Para Teorisi ders notları-2

BANKALARIN KAYDİ PARA YARATMA SÜRECİ

1-BİR TİCARİ İŞLETME OLARAK BANKA

BANKA: Fon fazlası olan ekonomik birimlerden fon açığı bulunan ekonomik birimlere fon transfer edile bilmesine aracılık eden kurumdur.

Kaydi para veya ya da mevduat parası: Bankaların yarattığı para mevduattan dolayısıyla muhasebe kayıtlarından başka bir şey değildir bu nedenle bankalar tarafından yaratılan paraya Kaydi para denir.

Rezerv: Bankalardaki parayla merkez bankası ve diğer bankalardaki vadesiz mevduatların toplamını ifade eden miktar rezerv denir.

Kısmi rezerv: Bütün banka mevduatlarından çok düşük bir miktar karşılık olarak ellerinde tuttukları rezervlere kısmi rezerv bankacılığı denir.

Mutlak rezerv bankacılığı: Eğer bir banka mevduat borçlarına eşit miktarda rezerv tutuyorsa bu uygulamaya mutlak rezerv bankacılığı denir.

Serbest rezerv: Ani mevduat çıkışlarını karşılamak ve karlı yatırım fırsatlarını değerlendirmek amacıyla bir emniyet unsuru olarak bankaların ellerinde bulundurdukları rezervlerdir.

Mevduat yaratılması:
Merkez bankası: Bankacılık sistemini gözeten ve para politikasının yürütülmesinden sorumlu olan kamu kurumudur.

Bankalar(mevduat kabul eden kurumlar): Kişi ve kurumlardan mevduat kabul eden ve bunlara kredi veren finansal aracılardır.

Mevduat sahipleri: Bankalarda mevduat bulunduran kişi ve kurumlardır.
Bankalardan borçlananlar: Mevduat kabul eden kurumlardan kredi alarak borçlanan kişi ve kurumlardır.

Not: bir: Pasifi ise fon kaynak yapısını
Bankanın aktifi: fon kullanım yapısını gösteri.

Özet
Bir bankanın temel çalışma prensibini ve ekonomide bankacılık sisteminin üstlendiği temel fonksiyonları açıklaya bilmek: bir banka üstlendiği fonksiyonları yerine getirirken para yaratan bir kurumdur. Bankaların Kaydi para yaratabilmelerinin ardında kısmi rezerv bankacılığı adı verilen uygulama yatmaktadır.
Bankalar bir aracı kurum olarak fon fazlası olan ekonomik birimlerden fon transfer edilmesine aracılık ederek ekonomide yatırımların ve verimliliği artmasına katkıda bulunur.
Bankalar zorunlu ve serbest rezerv olmak üzere ellerinde iki tür rezerv bulundururlar.

Bunlardan Serbest rezervler ani mevduat çıkışlarını karşılamak ve karlı yatırım fırsatlarını değerlendire bilmek amacıyla bir emniyet unsuru olarak bankaların ellerinde bulundurdukları rezervlerdir.

Zorunlu rezervler ise bankaların yasalar gereği tutmak zorunda oldukları rezervlerdir.
Bir bankanın nasıl para yarattığını ve bu süreçte belirli olan para metrelerin yaratıla bilecek para miktarı üzerindeki etkileri: kısmı rezerv bankacılığına geçişle birlikte bankalar ellerinde bulundukları rezerv miktarını değiştirerek Kaydi para yaratma olanağına sahip olmuşlardır. Nitelik bankacılık sistemindeki zorunlu rezerv dışındaki tüm sızıntıların sıfıra eşit olduğu varsayım altında bankacılık ilave 1 liralık rezervle zorunlu rezerv oranının tersi ile ölçülen bir katsayı ile çarpımı kadar Kaydi para yarata bilmektedir.

Sızıntı sistemi dâhil edildikçe bankaların Kaydi para yaratma olanakları sınırlanmaktadır. Söz konusu sızıntılar zorunlu rezervler serbest rezervler vadeli mevduatlar ve nakit sızıntılarından kaynaklana sızıntılardır. Bu sızıntıların büyüklülüğü artıkça bankaların yarata bileceği Kaydi para miktarı azala bilir.

Bankaların Kaydi para yaratma güçleri olduğu gibi Kaydi para yok etme gücü de bulunduğu bir gerçektir. Buradaki süreç para yaratılma sürecinin tamamen tersidir.



Para arzının belirlenmesi:
1-Para arzının belirlenme *****izması:
Uluslar arası rezervleri (altın döviz gibi)karşılığında
Bankacılık sistemine verilen krediler karşılığında
Kamu kesimine açılan krediler karşılığında
Açık piyasa işlemleri aracılığıyla

Açık piyasa işlemleri: merkez bankasının tahvil ve bono piyasasında devlete ait menkul kıymetleri alıp satarak para yaratması açık piyasa işlemleri denir.
Not: elde nakit tutmanın fırsat maliyeti kaybedilen faizdir.
Not: Serbest rezerv bulundurmanın fırsat maliyeti kaybedilen faizdir.


Dışsal para arzı:
İçsel para arzı: içsel para arzı ergisi POZİTİF EGİMLİ bir ergidir. Yatay eksene diktir.

“para arzının içsel olması”
Not: parasal taban kaynağına ve kullanımına göre hesaplandığında bulunan değer birbirine eşittir.

Not: Yasal olmayan faaliyetler ve kayıt dışı ekonomi para arzını belirleyen nakit tercih oranı üzerinde etki yaratır.

Not: 2001 yılında alınan bir kararla TC merkez bankası parasal taban yaratma yolunda “kamu kesimine kredi karşılığında” Opsiyonda bulunmayacaktır.

Not: vadeli mevduat tercih oranı: halkın vadeli mevduatlarla vadesiz mevduat arasında ki tercihini yansıtır.

Not: para arzının parasal taban ve para çarpanı aracılığı ile belirlenme *****izması çerçevesinde vadesiz ve vadeli mevduat zorunlu rezerv oranları merkez bankasının karar ve tercihini yansıtır.

Not: bir bankanın yetersiz serbest rezerv tutması halinde katlanacağı maliyeti belirleyen unsurlar
• İnterbank piyasası faiz oranı
• Reeskont faiz oranı
• Kredi faiz oranı
• Tahvil faiz oranı.

Not: Serbest rezervi etkileyen faktörler: 1) piyasa faiz oranı 2) mevduat çıkışlarındaki düzenlilik 3) rezerv borçlanmanın maliyeti 4) finansal sistemdeki istikrar.

Özet
Para çarpanı ve parasal taban kavramları aracılığı ile bir ekonomide para arzının nasıl belirlendiğini açıklaya bilmek: merkez bankaları tarafından yaratılan ve Kaydi para genişlemesine temel teşkil eden parasal büyüklük parasal taban( baz para) olarak adlandırılır. Baz para kaynak ve kullanım olmak üzere iki ayrı cepheden hesaplana bilir. Ancak bu iki yöntem sonucu aynı değer ulaşılması gerekir.

Parasal taban kullanımına göre dolaşımdaki nakit ve bankacılık sisteminin rezervleri topl***** eşittir.

Parasal tabanı para arzı ile ilişkilendiren kat sayı para çarpanıdır. Para çarpanı para arzının kaps***** dâhil edilen büyüklüklerine göre farklı biçimde ifade edile bilir. Genel anlamda para çarpanı belirleyen parametreler nakit tercih oranı vadeli mevduat tercih oranı serbest rezerv tercih oranı ve zorunlu rezerv oranlarıdır.

Para arzının belirlenmesi sürecinde para çarpanın ve parasal tabanı etkileyen faktörleri belirleyerek bunların para arzı üzerindeki olası etkileri açıklaya bilmek: para arzının belirlenme sürecinde rol oynayan faktörler para çarpanı ve parasal taban bağlamında değerlendirile bilir. Dar tanımlı para arzı kavramı esas alındığı sürece para çarpanını oluşturan para metreler çarpan arasında ters yönlü bir ilişki söz konusudur. Geniş tanımlı para arzı esas alındığı ise sadece vadeli mevduat tercih oranı çarpanı doğru yönlü etkilemekte diğerlerinin yarattığı etkinin yönü değişmemektedir.

Merkez bankası tarafından doğrudan kontrol edile bilen bir değişken olan parasal tabanla para arzı arasında doğru yönlü bir ilişkiden söz edile bilir. Parasal taban para arzı değişliklerini açıklamada kullanılabilecek en önemli değişken niteliğindedir.

Para arzının belirlenmesi *****izması çerçevesinde oluşturula bilecek para arzı eğrisini ve bu konudaki farklı görüşlerini açıklaya bilmek: para arzı eğrisi faiz oranı ile para arzı arasındaki ilişkileri gösteren bir eğridir. Para çarpının da yer alan ve halkın tercihleriyle bankaların tercihlerini yansıtan para metrelerin faiz oranlarından etkilenmediği savunuluyorsa dışsal para arzından eğerki parametrelerin faiz oranlarından etkilendiği düşünülüyorsa içsel para arzından söz edilmektedir.

Para arızının dışsal olması durumunda çizilecek para arz eğrisi yatay eksene dik bir doğru ile gösterile bilir. Para arzının içsel olarak kullanılması durumunda ise faiz oranı değişiklikleri karşısında mevduat sahiplerinin bankaların davranışları sonucu faiz oranı karşısında pozitif eğime sahip para arzı eğrisi çizilmesi gerekir.










Para politikası araçları
Rezerv piyasası ve faiz oranları: Bankalar arası piyasada gecelik faiz oranı yükseldiği zaman elde rezerv tutmanın fırsat maliyeti artacağı için bulundurmak istenen serbest rezerv oranı azalacaktır diğer koşullar sabitken toplam rezerv miktarıda buna bağlı olarak azalır. Dolayısıyla faiz oranı ile rezerv talebi arasında ters yönlü bir ilişki söz konusudur ve rezerv talep ergisi NEGATİF eğimli bir ergidir.

Faiz oranı yükselmesi durumunda elindeki rezerv oranını azaltmak isteyen bir banka bunları bankalar arası piyasada bir başka bankaya borç vermek isteyecektir dolayısı ile faiz oranı ile rezerv arzı arasında doğru yönlü bir ilişki söz konusudur ve rezerv arzı eğrisi pozitif eğimlidir.

Reeskont kredisi: merkez bankasının bankacılık sistemine açtığı bir kredidir.

Sterilizasyon ya da Sterilize edilmiş müdahale: Merkez bankasının döviz alıp ya da satmayı piyasanın likidesinde düzenlemek için değil de döviz kuruna müdahale için yapıyorsa aynı anda dengeleyici açık piyasa işlemi yaparak banka rezervlerinin ve parasal tabanların değişmeden kalmasını sağlamaktır.

Açık piyasa işlemlerinin üstünlükleri ve eksiklikleri
1)Açık piyasa işlemlerinin tamamıyla merkez bankası İnisiyatifinde yürütülmesi
2)Son derece esnek bir araç olması
3)Kolaylıkla tersine çevrilebilme
4)Gecikme olmaksızın uygulamaya kona bilme

Açık piyasa işlemlerinin türleri
a) Merkez bankasının kontrolü dışında ki faktörler nedeniyle parasal tabanda ve banka rezervlerinde meydana değişiklikleri dengelemek amacıyla yürütülen açık piyasa işlemleridir.
b)Dinamik ya da değişime dönük açık piyasa işlemleri: Yürütülen para politikası amaçları çerçevesinde ekonomik faaliyetleri etkileye bilmek için merkez bankasının banka rezervlerini parasal tabanını ve para arzını değiştirmek amacıyla yürüttüğü açık piyasa işlemleridir
Repo: Kesin alım kesin satım ve geri satım vadiyle alım repodur.
Ters repo: Geri alım vaadi satım ters repodur.

Reeskont politikası
Reeskont politikalarının ekonomi üzerinde etkisi:

1)Parasal büyüklüler
2)Faiz oranı ve menkul kıymet fiyatları
3)Ekonomik birimlerin beklentileri
Anons etkisi: Merkez bankasının Reeskont oranı aracılığıyla izlenen para politikasındaki değişikliğin sinyalinin piyasalara verilmesi anons etkisi olarak bilinir.

Not: Reform önerilerinin ilki bir iktisatçı olan MİLTON FRİEDMAN dan gelmiştir. Friedman merkez bankasının Reeskont kredisi açma faaliyetine son verilmesini önermektedir.

İkinci reform önerisi: Reeskont oranının bir piyasa faiz oranına bağlanması ve cezai bir ilave faiz uygulamasıdır. Buna göre Reeskont oranı üç ay vadeli hazine bonosu faizine bağlana bilir ve bu faiz oranına örn: 2 puan ilave ederek uygulana bilir.

Sorular:
1)Bir ülkede açık piyasa işlemlerinin etkin bir biçimde yürütüle bilmesinin temel şartı nedir?
Cevap: gelişmiş bir finansal piyasanın varlığı

2)Reeskont piyasaların en önemli avantajı nedir?
Cevap: merkez bankasının likiditenin son kaynağı olmasını sağlar.

3)Merkez bankasının parasal tabanda değişiklik oluşmaması amacıyla piyasada döviz alım satımı yaparken bir yandan da açık piyasa işlemi yapmasına ne denir?
Cevap: sterilizasyon denir.

4)Merkez bankasının kontrolü dışındaki faktörler nedeniyle parasal tabanda ve banka rezervlerinde meydana gelen değişiklikleri dengelemek amacıyla yürütülen açık piyasa işlemlerine ne ad verilir?
Cevap: Defansif açık piyasa işlemleri.

5)Ülkemizde repo işlemleri maksimum vadesi ne kadardır?
Cevap: 91 gündür.

6)Para politikası aracı olarak parasal taban çarpanında yer aldığı için para arzı kontrolünde dolaysız yol açar?
Cevap: zorunlu rezerv oranı

7)1970–1987 döneminde T.C Merkez bankasının temel uğraşı ne olmuştur?
Cevap: kalkınmanın finansmanını sağlamak

8)Türkiye de açık piyasa işlemleri hangi tarihte başlamıştır?
Cevap: 1987 de başlamıştır

9)1994 yılına kadar merkez bankasının hazineye kısa vadeli avans sağlama sınırı bütçe olanaklarının ne kadarına eşitti?
Cevap: %15 ne eşitti

10)1999yılı sonunda IMF ile yapılan stand –by antlaşması çerçevesinde TCMB değişkenlerden hangisini Nominal çapa olarak kullanmıştır?
Cevap: döviz kuru

Özet
Rezerv piyasasının çalışmasını ve merkez bankasının alacağı para politikası önlemlerinin bu piyasa üzerindeki etkileri: rezerv piyasasında denge rezerv arzı ile talebinin eşitlendiği noktada gerçekleşir ve bu eşitliliği sağlayan gecelik faiz oranı denge faiz oranıdır. Merkez bankasının açık piyasada alım yapması bankacılık sistemine rezerv aktarılması anl***** geldiğinden rezerv arzında bir artış yaratır. Açık piyasa satışı ise bankacılık sisteminde rezerv çekilmesini ifade eder. Bu nedenle merkez bankasının açık piyasa alımları faiz oranını düşürürken açık piyasa satışları faiz oranını artırır.

Merkez bankasının bankacılık sisteminde kullandırdığı Reeskont kredileri hacminde ortaya çıkacak olan artış rezerv arzında bir artış anl***** gelir. Bu nedenle Reeskont oranının düşürülmesi rezerv arzının artmasına denge faiz oranın düşmesine neden olurken Reeskont oranının artırılması bankalar arası piyasadaki denge faiz oranının yükselmesine neden olur.
Genel para politika araçlarını bunların kullanımını etkilerini ve türlerini açıklamak: Açık piyasa işlemleri günümüz merkez bankacılığı tarafından en yaygın biçimde kullanılan para politikası aracıdır. Merkez bankası söz konusu menkul kıymet alım ve satım işlemlerini bankaların rezervlerini parasal tabanını para arzını faiz oranlarını kredi koşullarını etkilemek amacıyla kullanılmaktadır. Açık piyasa işlemlerinin etkin biçimde yürütüle bilmesi için ülkede devlete ait menkul kıymetlerin alınıp satıldığı gelişmiş piyasaların bulunması gerekir. Diğer para politikası araçları ile karşılaştığında açık piyasa işlemleri tamamiyle merkez bankasının İnisiyatifinde yürütülmek son derece esnek bir araç olmak kolaylıkla tersine çevrile bilmek ve gecikme olmaksızın uygulamaya kona bilmek gibi amaçlara sahiptir. Açık piyasa işlemleri amaç ve biçim açısından türlere ayırmak mümkündür. Amaçları açısından açık piyasa işlemleri: Defansif (savunmaya yönelik) ve dinamik (değişime dönük) açık piyasa işlemleri şeklinde sınıflandırıla bilir. Yürütme biçimi açısından açık piyasa işlemleri: kesin alım kesin satım geri alım vaadi ile satım (ters repo) şeklinde dört gruba ayrılır.

Merkez bankalarının bankacılık sistemine kredi vererek rezerv aktarması Reeskont kredileri olarak adlandırılır. Merkez bankasının Reeskont politikası ile bankaların merkez bankasından rezerv borçlanmalarına ilişkin koşullar kastedilmektedir. Bu koşullardan ilki ve en önemelisi alınan kredilere uygulanan faiz oranı yani Reeskont oranıdır. İlke olarak merkez bankasının vereceği krediler bankacılık sisteminin rezerv ihtiyacını karşılamaya yönelik olduğu için çok kısa vadeli olacaktır. Reeskont politikasının en önemli üstünlüğü merkez bankasının likiditenin son kaynağı olma fonksiyonu yerine getirilmesine olanak tanımaktadır. Reeskont politikasının iki önemli dezavantajından söz etmek mümkündür. Bunlardan ilki daha önce sözünü ettiğimiz Reeskont oranı değişikliğinin yarattığı anons etkisinin yanlış yorumlanma tehlikesidir. Diğer yandan merkez bankasının oranını belirli bir düzeyde belirlenmesi durumunda piyasa faiz oranları değiştikçe Reeskont oranı ile piyasa faiz oranları arsındaki farkta dalgalanmalar ortaya çıkar. Buda para arzında öngörülmeyen dalgalanmalar anl***** gelir.

Zorunlu rezerv oranları ise para çarpanı aracılığı ile para arzının kontrol etmeye dönük para politikası aracı niteliğindedir. Zorunlu rezerv oranı değişikliklerinin para arzı üzerindeki etkisinde oldukça hissedilir. Ekonomik koşullarının acil tedbir gerektirdiği gibi bir ortamda zorunlu rezerv oranının kullanımı diğer araçlara göre tercih edile bilir. Zorunlu rezerv oranı para arzında ince ayar yapmaya elverişli değildir ve esnek bir para politikası aracı olarak değerlendirilemez.

Para politikasının diğer araçlarını ve bunların kullanımı: çoğu zaman dolaysız para politikası araçları olarak da adlandırılan diğer kontrol araçları belirli mali kuruluşlara yöneltilmiş araçlardır. Para politikasının özel araçları seçicidir ve esas olarak seçilmiş mali kuruluşların kredi arzına ilişkin faaliyetlerini sınırlamak amacıyla kullanılmaktadır.
Günümüzde genellikle kullanılması tavsiye edilmeyen bu araçlar arasında farklılaştırılmış iskonto oranları banka kredilerinin miktar vade ve faiz oranları açısından kontrolü bankalar ve diğer finansal aracılara belli bir miktar devlet tahvili satın alma zorunluluğu finansal kurumlarının menkul kıymet Portföylerinin yeniden düzenlenmesi tüketici kredilerinin kontrolü merkez bankasının telkin ve tavsiyeleri yer almaktadır.

Türkiye deki para politikası araçlarının genel olarak kullanılması: Türkiye de 1970–1980 döneminde merkez bankasının kullanıla bileceği özel araçlarının dışında sadece iki tür genel araçtan söz edile bilmek mümkündür.

Reeskont politikası ve zorunlu rezerv politikası: bu dönemin genel özelliği para politikasının yürütülmesinde daha çok özel araçlara müracaat edilmesidir. Ele alınan dönemde yasayla TC merkez bankasına verilen görevler oldukça geniş bir alanı kapsar. Bu geniş alan çerçevesinde merkez bankası 70 li yıllar boyunca esas görevi olan paranın iç ve dış değerinde istikrar sağlamak görevinden uzaklaşmış ve kamu açıklarını finanse eden kalkınma bankacılığı yapan bir kuruluş durumuna gelmektedir.

Türkiye de 1987 yılı para araçlarının kullanımı açısından bir dönüm noktasıdır. İstanbul menkul kıymetler borsası bünyesinde oluşturulan piyasalar çerçevesinde merkez bankası açık piyasa işlemleri yapa bilme olanağına kavuşmuştur. Öte yandan bu yıl içerisinde Reeskont penceresi ve zorunlu rezerv sisteminde de köklü değişiklikler gerçekleştirilmiştir. Bunlardan en önemli değişiklik zorunlu rezervlerin hiçbir amaçla kredi olarak kullandırılamayacağı hükmünün getirilmesidir. Bu değişiklikler söz konusu araçların para arzını kontrol etmek amacı ile kullanıma olanak sağlayacak değişikliklerdir.

Türkiye de 2001 yılı istikrara Programı çerçevesinde gerçekleştirilen yapısal reformlar içerisinde en önemlisi TC merkez bankası kanunda yapılan değişikliklerdir. Yapılan değişiklikler para politikasının yürütülmesinde TC merkez bankasının bağımsızlığını sağlamaya dönük değişikliklerdir.
Not: merkez bankasının zorunlu rezerv oranının yükseltmesinin yaratacağı sonuç Kaydi para azalacak para çarpanın değeri düşecektir diğer koşullar sabitken para arzında bir azalma ya da para arzı artış oranında bir yavaşlama ortaya çıkacaktır. Merkez bankasının zorunlu rezerv oranı düşürmesi ise tam tersi bir etki yapacaktır. Para arzı ve para çarpanı artacaktır.
Not: 1999 sonrası yürürlüğe giren istikrar programı çerçevesinde merkez bankası tarafından yönlendirmiş sabit kur sistemi aracılığıyla kullanılan nominal çapa DÖVİZ KURUDUR.
Not: merkez bankasının zorunlu rezerv oranını düşürmesi durumunda rezerv talebi ve faiz oranının eğilimi rezerv talebi azalır faiz oranı düşer.



Para politikasının yürütülmesi
Para politikasının amaçları:
a)Fiyat istikrarı
b)Yüksek istihdam
c)İktisadi büyüme
d)Finansal piyasalarda istikrar
e)Faiz oranlarında istikrar
f )Döviz kurunda istikrar
Hedef kullanma stratejisi: Para politikası araçlarının amaçlar üzerindeki etkisinin gecikmeyle ortaya çıkması sorununu çöze bilmek amacıyla merkez bankaları tarafından kullanılan para politikası stratejisidir.


Sorular:
1)Özellikle 1970 lerde itibaren para politikasının birincil amacı olarak hangi konunun üzerinde durmuştur.
Cevap: fiyat istikrarı para politikasının birincil aşamasıdır.

2)Belirlediği ara hedef üzerinden doğrudan konturol gücü olmayan merkez bankasının kontrol etmek için seçtiği ve para politikası araçları ile doğrudan etkilene bilecek şekildeki değişkenlere ne ad verilir?
Cevap: rezervler ve gecelik faizler faaliyet hedefine örnek olmuştur.

3)Bir ara hedefin merkez bankasının para politikası önlemlerine ilişkin değişiklikler karşısında tepki vere bilmesi onun hangi seçim Kriterlerine uyduğu gösterir?
Cevap: kontrol edebilirlik denir.

4)Toplam talep (AD) eğrisinin beklenmedik bir şekilde yer değişmesini ifade eden dengesizliklere ne ad verilir?
Cevap: harcama dengesizliği denir.

5)Arz şokları nedeniyle yaşanan bir dengesizlik durumunda fiyat istikrarına dönük bir para politikası için ara hedef ve faaliyet ne olmalıdır?
Cevap: faiz oranıdır. Çünkü faiz oranının otonom harcama kalemleri üzerinde önemli etkisi vardır

6)Ekonomi tam istihdam konumundayken yaşanan işsizliğe ne ad verilir?
Cevap: doğal işsizlik dır.

7)Ekonomide fon fazlası olanlarla fon açığı bulunanların eşleşmesini tam olarak sağlamaya yönelik para politikasının amacı nedir?
Cevap: finansal piyasaların istikrarı dır.

8)Ekonomide hangi tür dengesizlik oluşması durumunda merkez bankası parasal büyüklükleri ya da faiz oranlarını hedefler?
Cevap: para arzı dengesizlikleri oluşması durumunda

9)Portföy dengesizliklerine sebep olan unsur nedir?
Cevap: sebep olan unsur para talebi eğrisi değişmeleridir.
Not: para arzı düşüşleri arz şokuna neden olmaz.

10)Fiyat istikrarının amaçlandığı bir para politikası stratejisinde dengesizliklerden hangisinde faiz oranı uygun bir ara hedef ve faaliyet hedefi olamaz?
Cevap: harcama dengesizliği

11)Merkez bankasının fiyat istikrarını amaçladığı ve faiz oranının hedeflediği bir ortamda iş dünyasının geleceğe ilişkin bekleyişleri olumlu ise nasıl bir strateji uygulanan miktardır?
Cevap: para arzının artırma


Özet
Para politikası yürütülürken alınan önlemlerin hangi amaçlara dönük olduğunu ve bu amaçlar arasında ki ilişki: para politikasının 6 adet amaç politikasından söz etmek mümkündür. Fiyat istikrarı yüksek istihdam iktisadi büyüme finansal piyasalarda istikrar faiz oranlarında istikrar ve döviz kurunda istikrar.

Merkez bankası para politikasını yürütürken hedefi söz konusu amaçları gerçekleştirecek şekilde elindeki araçları kullanmaktır. Merkez bankası birbiri ile ilişkili olan amaçları gerçekleştirmede başarı sağlaya bilir. Ancak merkez bankası tüm araçlar kadar bu kadar şanslı değildir ve para politikasının bazı amaçları birbiri ile çelişki içerisindedir.

Merkez bankasının para politikası amaçlarına ulaşmaya çalışırken karşılaştığı bir diğer sorun bu amaçlar üzerinde doğrudan bir kontrol gücünün olmamasıdır. Merkez bankaları bu sorunu çözebilmek ve para politikasının amaçlarına ulaşmasını sağlamak amacıyla son yıllarda daha önem kazanan ve “hedef kullanma stratejisi” diye adlandırılan bir uygulamaya yönelmektedir.
Para politikasının yürütülmesinde hedefleme stratejisinin temel özellikleri: para politikası araçlarının amaç üzerindeki etkisinin gecikmeyle ortaya çıkması sorunu çöze bilmek amacıyla merkez bankaları tarafından kullanılan para politikası stratejisi hedef kullanımı olarak adlandırılır.

Merkez bankası para politikası amaçlarını belirledikten sonra bu amaç üzerine direk olarak etkili olan değişkenleri kontrol etmek amacı ile belirler. Söz konusu değişkenler para politikasının ara hedefi olarak adlandırılır. Belirlediği ara hedef üzerindeki doğrudan kontrol gücü olmayan merkez bankası kontrol etmek amacı ile diğer bir değişken seçer ve bu hedef faaliyet hedefi olarak adlandırılır.

Hedef stratejisinde neden parasal büyüklükler ve faiz oranları arasında bir tercih yapılması gerektiği: ara hedef ve faaliyet hedef olarak kullanıla bilecek değişkenler genel bir bakış açısı ile iki grupta toplana bilir. Parasal büyüklükler ve faiz oranları. Merkez bankaları ara hedef ve faaliyet hedefi olarak bu iki gruptan birini tercih etmek durumundadır. Hem parasal büyüklükleri hem de faiz oranları aynı anda ara hedef veya faaliyet hedef olarak kullanılmazlar.

Merkez bankası ara hedefin hangi değişken olacağına karar verirken öncelikle seçeceği ara hedefin ölçüle bilir kontrol edile bilir ve amaç üzerindeki etkisinin belirlene bilir olmasına özen göstermelidir. Aynı Kriterler faaliyet hedefinin seçimi içinde geçerlidir.

Hangi ekonomik koşullarda hangi değişkenlerin hedef olarak kullanılmasında uygun olacağını açıklaya bilmek: ekonomide yaşanacak dengesizliklere göre kısa dönemde ara hedef ve faaliyet hedef olarak kullana bilecek değişkenler farklılaşmaktadır. Bir harcama dengesizliğine uygun ara hedef ve faaliyet hedefi parasal büyüklükte dir. Ekonomide dengesizlikler arz yönlü dengesizlik ise faiz oranına uygun ara hedef ve faaliyet hedef durumundadır. Parasal sektörden kaynaklanan bir Portföy dengesizliği nedeni ile ekonomide istikrarsızlık söz konusu ise ara hedef ve faaliyet hedefi olarak kullanımı önerilen değişken yine faiz oranıdır. Ekonomide dengesizliğin nedeni para arzı değişlikleri ise merkez bankası ara hedef ve faaliyet hedefi olarak para arzını ya da faiz oranını kullanıla bilir.



















Merkez bankacılığı: Dünyadaki ilk merkez bankası 1668 ‘de kurulan İsveç merkez bankası (sveriges riksbank) dır. Dünyada oluşturulan ikinci merkez bankası 1694 YILINDA kurulan İngiltere merkez bankası (bank of England)dır.

Türkiye de merkez bankası (T.C. merkez bankası )1930 yılında kurulmuştur.

Euro alanı: 12 ülkenin oluşturduğu 1999 yılı başından itibaren kaydı olarak 2002 yılı başından itibaren de nakit olarak bu ülkeler kendi paralarını çekerek Euro adı ile bilinen para kullanılmaya başlamıştır

Euro sistem: Avrupa merkez bankası ve Euro kullanan birlik üyesi ülkelerin merkez bankalarının birlikte oluşturdukları sistemdir.

Avrupa merkez bankası sistemi: Eurosistem ile birlikte Euro bölgesinde bulunmayan ülkelerin merkez bankalarının oluşturduğu sistemdir.
Not: Avrupa birliğine üye oldukları halde Euro bölgesine dahil olmayan ülkeler DANİMARKA İNGİLTRE VE İSVEÇ dir. Bu ülkelere kendi ulusal para politikalarını oluşturma olanağı verilmiştir.

Not: Osmanlı bankasının banknot çıkarma imtiyaz ve tekeline sahip bulunuyordu. Hükümetin imtiyaz süresi içinde kâğıt para çıkarmamayı ve başka kurumlara yetki vermemeyi kabul etmiştir.

Merkez bankalarının fonksiyonları:
a)Para piyasalarında istikrarı sağlama: Bir merkez bankasının üslendiği en önemli görevlerdendir. Ülkelerdeki para sistemlerini kontrol ederek istikrarlı bir şekilde çalışmasını sağlamaktır.
b)Bankaların bankası olma: Ticari bankacılık sisteminin müşterilerini sunduğu hizmetlerin benzerlerinin merkez bankası tarafından ticari bankalara sağlaması anl***** gelmektedir.
c)Likiditenin son kaynağı olma: Merkez bankaları finansal sistemdeki panikleri önlemede önemli rol oynar.
d)Devletin bankacılığını yapma: Bir mali kurum olarak devletin fonlarını toplama tutma aktarma ve bu fonlardan ödemelerde bulunma işlemlerini gerçekleştirerek devletin bankerliğini yapar.

Türkiye de merkez bankacılığı:
a)Osmanlı dönemi: 1847 yılında “bankı dersaadet” adıyla Osmanlı imparatorluğu ilk defa dış ödemeleri düzenleme işlevini üstlenen bir banka kurdu.
b)Cumhuriyet dönemi: Merkez bankası kurulumu ancak 1930 yılında gerçekleşmiştir.
Türkiye de merkez bankasının kurulmasında etkili olan faktörler.
• Düyun-u umumiye ye dâhil olan ülkelerin de ekonomik kriz içinde olmaları
• Bankanın kurulması için uzunca bir hazırlık dönemi geçirilmesi.
• Her ülkenin bir merkez bankasına sahip olma görüşünün dünyada yaygınlık ve geçerlilik kazanması
• Ülkede bir merkez bankası oluşturulmasına ilişkin fikir birikiminin bulunması.
Efektif: ekonomik birimlerin fiilen banknot ve bozuk para olarak ellerinde tuttukları yabancı paradır.

Bankanın pay senetleri:
A Grubu pay senetleri: Devlete ait pay senetleri
B Grubu pay senetleri: Milli bankalara ait pay senetleri
C Grubu pay senetleri: Diğer bankalara ve imtiyazlı şirketlere ait pay senetleri
D Grubu pay senetleri: Türk ticari işletmelerine ve Türk uyruklu gerçek kişilere ait pay senetleri

T.C merkez bankasının örgüt yapısı
1)Hissedarlar genel kurulu
2)Banka Meclisi
3)Para politikaları kurulu
4)Denetim Kurulu
5)Başkanlık
6)Yönetim komitesi
7)Şubeler teşkilatı
Not: 1211 sayılı kanunda 2001 yılında yapılan değişiklikle merkez bankasının yapamayacağı işler arasına konulan bir madde ile “banka hazine ile kamu kurumu ve kuruluşlarına avans veremez ve kredi açamaz hazine ile kamu kurum ve kuruluşların ihraç ettiği borçlanma araçlarını birincil piyasadan satın alamaz.”

Merkez bankasının bağımsızlığı: İki boyutu vardır.
Politik bağımsızlık: Siyasi otoritelerin ya da toplumdaki diğer baskı gruplarının etkisinde kalmaksızın serbestçe karar almasını ifade etmektedir.
Ekonomik bağımsızlık: İzlenecek hükümet politikalarına kredi verilmesi ya da diğer biçimlerde destek verilmesi konusunda hükümetten gelen taleplere direnebilmeyi ifade eder.
Not: TBMM kontrolünde devletin payının artırılması PLANLI DÖNEMDE olmuştur.

Açık piyasa işlemleri:
• Türk lirası karşılığında menkul kıymet kesin alım satımı
• Geri satım vadi ile alım( repo) işlemleri
• Geri alım vadi ile satın alım ( ters repo) işlemleri
• Menkul kıymetlerin ödünç alınıp verilmesi
• Türk lirası depo alınması ve verilmesi( anlaşma süresi 91 günü geçemez)



Özet
Merkez bankalarının ortaya çıkış nedenlerini ve merkez bankacılığının gelişim sürecini açıklaya bilmek: merkez bankasını temel görevi ülkedeki para miktarını kontrol etmek olan kurum şeklinde tanımlamak mümkündür.

Her ülkede merkez bankacılığı görevini yerine getiren kurumun örgütlenmesi farklı biçimlerdedir. Bazı ülkelerde merkez bankası tamamıyla merkez bankası niteliğindeyken bazılarında bir kısmı devlete ait bazılarında ise devletten bağımsız bir kurum niteliğindedir.
Bir merkez bankasının yerine getirmesi gereken fonksiyonları ve bunların ekonomik açıdan önemi: merkez bankasının üstlendiği fonksiyonlar ülkeden ülkeye farklılık gösterilmesine karşın modern bir merkez bankasının yerine getirilmesi beklenen dört ana fonksiyondan söz edile bilir. Para piyasalarında istikrarın sağlanmasıbankaların bankası olarak hizmet görmesi likidenin son kaynağı olarak görev yapması devletin bankacılığını yapması.

Ülkedeki finansal sistemin yapısı ülkenin içinde bulunduğu ekonomik durumunun yarattığı şartlar ve ihtiyaçlar merkez bankalarının üstlendiği fonksiyonların zaman içinde değişmesine neden olmaktadır. Bir merkez bankasının geniş bir görev alanına sahip olması üstlenilen temel fonksiyonların yerine getirile bildiği açısından tartışılan bir konudur. Bu nedenle son yıllarda ortaya çıkan eğilim bir merkez bankasının asli görevinin fiyat istikrarını sağlamak olması gerektiği şeklindedir.

Türkiye de merkez bankasının kurulmasını ve merkez bankacılığı anlayışındaki yapısal dönüşümleri ve TC merkez bankasının günümüzdeki yapılanmasını görev ve yetkilerini açıklaya bilmek: TC merkez bankası 14.1.1970 tarihinde kabul edilip 26.1.1970 tarihinde yürürlüğe giren 1211 sayılı kanunla günün ve planlı ekonominin koşullarına göre yeniden organize etmiş görev ve yetkileri düzenlenmiştir. 1211 sayılı yasa 2001 yılında çok önemli değişiklikler geçirmiş ve merkez bankası organizasyonu görev ve yetkileri konusunda para politikalarının yürütülmesi açısından tekrar düzenlenmiştir.

TC merkez bankasının temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır. Banka fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını doğrudan kendisi belirler. Banka fiyat istikrarını sağlama amacıyla çelişmemek kaydı ile hükümetin büyüme ve istihdam konularını destekler.

Merkez bankalarının bağımsızlığı kavramının anlamını üstünlük ve sakıncalarını anlaya bilmek: merkez bankasının bağımsız olması gerektiğini savunanlara göre en önemli gerekçe bağımsız bir merkez bankası aracılığı ile para politikasının enflasyonist yanlılığını engellene bilmesidir. Merkez bankasının bağımsızlığına karşı çıkanlar ise bir ülke para politikasının kimseye karşı sorumluluk taşımayan bir seçkinler grubunun kontrolünde yürütülmesinin demokratik olmadığını savunmaktadır.

Merkez bankasının bağımsızlığının iki boyutu vardır. Politik bağımsızlık ve ekonomik bağımsızlık.

Bunlardan politik bağımsızlık siyasi otoritenin veya toplumdaki diğer baskı gruplarının etkisinde kalmaksızın serbestçe karar ala bilmesidir.

Ekonomik bağımsızlıksa izlenecek hükümet politikalarına kredi verilmesi veya diğer biçimlerde destek sağlanması konusunda hükümetten gelen taleplere direne bilmeyi ifade eder.
Not: merkez bankası bağımsızlık indeksi bağımsız bir merkez bankasının gerçek yaşamda ne tür etkiler yarattığını değerlendirmek için geliştirilmiştir.

Not: Merkez bankacılığını özel bankalardan ayıran özellik özel ekonomik birimlerle çok az sayıda işlem girmesi temel olarak ticari bankalar ve devletle ilişki içerisinde bulunması nedeni ile normal ticari bankacılıktan ayıran bir faaliyet konumundadır.

__________________

all the best.