmayınca Darüşşafaka aynı yıl programına elektrik derslerini dahil etmiş matematik ve fizik eğitimine ağırlık vererek iki yıl içinde telgraf fen mektebine dönüşmüştür.

Muallimhane olarak Darüşşafaka

Zamanla ilk ve orta öğretim kurumları yaygınlaşarak tüm imparatorluğu kaplar hale gelmişti. En çok gereksinim duyulan mesleklerden biri de öğretmenlik idi. Bu dönemde Darüşşafaka öğretmen yetiştiren bir okul (muallimhane) haline dönüştü.

Kısacası Osmanlı devrinde Darüşşafakalılar sivil bürokrasi neye gereksinim duyduysa oraya yönlendirilmiş ve nitelikli kadrolarda istihdam edilmişlerdir.
Cumhuriyet devrinde mezunlar

Mezunlar “telgrafçılık ve gümrükçülük” örneğinde olduğu gibi bir tercih zorlaması olmaksızın ön plana çıkan meslek dallarına eğilim gösterdiler. Özel sektörde veya kendi hesabına çalışanların oranı 1928-1961 döneminde %46’ya 1962-1986 döneminde ise %80’e ulaştı. Özel ve kamu sektöründe üst kademe yöneticisi konumundaki Darüşşafakalıların oranı giderek özel sektöre kaydı. Ekonomi işletmepazarlama bankacılık gibi ekonomik gelişmelere paralel olarak ön plana çıkan alanlarda çalışanların oranı 1928-1961 dönemi mezunlarında %17 iken 1962-1986 döneminde bu oran %30’a çıktı.

Darüşşafaka Tarihçesinin Ana Hatları

1863-1864 Cemiyet-i Tedrisiyye-i İslâmiye’nin kuruluşu
1865 İlk eğitim-öğretim çalışmaları
1871-1873 Darüşşafaka’nın Kuruluşu ve Eğitim-Öğretime Başlaması
1903 CTİ'nin kapatılması ve Darüşşafaka'nın Maarif Nezareti'ne bağlanması
1908 Darüşşafaka Mezunin Cemiyeti'nin (Darüşşafakalılar Derneği) kuruluşu
1909 Cemiyet-i Tedrisiyye-i İslamiye'nin yeniden kuruluşu ve Darüşşafaka'nın Maarif Nezareti'nden geri alınışı
1914 Darüşşafaka Terbiye-i Bedeniyye Kulübü'nün (Darüşşafaka Spor Kulübü Derneği) kuruluşu
1935 Cemiyet-i Tedrisiyye-i İslamiye adının “Türk Okutma Kurumu” olarak değiştirilmesi
1953 Cemiyet-i Tedrisiyye-i İslamiye / Türk Okutma Kurumu adlarının “Darüşşafaka Cemiyeti” olarak değiştirilmesi
1955 Darüşşafaka'da fen ve matematik derslerinin İngilizce olarak okutulmaya başlanması
1964 Darüşşafaka'da yoksul-yetim çocuklarla birlikte babalı yoksul çocukların da okutulmaya başlanması
1971 Darüşşafaka'ya kız çocuklarının da alınması
1977 Darüşşafaka'ya babalı yoksul çocukların alınmasının durdurulması
1993 Darüşşafaka'nın Fatih Çarşamba'daki tarihî bina'dan Maslak'taki kampüse taşınması

wikipedia