Geleneksel Türk Tiyatrosu Ve Özellikleri

**Jade** · 17.07.2013, 12:36

Geleneksel Türk Tiyatrosu

1 KARAGÖZ
"Gölge oyunu" olarak da adlandırılır Deve derisinden veya mukavvadan kesi*lip boyanan insan suretlerinin beyaz bir perdenin arkasından yansıyan ışıkla perdeye yansıtılmasıyla canlandırılır Bu oyunun kaynağı ve başlangıç tarihi hakkında çeşitli fikirler vardır Ancak genel görüş Orhan Bey zamanında (14 yüzyıl) Bursa'da cami yapımında çalışan Karagöz ve Hacivat adlı iki işçi ile birlikte doğmuştur Şeyh Küşteri bu iki işçinin yaşadıklarını perdeye yansıtan ilk gölge oyunu ustasıdır Bu oyunu oynatanlara "hayali hayabaz Karagözcü" gibi adlar da verilmiştir

Oyunun genel özellikleri şunlardır:

* Karagözcü yazılı bir metne bağlı olmaksızın oyunu perdeye yansıtır Bu oyun halkın ortak kültüründen doğmuştur Usta-çırak ilişkisi içinde günümüze ulaşmıştır
* Karagöz ve Hacivat birer "tip" tir; çünkü kalıplaşmış davranış ve konuşmalar sergilerler
* Tipler perdeye gelirken ve oyunun sonunda müzikli bölümler vardır Karagöz oyunu dört bölümden oluşur:
Mukaddime (Giriş): Oyunun başlangıcıdır Hacivat: "Of hay Haak!" diyerek perdeye yansır Hacivat ile Karagöz bu bölümde kavga eder
Muhavere (Söyleşme): Bu bölümde Karagöz ile Hacivat arasında yanlış anla*maya dayalı komik söz oyunları vardır Asıl oyun ile ilgisi olmayan bölümdür
Fasıl (Oyun): Asıl oyun bölümüdür Diğer tipler de yöresel ağızlarıyla perdeye yansır Oyun bu bölümün içeriğiyle adlandırılır
Bitiş: Hacivat ile Karagöz arasındaki kısa bölümdür "Sürç-i lisan ettiysek affola!" diyerek kusurları için özür diler ve oyundan çıkarılacak sonucu bildirirler
Karagöz oyununun kahramanları şunlardır:
Karagöz: Oyununun en önemli kişisidir halk kahramanıdır Hacivat'ın sözlerini yanlış anladığı için gülünçlükler sergiler
Hacivat: yabancı sözcükler kullanan yarı aydın tip
Çelebi: genç nazik zevk düşkünü mirasyedi tip
Beberuhi: kambur cüce tip
Zenne: kadın tipi
Tuzsuz Deli Bekir: argo konuşan kaba*dayı serseri tip
Acem: Zengin tüccar tipi
Matiz: sarhoş
Himmet: sırtında baltasıyla kaba saba bir tip
Zenci Arap Ermeni Tiryaki Kayserili Yahudi Kürt Kastamonulu Laz Bolulu Köçek Rum Arnavut vb

Örnek Soru:
Aşağıdakilerin hangisinde Karagöz ile ilgili bir bilgi yanlışı vardır?
A) Baş tiplerden biri Hacivat'tır
B) Çeşitli yörelerden tipler şiveleriyle perdeye yansıtılır
C) Oyunun asıl amacı bir şeyler öğretmektir
D) Halkın ortak kültürünü yansıtır
E) Mukaddime muhavere fasıl ve bitiş olmak üzere dört bölümden oluşur
Cevap: C

2 MEDDAH
* "Meddah" tiyatronun bütün kişilerini canlandıran; bir hikâyeyi bir olayı tek ba*şına sahneleyip anlatan sanatçıdır Yazın bahçe ve açık alanlarda kışın ise kahvehanelerde canlandırdığı kişileri "ağız özellikleri" ve "taklit" yoluyla yük*sekçe bir yerde oturarak sergiler Meddahlık geleneğinin genel özellikleri ise şunlardır: Yazılı bir metne değil kişinin doğaçlama ve anlatma yeteneğine bağlıdır Meddah; kadın kılığına girmek gibi durumlarda kullandığı mendil; kapı vurmak saz çalmak yaşlı taklidi yapmak için kullandığı sopa gibi aksesuarlarla öykü*sünü anlatır
* Meddah oyuna "Hak dostum Hak!" diyerek başlar ve bitişte seyirciden özür di*ler sonra da oyundan çıkan sonucu (kıssa) bildirir
* Tıpkı Karagöz'de olduğu gibi usta-çırak ilişkisiyle sözlü geleneğe bağlı olarak aktarılmıştır Bu nedenle eski meddahlık geleneği ile ilgili fazla kaynak yoktur Günümüzde bu gelenek biçim değişiklikleri ile ve Batılı bir ifade olan "stand-up" adıyla sürmektedir

3 ORTAOYUNU
* Geleneksel Türk tiyatrosunda etrafı seyircilerle çevrili bir meydanda oynanan bir oyundur Bu oyun Karagöz ile büyük benzerlikler taşır Genel özellikleri şunlardır:
* Yazılı bir metne bağlı olmayan bu oyunda da kişiler "tip" özelliği taşır Başlıca tipler "Pişekâr" ve "Kavuklu"dur Kavuklu ile Karagöz'ün Pişekâr ile de Hacivat'ım ortak yönleri vardır
* Ortaoyunundaki diğer tipler Zenne Beberuhi Çelebi Yahudi Ermeni Tiryaki Arap Kayserili Kastamonulu Laz KöçekCüce Denyo Kambur vb Karagöz ile bir diğer benzerliği ise güldürü öğesinin yanlış anlamaya şivelere nüktelere dayanmasıdır Çeşitli yöre ve mesleklerden insanların özellikleri şi*ve ve ağızları taklit edilir
* Usta-çırak ilişkisiyle sürdürülen bu türde müzik ve dans öğeleri çok önemlidir Dekor yok denecek kadar azdır; ancak çeşitli kostümler kullanılır Ortaoyunu da Karagöz gibi dört bölümden oluşur:
Mukaddime (Giriş): Zurnacı ile Pişekâr'ın konuştuğu oyunun adının söylendi*ği bölümde Kavuklu da oyun alanına girer
Muhavere (Söyleşi): Pişekâr ile Kavuklu'nun birbirlerini yanlış anlayarak gül*mece unsuru oluşturdukları bölümdür Bu gülmeceye "arzbâr" denir Arzbârın ardından "tekerleme" gelir
Fasıl: Oyunun asıl bölümüdür Genellikle iki olay sergilenir
Bitiş: Oyunun son bölümüdür ve oldukça kısadır "Sürç-i lisan"dan dolayı özür dilenir ve oyun bitirilir

**DeLi.Cocuk** · 05.09.2013, 21:06

Geleneksel Türk Tiyatrosu Ve Özellikleri

Geleneksel Türk tiyatrosu seyirlik köy oyunları ve halk tiyatrosu geleneğini içerecek bir biçimde hem sözsüz hem de söze dayanan dramatik nitelikli oyunlar için kullanılmaktadır. Seyirlik köy oyunları eski Ön Asya uygarlıklarının bolluk törenleri ile Anadolu’ya göç etmiş Türklerin atalarının kültüründe yer alan şaman törenlerinin birleşiminden oluşmuştur. Seyirlik köy oyunlarının yanında gene şaman kültüründen izler taşıyan köy kuklası’da bugün varlığını sürdürmektedir. Şii kültürünün ürünü olan taziye geleneğinin izleri de kırsal kesimde muharrem törenlerinde anlatı düzeyinde görülür.
Daha çok kentsel kesimde gelişmiş olan halk tiyatrosu geleneği içinde söze dayalı türlerin başında meddah kukla Karagöz ve Ortaoyunu yer almaktadır. Doğu kökenli çok eski tür olan Türk kuklası Avrupa kukla sanatının etkisi altında da kalarak gelişimini 19. yüzyılın sonuna değin sürdürmüştür.
Geleneksel Türk tiyatrosunun gerek kırsal gerekse kentsel kesimde görülen türlerinin ortak özelliklerinin başında yazılı bir metne değil doğaçlamaya dayanması ve belirli bir tiyatro yapısı ya da sahne gerektirmesi gelir. Şarkı dans söz oyunları ve taklit geleneksel Türk tiyatrosunun vazgeçilmez öğeleridir. Geleneksel Türk tiyatrosu 19. yüzyılın gerçekçi benzetmeci Avrupa tiyatrosunda yansıyan “kapalı biçim” anlayışının tam tersine “açık biçim” özellikleri gösterir. Geleneksel Türk tiyatrosunun temel öğesi güldürüdür. Geleneksel Türk tiyatrosunda oyun kişilikleri tip düzeyindedir karakter boyutuna ulaşmaz. Bu tiyatronun bir başka özelliği de sürekli bir sergileme düzenine bağlı olmayıp bayram düğün sünnet vb. çeşitli toplumsal olaylar içinde yer almasıdır.
Meddahlık Türklerde Orta Asya’dan bu yana var olan hikaye anlatma geleneğinin İslam kültüründeki benzer gelenekle birleşmesiyle gelişmiş son biçimini 16. yüzyılda kahvehanelerin açılmasıyla almıştır. Türk halk tiyatrosu geleneğinin en önemli ürünleri olan Karagöz ve ortaoyunu ise özellikle büyük kentlerde yaygınlaşmıştır. Karagöz yüzyıllar boyunca Osmanlı Devleti’nin egemenliği altında kalan Avrupa topraklarında da etkili bir tür olarak var olmuştur. Bugün kullanılan adıyla kayıtlara ilk kez 1834′te geçmiş olan Ortaoyunu halk tiyatrosunun en gelişmiş türüdür. Karagöz kukla meddah oyunlarıyla başka yerli seyirlik öğelerin bir bileşimi sayılabilecek ortaoyununun daha önceki yüzyıllarda da kol oyunu meydan oyunu taklit oyunu yeni dünya oyunu gibi adlar altında var olduğu bilinir. Ortaoyunu ile Rönesans dönemi İtalyan halk tiyatrosu commedia del’arte arasındaki hem adlarına hem de yapılarına ilişkin benzerlik ise bütün araştırmacılarca kabul edilmektedir. 19. yüzyılın sonlarıyla 20. yüzyılın başlarında altın çağını yaşayan ortaoyunu Tanzimat’ta benimsenmeye başlayan Batı modelindeki tiyatro ile uzun süre yarışmış Cumhuriyet’ten sonraysa öbür geleneksel türlerle birlikte silinmeye yüz tutmuştur.

17.07.2013, 12:36	#1 (permalink)
Jade Kullanıcıların profil bilgileri misafirlere kapatılmıştır.	Geleneksel Türk Tiyatrosu Geleneksel Türk Tiyatrosu 1 KARAGÖZ "Gölge oyunu" olarak da adlandırılır Deve derisinden veya mukavvadan kesilip boyanan insan suretlerinin beyaz bir perdenin arkasından yansıyan ışıkla perdeye yansıtılmasıyla canlandırılır Bu oyunun kaynağı ve başlangıç tarihi hakkında çeşitli fikirler vardır Ancak genel görüş Orhan Bey zamanında (14 yüzyıl) Bursa'da cami yapımında çalışan Karagöz ve Hacivat adlı iki işçi ile birlikte doğmuştur Şeyh Küşteri bu iki işçinin yaşadıklarını perdeye yansıtan ilk gölge oyunu ustasıdır Bu oyunu oynatanlara "hayali hayabaz Karagözcü" gibi adlar da verilmiştir Oyunun genel özellikleri şunlardır:* * Karagözcü yazılı bir metne bağlı olmaksızın oyunu perdeye yansıtır Bu oyun halkın ortak kültüründen doğmuştur Usta-çırak ilişkisi içinde günümüze ulaşmıştır * Karagöz ve Hacivat birer "tip" tir; çünkü kalıplaşmış davranış ve konuşmalar sergilerler * Tipler perdeye gelirken ve oyunun sonunda müzikli bölümler vardır Karagöz oyunu dört bölümden oluşur: Mukaddime (Giriş): Oyunun başlangıcıdır Hacivat: "Of hay Haak!" diyerek perdeye yansır Hacivat ile Karagöz bu bölümde kavga eder Muhavere (Söyleşme): Bu bölümde Karagöz ile Hacivat arasında yanlış anlamaya dayalı komik söz oyunları vardır Asıl oyun ile ilgisi olmayan bölümdür* Fasıl (Oyun): Asıl oyun bölümüdür Diğer tipler de yöresel ağızlarıyla perdeye yansır Oyun bu bölümün içeriğiyle adlandırılır Bitiş: Hacivat ile Karagöz arasındaki kısa bölümdür "Sürç-i lisan ettiysek affola!" diyerek kusurları için özür diler ve oyundan çıkarılacak sonucu bildirirler Karagöz oyununun kahramanları şunlardır: Karagöz: Oyununun en önemli kişisidir halk kahramanıdır Hacivat'ın sözlerini yanlış anladığı için gülünçlükler sergiler Hacivat: yabancı sözcükler kullanan yarı aydın tip Çelebi: genç nazik zevk düşkünü mirasyedi tip Beberuhi: kambur cüce tip Zenne: kadın tipi Tuzsuz Deli Bekir: argo konuşan kabadayı serseri tip* Acem: Zengin tüccar tipi Matiz: sarhoş Himmet: sırtında baltasıyla kaba saba bir tip Zenci Arap Ermeni Tiryaki Kayserili Yahudi Kürt Kastamonulu Laz Bolulu Köçek Rum Arnavut vb Örnek Soru: Aşağıdakilerin hangisinde Karagöz ile ilgili bir bilgi yanlışı vardır? A) Baş tiplerden biri Hacivat'tır B) Çeşitli yörelerden tipler şiveleriyle perdeye yansıtılır C) Oyunun asıl amacı bir şeyler öğretmektir D) Halkın ortak kültürünü yansıtır E) Mukaddime muhavere fasıl ve bitiş olmak üzere dört bölümden oluşur Cevap: C 2 MEDDAH * "Meddah" tiyatronun bütün kişilerini canlandıran; bir hikâyeyi bir olayı tek başına sahneleyip anlatan sanatçıdır Yazın bahçe ve açık alanlarda kışın ise kahvehanelerde canlandırdığı kişileri "ağız özellikleri" ve "taklit" yoluyla yüksekçe bir yerde oturarak sergiler Meddahlık geleneğinin genel özellikleri ise şunlardır: Yazılı bir metne değil kişinin doğaçlama ve anlatma yeteneğine bağlıdır Meddah; kadın kılığına girmek gibi durumlarda kullandığı mendil; kapı vurmak saz çalmak yaşlı taklidi yapmak için kullandığı sopa gibi aksesuarlarla öyküsünü anlatır Meddah oyuna "Hak dostum Hak!" diyerek başlar ve bitişte seyirciden özür diler sonra da oyundan çıkan sonucu (kıssa) bildirir Tıpkı Karagöz'de olduğu gibi usta-çırak ilişkisiyle sözlü geleneğe bağlı olarak aktarılmıştır Bu nedenle eski meddahlık geleneği ile ilgili fazla kaynak yoktur Günümüzde bu gelenek biçim değişiklikleri ile ve Batılı bir ifade olan "stand-up" adıyla sürmektedir 3 ORTAOYUNU * Geleneksel Türk tiyatrosunda etrafı seyircilerle çevrili bir meydanda oynanan bir oyundur Bu oyun Karagöz ile büyük benzerlikler taşır Genel özellikleri şunlardır: * Yazılı bir metne bağlı olmayan bu oyunda da kişiler "tip" özelliği taşır Başlıca tipler "Pişekâr" ve "Kavuklu"dur Kavuklu ile Karagöz'ün Pişekâr ile de Hacivat'ım ortak yönleri vardır * Ortaoyunundaki diğer tipler Zenne Beberuhi Çelebi Yahudi Ermeni Tiryaki Arap Kayserili Kastamonulu Laz KöçekCüce Denyo Kambur vb Karagöz ile bir diğer benzerliği ise güldürü öğesinin yanlış anlamaya şivelere nüktelere dayanmasıdır Çeşitli yöre ve mesleklerden insanların özellikleri şive ve ağızları taklit edilir Usta-çırak ilişkisiyle sürdürülen bu türde müzik ve dans öğeleri çok önemlidir Dekor yok denecek kadar azdır; ancak çeşitli kostümler kullanılır Ortaoyunu da Karagöz gibi dört bölümden oluşur: Mukaddime (Giriş): Zurnacı ile Pişekâr'ın konuştuğu oyunun adının söylendiği bölümde Kavuklu da oyun alanına girer* Muhavere (Söyleşi): Pişekâr ile Kavuklu'nun birbirlerini yanlış anlayarak gülmece unsuru oluşturdukları bölümdür Bu gülmeceye "arzbâr" denir Arzbârın ardından "tekerleme" gelir* Fasıl: Oyunun asıl bölümüdür Genellikle iki olay sergilenir Bitiş: Oyunun son bölümüdür ve oldukça kısadır "Sürç-i lisan"dan dolayı özür dilenir ve oyun bitirilir Benzer Konular Geleneksel Türk Sanatları Nelerdir?... Türk Kızlarının Özellikleri... Geleneksel Türk Sanatları Uzmanı... Türk Gölge Tiyatrosu \| Karagöz ve Hacivat... Atatürkçülük ve Türk İnkılâbının Özellikleri... Paylaş Share this post on Twitter Follow @Forumaski __________________

05.09.2013, 21:06	#2 (permalink)
DeLi.Cocuk Kullanıcıların profil bilgileri misafirlere kapatılmıştır.	Geleneksel Türk Tiyatrosu Ve Özellikleri Geleneksel Türk Tiyatrosu Ve Özellikleri Geleneksel Türk tiyatrosu seyirlik köy oyunları ve halk tiyatrosu geleneğini içerecek bir biçimde hem sözsüz hem de söze dayanan dramatik nitelikli oyunlar için kullanılmaktadır. Seyirlik köy oyunları eski Ön Asya uygarlıklarının bolluk törenleri ile Anadolu’ya göç etmiş Türklerin atalarının kültüründe yer alan şaman törenlerinin birleşiminden oluşmuştur. Seyirlik köy oyunlarının yanında gene şaman kültüründen izler taşıyan köy kuklası’da bugün varlığını sürdürmektedir. Şii kültürünün ürünü olan taziye geleneğinin izleri de kırsal kesimde muharrem törenlerinde anlatı düzeyinde görülür. Daha çok kentsel kesimde gelişmiş olan halk tiyatrosu geleneği içinde söze dayalı türlerin başında meddah kukla Karagöz ve Ortaoyunu yer almaktadır. Doğu kökenli çok eski tür olan Türk kuklası Avrupa kukla sanatının etkisi altında da kalarak gelişimini 19. yüzyılın sonuna değin sürdürmüştür. Geleneksel Türk tiyatrosunun gerek kırsal gerekse kentsel kesimde görülen türlerinin ortak özelliklerinin başında yazılı bir metne değil doğaçlamaya dayanması ve belirli bir tiyatro yapısı ya da sahne gerektirmesi gelir. Şarkı dans söz oyunları ve taklit geleneksel Türk tiyatrosunun vazgeçilmez öğeleridir. Geleneksel Türk tiyatrosu 19. yüzyılın gerçekçi benzetmeci Avrupa tiyatrosunda yansıyan “kapalı biçim” anlayışının tam tersine “açık biçim” özellikleri gösterir. Geleneksel Türk tiyatrosunun temel öğesi güldürüdür. Geleneksel Türk tiyatrosunda oyun kişilikleri tip düzeyindedir karakter boyutuna ulaşmaz. Bu tiyatronun bir başka özelliği de sürekli bir sergileme düzenine bağlı olmayıp bayram düğün sünnet vb. çeşitli toplumsal olaylar içinde yer almasıdır. Meddahlık Türklerde Orta Asya’dan bu yana var olan hikaye anlatma geleneğinin İslam kültüründeki benzer gelenekle birleşmesiyle gelişmiş son biçimini 16. yüzyılda kahvehanelerin açılmasıyla almıştır. Türk halk tiyatrosu geleneğinin en önemli ürünleri olan Karagöz ve ortaoyunu ise özellikle büyük kentlerde yaygınlaşmıştır. Karagöz yüzyıllar boyunca Osmanlı Devleti’nin egemenliği altında kalan Avrupa topraklarında da etkili bir tür olarak var olmuştur. Bugün kullanılan adıyla kayıtlara ilk kez 1834′te geçmiş olan Ortaoyunu halk tiyatrosunun en gelişmiş türüdür. Karagöz kukla meddah oyunlarıyla başka yerli seyirlik öğelerin bir bileşimi sayılabilecek ortaoyununun daha önceki yüzyıllarda da kol oyunu meydan oyunu taklit oyunu yeni dünya oyunu gibi adlar altında var olduğu bilinir. Ortaoyunu ile Rönesans dönemi İtalyan halk tiyatrosu commedia del’arte arasındaki hem adlarına hem de yapılarına ilişkin benzerlik ise bütün araştırmacılarca kabul edilmektedir. 19. yüzyılın sonlarıyla 20. yüzyılın başlarında altın çağını yaşayan ortaoyunu Tanzimat’ta benimsenmeye başlayan Batı modelindeki tiyatro ile uzun süre yarışmış Cumhuriyet’ten sonraysa öbür geleneksel türlerle birlikte silinmeye yüz tutmuştur. Paylaş Share this post on Twitter Follow @Forumaski