1921 Anayasası (Teşkilatı Esasiye) ve 1924 Anayasası başlıkları Türkiye Cumhuriyeti Anayasaları Bölüm 1’de işlenecektir. Konumuzda Cumhuriyet dönemi anayasalarının bir bölümünü inceleyeceğiz. Önceki konumuzda kpss vatandaşlık dersi konusu olan Anayasa Hukuku Gelişimi konusunu inceledik. Sıradaki kpss vatandaşlık dersi konumuzda ise Türkiye Cumhuriyeti Anayasaları Bölüm 1’den 1921 Anayasası (Teşkilatı Esasiye) ve 1924 Anayasası konularını irdeleyeceğiz.Türkiye Cumhuriyeti Anayasaları Bölüm 1

A) 1921 Anayasası (Teşkilatı Esasiye)

Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarından 1876 anayasası henüz yürürlükten kaldırılmadığı için bu anayasa 24 maddeden oluşmuştur. En kısa ve özlü anayasadır. Anayasanın en önemli özelliği saltanat ve mutlak monarşi ile bağdaşmayacak olan milli egemenlik ilkesinin dile getirilmesidir. Bu Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarından 1921 anayasası ile oluşturulan hükümet sistemi meclis hükümeti sistemidir.

• “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.” İlkesi benimsenmiştir.
• “GÜÇLER BİRLİĞİ” ilkesi benimsenmiştir.
• Meclis hükumeti sistemi ile yasama, yürütme ve yargı gücü TBMM’nin elindedir.
• Hükümetin doğal başkanı aynı zamanda meclis başkanıdır.
• Hükümet meclisin denetimindedir.
• Seçimler iki yılda bir yapılır.
• Seçmen yaşı 18’dir.
• Çift dereceli seçim sistemi hakimdir.
• Yerinden yönetim ilkesi benimsenmiştir.

1921 Anayasasının 1923 Değişikleri

• Türkiye devletinin hükümet şekli Cumhuriyettir.
• Cumhurbaşkanı milletvekilleri tarafından bir dönemlik seçilecektir.
• Cumhurbaşkanının görev süresi 4 yıldır.
• İkinci kez seçilebilmesi mümkündür.
• Başbakan, Cumhurbaşkanı tarafından milletvekilleri arasından seçilecektir.
• Bakanlar ise Başbakan tarafından meclis üyeleri arasından seçilip, Cumhurbaşkanınca meclis onayına sunulacaktır.
• Devletin dini İslam’dır.
• Devletin resmi dili Türkçedir.
• Başkenti Ankara’dır.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasaları içindeki en kısa ve özlü anayasadır. Tek yumuşak çerçeve anayasa özelliğindeki anayasadır. Laik bir anayasa değildir.
B) 1924 Anayasası

Kpss vatandaşlık dersinde TC Anayasalarından işleyeceğimiz ikinci başlık 1924 Anayasası’dır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarından 1921 Anayasası olağanüstü dönemin ihtiyaçlarına yönelik olarak hazırlanmıştır. Koşulların değişmesi ve Cumhuriyet’in ilanıyla yetersiz kalmış ve yeni bir anayasa ihtiyacı doğmuştur. TBMM 20 Nisan 1924’te ikinci anayasayı kabul etmiştir.

• Karma hükümet sistemini benimsemiştir.
• Devletin temel niteliği Cumhuriyettir.
• “Güçler birliği” ve “meclis üstünlüğü” esastır.
• Seçilme yaşı 30’dur.
• Cumhurbaşkanının kanunları yayımlama süresi 10 gündür.
• Tüzükler, Danıştay incelemesinden geçmek zorundadır.

Sert bir anayasadır. En sivil ve en fazla değişikliğe uğrayan anayasadır. Çoğunlukçu demokrasi anlayışını benimsemiştir. En uzun süre yürürlükte kalan anayasadır. Sıkıyönetim kavramına yer verilmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarından 1924 Anayasasındaki Değişiklikler

• 1928 yılında “ Devletin dini İslam’dır” ibaresi kaldırılmıştır.
• 1929 yılında toprak reformu yapılmıştır.
• 1930-1934 yılları arasında kadınlara siyasi haklar tanınmıştır. (B,M,V (Belediye, muhtarlık,vekil))
• 1934 yılında seçmen yaşı 18’den 22’ye çıkarılmıştır.
• 1937 yılında Laiklik ve diğer Atatürk ilkeleri anayasaya eklenmiştir.
• 1945 yılında anayasa dili Türkçeleştirilmiştir.
• 1946 yılında çok partili hayata geçiş
• 1946 yılında tek dereceli seçim sistemine geçilmiştir.