1. Senet İşlemleri: Bankalar, müşterilerinin alacaklısı oldukları senetleri onlara vekâleten tahsil eder. Tahsil edilecek senet, müşterinin bulunduğu ilde olabileceği gibi başka bir ilde de olabilir. Müşteri tahsil edilmesini istediği senet ile birlikte senede ilişkin bilgileri bir bordroya yazarak bankaya verir. Senet, müşterinin bordroda belirttiği talimata uyularak tahsil edilmek üzere teslim alınır. Senetlerin banka tarafından tahsil edilebilmesi için tevkili ciro ile ciro edilmesi gerekir. Cironun tevkili olduğu "tahsili içindir" ya da "bedeli tahsildedir" gibi bir ifade ile belirlenir.
2. Senedin Niteliği: Piyasalarda ticarethanelerin paraya ihtiyacı olduğu zamanlarda kendilerinde bulunan senetleri bir bankaya vererek ya ıskonto iştira ettirir ya da terkin ederek karşılığında bir borçlu cari hesap açtırırlar ve böylece para ihtiyaçlarını karşılamış olurlar. Paraya pek ihtiyaç olmadığı zamanlarda da bu senetler bir bankaya tahsil için verilir.


Senet tahsil etmek kolay bir iş değildir. Borçlulara birer birer müracaat etmek, gerektiğinde arkalarından koşmak, onlarla yüz yüze gelmek bir meseledir. Aynı zamanda bu senetlerden bir kısmı alacaklının bulunduğu yerde, bir kısmı da uzak şehir ve yerlerde ödenecek olursa tahsil işi daha da zorlaşabilir. Bu nedenle tacirler, senet tahsil işlerini bankalara yaptırırlar. Bankalar, kendilerine tahsil için verilen senetleri şube veya muhabirleri aracılığıyla takip ve tahsil ederek mudilere öder ya da hesaplarına alacak geçer. Bu işlem, bankalar için bir hizmet işlemidir. Burada bankanın müşteriye borç olarak verdiği bir para yoktur. Görevi, kendisine tahsil için emanet edilen senedin bedelini vadesinde borçludan tahsil etmek ve bunun için gerekli işlemleri yapmaktır. Tahsile verilen senetler, vesikalı ya da vesikasız ticari senetler olabileceği gibi, adi senet ve fatura da olabilir. Banka, bu işte vekil veya aracı durumundadır.

2.1. Senetlerin İncelenmesi: Senetler servisine gelen tahsil senetleri, tanzim, ciro ve pul bakımından incelenir. Ciroların, düzenli ve vekilliği kapsamış olması gerekir. Aksi halde iyi niyet sahibi olmayan borçlu, senedi ödemede zorluk çıkarabilir. Hatta ciro, beyaz ciro veya açık ciro ise tam ciroya çevrilerek ". . . . . . . . . Bankası emrine ödeyiniz, bedeli tahsildedir." ibaresi yazılır. Ciro tam olmazsa senet bedelinin tahsili için bankaya yetki verilmiş olmaz (TTK madde 600).

Senet Tahsil Masrafları, Bir alacak veya senedin tahsil hizmetini üzerine alan bir işletmenin ve özellikle bankanın yaptığı gerçek masraflardır.Bu masraflar; haberleşme masrafı, tahsil edilen paranın havale acyosu (Acyo:Bir ticaret senedinin yenilenmesinde alınan
komisyon), tahsil yapana ait tahsil komisyonundan ibarettir. Bankalar, kendilerine tahsile verilen senetler ve alacaklar için bir tahsil komisyonu ve bir muhabere (haberleşme) masrafı alır. Haberleşme masrafı telefon, teleks, telgraf ve mektup giderlerinden meydana gelir. Banka, tahsil hizmeti karşılığında senet tutarları üzerinden belli bir oranda komisyon ve ayrıca götürü (maktu) bir masraf alır. Komisyon oranı, senedin şehir içi veya şehir dışı, vesikalı veya vesikasız olduğuna göre değişir. Götürü olarak alınan masraf, basılı kâğıt ve haberleşmeye aittir. Komisyon ve masraf toplamı üzerinden alınacak gider vergisi müşteriden tahsil edilir.

3. İskonto: Süresi dolmamış bir senedin, faiz ve komisyonu düşürülerek karşılığından eksiğine alınması, kırdırma.

4. İştira: Bankacılıkta, dâhildeki senetlerin satın alınarak kırılmasına, yani senedin vadesine kadar olan faiz ve gider vergisi düşülerek bedelinin ödenmesine iskonto borçlusu; başka bir şehirde olan senetlerin bankaca satın alınmasına da iştira denir. Sözlük anlamı "satın alma"dır.

5. İskonto ve İştira Senet İşlemleri: Bankada kredisi bulunan veya kendisine yeni kredi açtırmak için gereken işlemleri yapan müşteri, iskonto ettirmek isteği senedi bankaya “temlik cirosu” (Temlik cirosu: Senet üzerindeki hakkın bir başkasına devredilmesi için yapılan ciro işlemi.) ile ciro ederek bir liste ekinde kredisinin bulunduğu şubenin senetler servisine verir.

Senetler servisinde bu senetlerin Türk Ticaret Kanunu’na uygun ve ticari bir işlemden doğma olup olmadığı, borçlu, kefil ve cirantaların kredi açmaya engel taşıyıp taşımadıkları araştırılarak iskontoya kabul edilen senetler belirlenir. Bu işlemden sonra müşterilerin kredi limitinin elverişli olması şartıyla iskontoya kabul edilen senetlerin tutarlarından indirilen faiz ve eklentileri “İskonto Bordrosu” denilen bir bordroya kaydedilir. Bu bordro müşteriye imzalatılarak bir nüshası müşteriye verilir, bir nüshası da bankaya kalır. İskontoya kabul edilen senetlerin net tutarı, müşteri hesabından veya nakit olarak ödenir ve senet iskontosu tamamlanır. Senet tutarından faiz, komisyon, haberleşme gideri karşılığı ve BSMV kesilir. Eğer senet, vadesinde ödenmez ise TTK madde 626 uyarınca, senet borçlusu ve cirantaları vadeyi izleyen iki iş günü içinde protesto edilebilir. Bankalar, senet borçlusunu güç durumda bırakmamak için protesto işlemini gerçekleştirmek için iki günlük sürenin sonunu bekler.

Bu nedenle senet tutarından yukarıda sözü edilen masrafların dışında söz konusu olan iki günlük bekleme süresine düşen faiz ve beklentileri, geçici olarak kesilip bu konuya özel “ 392 ALACAKLI GEÇİCİ HESAPLAR / 392.021 Gecikme Faizleri ve Diğer Karşılıklar” hesabında bekletilebilir. Borçlunun protesto süresi içindeki gecikmelerinin faizi ve eklentileri, bu hesaptaki tutardan karşılanır. Kullanılmayan karşılıklar müşteriye iade edilir.

6. İştira Edilen Senedin Tahsile Gönderilmesi: İştira edilen senet, bir mektup (iştira senetleri römiz mektubu) ekinde vadesinde tahsil edilmek üzere, senet borçlusunun bulunduğu yerdeki banka şubesine veya muhabire gönderilir. Senedin muhabir (anlaşmalı banka) eliyle tahsili söz konusu olduğunda ise “tahsil cirosu” muhabir bankaya ciro edilir. Tahsile gönderme işlemi tali (ikinci derecede olan, ikincil) hesaplarda veya nazım hesaplarda izlenir. Senedi tahsil edecek şubenin kaydı ise herhangi bir senede uygulanacak işlemden farklılık göstermez. Senedi aldığında nazım hesaplara kaydederek izler.

Römiz: Bankacılıkta; tahsil için şube veya muhabire gönderilen senetlerin bağlı olduğu mektuba "Römiz mektubu" denilir.Yerine koyma, teslim etme, ticari poliçe, fiyattan indirim, komisyon ücreti, borç üzerine yapılan tenzilat veya cezanın kısmen affı anlamlarına gelir.

7. Senedin Tahsili: Senedini tahsil ettirmek isteyen bir kimse, bu senedi ya kendi yazdığı bir mektupla veya bankaların bunlara mahsus basılı mektup ve bordrolarıyla tahsile verebilir. Şube veya muhabir bankalar da birbirlerine tahsile gönderecekleri senetleri "römiz mektubu" denilen basılı bir mektupla gönderir. Tahsil edilecek senet veya senetlerin bağlı bulunduğu bu mektuplar, bir emir veya talimatı ihtiva etmelidir.

Senedin tahsile alınması : Bankaya tahsil için verilen senetlerin bağlı olduğu talimat mektuplarında;
- Senedin protestolu olup olmadığı
- Senedin (poliçe ise) kabule arz edilip edilmeyeceği
- Kabul etmeme veya ödememe durumunun ne şekilde haber verileceği (mektup, telgraf veya telefonla mı olacağı)
- Senet tahsilinin ne suretle bildirileceği (mektup, telgraf, telefon),
- Vadeden sonra gecikme faizinin alınıp alınmayacağı
- Tahsil masraf ve komisyonunun borçludan mı ya da mudiden mi tahsil edileceği
- Senedin tahsilinde bedelinin mudiye ne suretle ödeneceği hususları açıkça yazılı olmalıdır.

7.1. Senedin Protestolu Olması Durumunda: Tahsile verilen senet, adi senet ise protestolu olmasının bir anlamı yoktur. Protesto, ticari senetlerde söz konusudur. Ticari senetteki alacaktan doğan rücu (geri dönme, cayma) hakkını kullanabilmek için kabul etmeme ve ödememe hâlini zamanında protesto etmek gerekir. Adi senetler ise protesto edilsin veya edilmesin genel hükümlere tabidir. Senedin protesto edilip edilmeyeceği yazılı değilse o senedi "protestolu" olarak kabul etmek gerekir. Çünkü bir senedin protestodan muaf olabilmesi için hamilin senet üzerinde açıkça "protestosuz" veya "masrafsız iade" şerhini yazması gerekir. Bununla beraber talimat mektubunda tereddüt edilecek konular çıkarsa en çabuk araç ile mudiden tekrar sorulabilir.

Tahsile senet alan banka, mudinin vekilliğini taşıdığından onun vereceği talimatı yerine getirmek zorundadır. Senedin tahsile alınması için bankaya verilen talimat mektupları, muhabere kayıtlarından geçirilir ve imza karşılığında senetler servisine verilir. İskonto senetleri, senedi iskonto eden banka şubesi tarafından tahsil edilir. Tahsil işlemi yapıldığında Kasa Hesabı’nın borcuna karşılık senedin kayıtlı bulunacağı “100 İSKONTO SENETLERİ” hesabına alacak yazılarak kayıttan çıkartılır.

İştira senetlerinde ise senedin gönderildiği şube, senet tutarını vadesinde tahsil ettiğinde bedeli senedi tahsile gönderen şubenin hesabına alacak olarak geçmek üzere Şubeler Cari Hesabına alacak kaydeder ve senedi nazım hesaplardan çıkartır. Senedi iştira eden şubede ise Şubeler Cari Hesabı’nın karşılığında iştira senetleri kayıtlardan çıkartılır.

7.2. Senetlerin Alındığının Mudiye Bildirilmesi: Senetler servisi, tahsil için gönderilen senetlerin alındığını mudilere bir mektupla bildirir. Bu mektuba "vusül iş’ar mektubu" denir. Dört yapraklı olan bu kombine basılı kâğıdın;
- Birinci yaprağı, mudie gönderilecek olan mektuptur.
- İkinci ve üçüncü yaprakları muhaberat kopyalarıdır. Ayrı ayrı dosyalarda saklanır
- Dördüncü yaprağı ise "mudi mevcudu" nu gösterir. Bunlar mudilere göre ve alfabe sırasıyla klase edilir. Senetler ödenince ya da geri verilince dosyasından çıkarılarak arşive verilir. Mudi mevcudu föyü üzerinde birkaç senet yazılı bulunuyorsa tahsil ve geri verilme keyfiyeti yanlarına tarih koymak suretiyle işaretlenir.
- Dosyada açık kalan mudi mevcutları, henüz tahsil edilmemiş veya geri çevrilmemiş senetlerin bulunduğunu gösterir.


7.3. Şehir İçi Tahsil Senedi Bağlama Fişi: Tahsil senetleri portföye (banka, simsar veya bir aracı kuruluşun kendi elinde tuttuğu, istediği gibi tasarruf ettiği menkul değerler toplamı) alınırken vesikasız, vesikalı olduklarına göre birer bağlama fişi hazırlanır. Şehir içi vesikasız senetler için doldurulan basılı kâğıdın;
- Birinci yaprağı "refakat veya bağlama fişi" adını alır. Bu fişe senet bağlanır ve vade sırasına göre cüzdana konur.
- İkinci yaprağı "servis föyü" dür. Servis defteri yerine geçer, yıl sonlarında ciltletilir.
- Üçüncü yaprağı "risk föyü" dür. Borçlulara göre alfabetik olarak klase edilir. Bu föylerden bir firmanın üzerinde ne kadar borç bulunduğu anlaşılır.
- Dördüncü yaprağı "vade föyü" dür. Vade sırasına göre klase edilen bu föyler üzerinden senetlerin vadeleri izlenir.
- Beşinci ve altıncı yaprağı "ihbarname ve ihbarname koçanı" dır. Bunlar da ya senetle birlikte ya da ayrı bir dosyada saklanır. Senedin vadesinden bir süre önce bu ihbarname müşteriye gösterilir, ihbarname koçanına imza alındıktan sonra ya senetle ya da ayrı bir dosyada saklanır.


Tahsil için gelmiş senetlere; konşimento, yükleme senedi, ambar veya posta makbuzu, fatura ve benzeri gibi belgeler bağlı ise bunlara "vesikalı tahsil senetleri" denir.Vesikalı tahsil senetleri için de portföye alınırken yukarıda olduğu gibi bir bağlama fişi düzenlenir. Bu bağlama fişinin diğerinden farkı, ayrıca bir "taşıt ihbarnamesi" ni kapsamış olmasıdır. Bu ihbarname ile borçluya, malları getiren taşıt aracının geldiği ve belgelerin çekilmesi gereği haber verilir. Belgeli bağlama fişlerinde vade föyünün kullanılmasına gerek yoktur.

7.4. Tahsil Senetlerine Eklenen Belgeler (Vesaik): Tahsil senetlerine ekli olarak gelen belgelerin bir konşimento veya yükleme senedi olması hâlinde ya senet bedelinin tahsili ya da kabulü karşılığında alıcı firmaya bu belgelerin teslimi mudi tarafından istenmiş olabilir. Belgelerin ekli bulunduğu senet, bir poliçe ise muhataba kabul ettirilir. Bir emre yazılı senet veya bono ise borçlusuna imzalattırılır ve ondan sonra belgeler teslim olunur.

Konşimento ya alıcı adına ya da banka emrine tanzim edilmiş olabilir. Alıcı adına tanzim edilmiş ise mesele yoktur. Banka emrine yazılmış ise konşimentonun usulüyle ciro edilmesi gerekir. Ancak, yükleme senetleri ciro edilemez. Banka adına tanzim edilmiş yükleme senedi ciro edilemeyeceğine göre malın alıcıya teslimi için banka, Devlet Demir Yollarına bir mektup yazar, yükleme senedini de o mektuba iliştirerek firmaya verir. Tahsil için gelen senede ambar veya posta makbuzu ekli bulunuyorsa ki bunlar her halde banka adına tanzim edilmiş olmalıdır. Mudi, vereceği talimatta senedin kabulü veya tahsili karşılığında malları alıcıya teslimini isteyebilir.

Senedin muhataba kabul ettirilmesi veya tahsili hâlinde yükleme senetlerinde olduğu gibi ilgili ambar ya da posta idaresine bir mektup yazılarak alıcıya verilmesi sağlanır. Senedin kabulü veya imzası koşulu ile gönderilen belgeler kabul ve imzadan sonra alıcıya teslim edileceğine göre senetler de artık vesikalı olmaktan çıkar. Verilen talimatta bu senetlerin tahsile alınması isteniyorsa vesikasız tahsil senetleri cüzdanını almak gerekir.

7.5. Şehir Dışı Senetlerin Şube veya Muhabire Gönderilmesi: Bankaya tahsil edilmek üzere verilen vesikalı veya vesikasız senedin borçlusu, bankanın bulunduğu yerden başka bir yerde bulunuyorsa o senet oradaki şube veya muhabire gönderilir. İştira senetlerinde olduğu gibi tahsil senedinin ekli olarak gönderildiği mektup, yani römiz mektubu:
- Birinci yaprağı senet ve belgelerin ekli olarak gönderileceği mektuptur.
- İkinci ve üçüncü yaprağı muhaberat (haberleşme) föyleridir.
- Dördüncü yaprağı römiz takip föyüdür. Bu föyler şube ve muhabir bakımından sınıflandırılır. Römiz mektuplarında gerekli talimatın yazılması gereklidir.

7.6. Senetlerin Takip Sonuçları Hakkında Mudilere Bilgi Verilmesi: Tahsile alınan senetlerin kabulü veya kabul edilmemesi, ödenmesi veya ödenmemesi gibi her türlü sonuç mudilere bildirilir. Tahsile alınan senet, kabul ettirilecek poliçe ise aynı gün ve en geç ertesi gün muhataba ibraz edilmelidir. Kabul olunmadığı takdirde vadeden önce kabul etmeme protestosu çekilir.

Mudinin talimatında "masrafsız iade" veya "protestosuz" kaydı varsa buna uymak gerekir. Kabul edilmiş bir poliçenin ya da bir bononun ödenmemesi hâlinde yine mudinin talimatına uyularak vadesinde veya vadeyi izleyen iki iş günü içinde protesto edilmesi gerekir. Bu konularda bankanın yapacağı masrafları mudi ödemekle yükümlüdür.

7.7. Senet İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi: Tahsil senetleri nazım hesaplarda gösterilir. Çünkü henüz vadesi gelmeden paraya çevrilemeyecek bir senet bedelinin, mudinin hesabına alacak geçirmek olanağı yoktur. Tahsil edilip edilemeyeceği belli olmayan bu gibi senet bedelleri, tahsil etmek üzere alan bankanın cüzdan hesabına borç, senedi tahsile veren mudi hesabına alacak olarak yazılıp senedin kaydı yapılmış olur. Şehir içi ve dışı tahsil senetleri : Bankanın bulunduğu yerde tahsil olunacak senetlere "şehir içi", bankanın bulunduğu yerden başka bir yerde tahsil olunacak senetlere de "şehir dışı" tahsil senetleri adı verilir. Şu hâlde; bir senet tahsil için ister yerinde verilsin isterse dış şube veya muhabirlerle şahıslardan gelmiş olsun, tahsile alan bankanın bulunduğu yerde tahsil edilecek ise bunlar "şehir içi tahsil senetleri" sayılır.


8. Senedin Tahsil Edilememesi: Vadesinde tahsil edilemeyen senetlerin protesto işlemini, iskonto senetlerinden senedi iskonto eden şube; iştira senetlerinde ise senedin tahsile gönderildiği şube veya muhabir gerçekleştirir. Protesto giderleri ve senet bedeli müşterinin ticari mevduat hesabından alınır, senet müşteriye geri verilir.

Protesto edildiği hâlde tahsil edilemeyen senedin, idari yollardan müşteriden tahsiline çalışılır. Bu süre içinde mühlet faizi hak edilmiş olacağı için gecikme ihtimaline karşılık senet bedelinden doğacak vergi ilgili hesaplara aktarılır. Senet bu süre içinde tahsil edilir ise senet bedelinden başka gecikme faizi, gecikme komisyonu ve bunlara ilişkin vergi ile o ana kadar yapılmış olan protesto masrafları borçlu, kefil veya cirantalardan tahsil edilir.

Vadesini izleyen 90 gün içinde tahsil edilemeyen senet tutarı “170 – 171 TASFİYE OLUNACAK ALACAKLAR / TAHSİL İMKÂNI SINIRLI KREDİ VE ALACAKLAR” hesaplarına aktarılır ve hesaplanan “dikkate alınacak teminat” tutarını aşan kısım üzerinden %20 oranında karşılık ayrılır. Alacağın bu aşamada tahsil edilememesi ve tahsilin şüpheli duruma düşmesi durumunda “172 – 173 TASFİYE OLUNACAK ALACAKLAR / TAHSİLİ ŞÜPHELİ KREDİLER VE DİĞER ALACAKLAR” hesaplarına aktarılır ve karşılık miktarı alacağın % 50’sine yükseltilir. Alacak bu aşamada da tahsil edilemez ise “176 – 177 ZARAR NİTELİĞİNDEKİ KREDİ VE DİĞER ALACAKLAR” hesaplarına aktarılır ve karşılık tutarı alacak tutarına eşitlenir.