Biyoetik Nedir?

“Biyoetik” kelimesi sözlük anlamıyla “canlı etiği” anlamına gelmektedir. (Yunanca’da “bio” kelimesi “canlı” demektir). Bu bağlamda Biyoetik kavramı canlı bilimleri alanında insan tutum ve davranışlarının iyi ya da kötü yönünden değerlendirilmesi üzerine yapılan çalışmalar anlamına gelir. Canlı bilimlerindeki hızlı gelişmeler, etik kararlar alınmasını gerektiren çok sayıda yeni ve alışılmadık durumların doğmasına neden olmuştur. Biyoetik, tıp etiğini de içerir, ancak biyoetiğin kapsamı tıbbi etiğin sınırlarını aşar. Biyoetiğin konu alanı daha kapsamlındır. Biyoetikte, teknik, politika ve süreç alanlarının etik gelişimini net şekilde anlayabilmek için bilim adamları ve diğer uzmanlarla işbirliği yapma gereksinimiz bulunmaktadır. Biyoetik, açık bir şekilde disiplinlerarası bir etkinliktir.

Biyoetik alanındaki konular geleneksel tıbbi hizmetlerin ötesine geçen konulardır. Kuşkusuz geleneksel tıbbi konularla, biyoetik konuları arasında örtüşmeler mevcuttur. Bu nedenle geleneksel tıbbi hizmetlerdeki etik kararlarla, bunların çağdaş biyoetik ilkeleri, çalışmaları ve politikaları nasıl etkilediğini bilmek gerekmektedir.

Söz konusu biyoetik konularından bazıları şunlardır: insan hayatının başlaması, doğum kontrol yöntemleri, insan hayatının sonlandırılması, yaşam kalitesi, öjeni, yardımcı üreme teknikleri genetik çalışmalar, insan kopyalaması, insanlar üzerindeki tıbbi deneyler, organ aktarımları, yapay organlar, ötanazi, yaşam, ölüm, sağlık politikaları vd.

Tüm bu konular biyoetik konularındandır. Diğer yandan etik sorumluluklar, yalnızca etikçilerin, bilim insanlarının, hekimlerin, uzmanların, teknisyenlerin ya da canlı bilimleri alanında yer alan ilgili diğer kişilerle sınırlı değildir. Sorumluluk tüm toplum ve onun kurumları ile karar vericilerinindir. Kuşkusuz biyoetik konularına ilişkin sorumluluk son noktada yasa koyucularınındır.

Çok sayıda mesleki alan, disiplin ve kurumlar biyoetik alanında birlikte çalışırlar ve şu iki soruya yanıt ararlar:

1) “Ne yapmamız gerekir,” “neye izin vermemiz gerekir,” “neyi hoş görebiliriz” ve “tıbbi bilim ve teknolojinin yapmaya imkan verdiği bütün yeni şeyler arasından hangisini yasaklamamız gerekir ?”

2) “Zorunlu olanı,” “izin verilebilir olanı”, “hoş görülebilir olanı” nasıl belirleyebiliriz ? Ya da yeni imkanların daha önce gerçekleştirilememiş olanları mümkün kıldığında neyi yasaklamamız gerektiğini nasıl tespit edebiliriz ?