Ergün YILDIRIM
KPSS TARİH DERS NOTLARI Tarih Öğretmeni




32
 İslamiyet’i kabul eden ve resmi din olarak ilan
eden ilk Türk devleti “Karahanlılar”dır. (840 -
1212)
 Orta Asya’da İslamiyet’i kabul eden ilk Türk
devleti Karahanlılar’dır.
 Müslüman Türkler tarafından kurulan ilk Türk
devleti “Tolunoğulları”dır. (868 - 905)
 Karahanlılar, yöneten ve yönetilenleri Türk
olan ilk Türk - İslam devletidir. Bu yüzden
Karahanlılarda, Gazneli ve Selçuklulardaki gibi
Arap - İran etkisi yoktur.
 Türk - İslam Edebiyatı’nın ilk örneği olan,
Yusuf Has Hacib’in yazdığı Kutadgu Bilig
(Mutluluk Veren Bilgi) ve Kaşgarlı
Mahmut’un yazdığı Divan-ı Lügat-it Türk adlı
eserler Karahanlılar Dönemi’nde yazılmıştır ve
Karahanlı hükümdarına sunulmuştur.
 Karahanlılar tarihte ilk defa “askeri hastane”
ve “askeri posta teşkilatını” kurmuşlardır.
 İkta sistemini ilk uygulayan Karahanlılardır
(Askeri ikta sistemini ilk uygulayan ise Büyük
Selçuklulardır.).
 Türk – İslam mimarisinde ilk defa
kervansarayları Karahanlılar inşa etmişlerdir.
 Türk – İslam mimarisinin temelleri
Karahanlılar Dönemi’nde atılmıştır.
 İlk Türkçe siyasetname Yusuf Has Hacib
tarafından yazılan Kutadgu Bilig’dir.
 Karahanlılar dönemi; İslamiyet öncesi Türk
kültüründen Türk – İslam kültürüne geçişin
ilk halkasıdır.
 Mısırda kurulan ilk Türk - İslam Devleti
Tolunoğulları’dır.
 Mısır’da kurulan ikinci Türk - İslam devleti
İhşitler (Akşitler)’dir.
 Hicaz Bölgesi’ne hâkim olan ilk Türk devleti
İhşitler (Akşitler)’dir.
NOT: Tolunoğulları ve İhşitler (Akşitler)’de
yönetici ve askeri kadro genellikle Türklerden
oluşmuş ise de halk Arap ve Berberilerden
oluşmuştur. Bu durum kısa sürede yıkılmalarına
neden olmuştur.

 Afganistan’da kurulmuş ilk Türk devleti
Gazneliler’dir.
 İmparatorluk karakteri taşıyan ilk Türk - İslam
Devleti Gazneliler’dir.
 Abbasi Halifesini Şii Büveyhoğullarına karşı
koruyan ilk Türk - İslam Devleti Gazneliler’dir
(ikinci Türk devleti ise Büyük Selçuklulardır.).
 Gaznelilerin en ünlü hükümdarları Gazneli
Sultan Mahmut’tur (998 - 1030).

NOT: Gazneli Mahmut Türk - İslam Dünyası’nda
Hindistan’a yapmış olduğu ve 25 yıl süren 17
seferiyle tanınmıştır (İslamiyet’i Hindistan’a
yaymış (ilk kez) ve Kast sistemine ilk büyük
darbeyi indirmiştir.).

 Türk tarihinde Sultan ve Padişah ünvanını
kullanan ilk Türk hükümdarı Gazneli
Mahmut’tur.
 Büyük Selçuklularda ilk parayı Tuğrul Bey
bastırmıştır (Altın para – Dinar, Gümüş para –
Dirhem).
 Anadolu’ya yerleşmek amaçlı ilk Türk akınları
Büyük Selçukluları tarafından yapılmıştır (ilk
sefer Çağrı Bey tarafından 1015 – 1021 yıllları
arasında yapılmıştır.).
 Büyük Selçuklular zamanında ilk kez İslam
Dünyası’nın siyasi liderliği ve koruyuculuğu
Türklere geçmiştir.
 1048 Pasinler Savaşı, Büyük Selçukluların
Bizans’a karşı kazandığı ilk büyük zaferdir.
 Pasinler Savaşı ile Bizans’ın direnci kırılmış ve
Türkleri Anadolu’ya olan akınları yoğunluk
kazanmıştır.
 Büyük Selçukluların ilk başkenti Nişabur’dur.
 Büyük Selçuklular ile Bizans arasında yapılan
1071 Malazgirt Savaşı sonucunda Anadolu’nun
kapıları Türklere açılmış, Anadolu’da “Türkiye
Tarihi” başlamış ve ilk Türk Beylikleri
kurulmuştur (Alparslan Dönemi).
 1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’da
kurulan ilk Türk Beylikleri; Danişmentliler,
Saltuklular, Mengücekler, Artuklular ve Çaka
Beyliği’dir.
 İlk İslam minyatür okulu Bağdat’ta Büyük
Selçuklu Devleti zamanında açılmıştır.
 Büyük Selçuklu Devleti, Melikşah Dönemi’nde
en geniş sınırlarına ulaşmış ve en parlak
dönemini yaşamıştır.
 Babür krallarından Şah Cihan eşi Mümtaz
Mahal için Hindistan’ın Agra kentinde “Tac
Mahal” adlı ünlü anıt mezarı yaptırmıştır.
 Moğolları durdurabilen ilk devlet ve dört
savaşta da yenebilen tek devlet Memlükler’dir
(1260 Ayn Calut, 1277 Elbistan, 1282 Humus
ve 1303 Merc-i Suffar savaşları).
 Saltanatla yönetilmeyen tekmdevlet
Memlükler’dir (Memlük sultanları komutanlar
arasından seçimle belirlenirdi.).

__________________