Amonyum nedir?

[YeşiL6]

Amonyum nedir?

Sulu amonyak eriyiğinde ya da amonyağın asitlerle meydana getirdiği tuzlarda bulunan grubudur. Bu grubun varlığını ilk defa 1816'da Ampere kabul etti ve amonyak tuzları içinde bir metal olduğunu düşündü. Berzelius daha sonra bunu amonyum diye isimlendirdi. Yalnız başına bulunmayan bu atom grubu, bileşiklerde ( + 1) değerlikli bir katyon yerini tutar ve bazı bakımlardan potasyuma benzer.

Amonyum, amonyaklı tuzlarda maden rolü oynayan, 1 azot ve 4 hidrojenden meydana gelen NH4 grubudur. Tek başına bulunmayan bu atom grubu bileşiklerde +1 değerlikli bir katyon yerini tutar. NH4 katyonu bazı bakımlardan potasyuma benzer. Amonyum tuzlarından çoğunun kendilerine karşılık olan potasyum tuzları ile izomorfturlar ve birbirlerine gayet yakın erirlikleri vardır. Amonyum tuzları susuz amonyakla susuz asitlerden de elde edilirler. Bunlar genel olarak suda kolay erirler ve billurlaşırlar.

Amonyum klorür (nişadır), doğada, yanmakta olan volkanların yakınlarında bulunur. Suda erirken eriyik soğur. (10° de 100 kısım suda 33 kısım nişadır erir.) Nişadır daha çok lehimcilikte kullanılır: Serbest hale gelen klorlu hidrojen lehimlenecek yerdeki oksit tabakasını eritir ve metalin ergimiş lehimle bir alaşım meydana getirmesini sağlar. Nişadır aynı zamanda boyacılıkta, kimyasal analizde ve elektrolit olarak da löklanşe pillerinde kullanılırdı.
Amonyum sülfat: Sanayide, sentez yolu ile elde edilen amonyum nötr sülfat NHSCh, azotlu gübrelerin en çok kullanılanıdır.

Amonyum nitrat: Amonyağın nitrik aside etkisiyle elde edilen amonyum nitrat (NHNOa), gayet zengin bir azotlu gübredir. Grizu gazını tutuşturmadığı için maden ocaklarında patlayıcı madde olarak kullanılır.

Amonyum fosfatlar: Üç türlü amonyum ortofosfat vardır. Bunların başlıcası, hem azotlu. hem fosforlu gübre olarak kullanılan diamonyum ortofosfattır: (NHO2HPO4.

Amonyum karbonat: Piyasada, İngiliz uçucu tuzu adı altında, amonyum sülfatın tebeşirle ısıtılmasıyle elde edilen bir sesküirkarbenat (4NHs 3H2CO3) bulunur. Bu madde, lüks ekmeklerin, pasta ve çöreklerin hamurunu kabartmak için kullanılır (baking powder).


Amonyum'un ornatma tuzları. Aminler de, amonyak gibi, asitlerle tuzlar verir. Bu tuzlar, amonyum tuzlarından (NH«), oton grubunun bir veya birkaç hidrojen atomunun hidrokarbon kökleriyle yer değiştirmesiyle ayrılır. Mesela amonyum iyodür'e (NH4İ), CHaNHai, (CH3)2NHat, (CH3)3NHÎ ve CHaNt türevleri tekabül eder. Bunlarda mono-, di-, tri- ve tetrametilamonyum iyodürlerdir. Sonuncusu, nemli gümüş oksitle işlem görerek, serbest halde bulunan ve amonyak NHUOH'dan daha kuvvetli bir baz niteliğinde olan bir tetra amonyum hidroksit l(CH3)4NOH] verir.