Şizofrenik bozukluklar tedavi edilebilir mi


Şizofrenik bozukluklar tedavisi var mı? Şizofrenik bozukluklar tedavi edilebilir mi?






SORU: Şizofrenik bozukluklar tedavi edilebilir mi?
YANIT: Şizofrenik bozuklukların tedavi edilemez olduğu ve bu hastaların iyileş-mediği görüşleri artık kabul edilmemektedir. Günümüzde tedavide kullanılan seçeneklerin artması, yeni ilaçların kullanılması tedavi olasılığını artırmıştır.

USOR: Şizofrenik bozuklukların tedavisinde tek bir yöntem yeterli midir?
YANIT: Şizofrenik bozuklukların etiyolojik etkenleri, risk etkenleri, sınıflandırma-sı, klinik belirtileri, tanısı, ayırıcı tanısı, gidişi ve sonlanmasıyla ilgili değişik görüşlerin olması tedavi seçeneklerinin de birden çok olması gerektiğini düşündürmektedir. Genel olarak tek bir tedavi yöntemi yeterli olmamakta, birden çok yöntem birlikte uygulanmaktadır.

SORU: Tedavi yöntemlerinin seçiminde temel çıkış noktaları ne olmalıdır?
YANIT: Tedavi yöntemlerinin seçiminde üç temel çıkış noktası önemlidir: Birin-cisi, bir hastada görülen bozukluğun ona özgü olduğunun, hastanın nasıl etkilendiğinin, tedaviyle hastaya nasıl yardımcı olunabileceğinin belirlenmesidir. İkincisi, tedaviyi planlamada çevresel ve ruhsal etkenlerin de dikkate alınması-dır. Üçüncüsü, şizofrenik bozukluklar karmaşık ve çok yönlü olduğundan, tek bir tedavi yaklaşımının tedavi için yeterli olmayacağının akılda tutulmasıdır.

SORU: Tedavi yöntemlerinin seçimi nelere göre değişebilir?
YANIT: Tedavi yöntemlerinin seçimi hastanın klinik belirtilerinin niteliğine ve şiddetine, benlik gücüne, toplumsal desteklerine ya da stresörlere; hekimin ve çalıştığı kurumun yönelimine, hekimin aldığı eğitime göre değişebilir.



sizofreni teshis tedavi Şizofrenik bozukluklar tedavi edilebilir mi
Prof. Dr. Orhan DOĞAN
SORU: Hangi hastaların hastaneye yatırılarak tedavi edilmesi uygundur?
YANIT: Şizofrenik hastalar için hastaneye yatırma ilk seçenek olmamalı, hasta yeterince tanınıp anlaşıldıktan sonra yatırıp yatırmama kararı verilmelidir. Akut ya da ajite olan, ağır gerileme içinde ve belirgin hareket bozuklukları (katatonik stupor ve taşkınlık) gösteren, toplumsal çevresinin olumsuz olduğu, toplumsal uyumu önemli düzeyde bozulmuş olan, kendilerine ya da başkalarına zarar verme olasılığı (intihar, cinayet gibi) olan, tanı güçlüğü olan, ilaçlarının düzen-lenmesi gereken şizofrenik hastaların yatırılarak tedavisi daha uygun olabilir. Ancak bazı hastalar bu özellikleri gösterse bile, ayaktan da tedavi edilebilir.

SORU: Hangi hastalar ayaktan tedavi edilebilir?
YANIT: Belirtilerinin şiddeti hafif, toplumsal ve iş uyumundaki bozukluk az, iyi toplumsal destek sistemlerine sahip olan hastalar ayaktan tedavi edilebilir.

SORU: Şizofreni hastalarının tedavisi en iyi nerelerde yürütülebilir?
YANIT: Depo hastane uygulamasının hastalara yarar sağlamaktan çok, onların kronikleşmesine neden olduğu anlaşılmıştır. Şizofreni hastaları için en iyi tedavi ortamının kendi sosyokültürel ortamlarıdır. Toplumdan soyutlama, depo hasta-nelere yatırma, işinden uzaklaştırma yararlı olarak görülmemektedir.

SORU: Şizofreni hastalarının tedavisinde hekimin yaklaşımı nasıl olmalı-dır?
YANIT: Hekim bu hastalarla çalışırken sabırlı, hastayı anlamaya ve tanımaya yönelik, insancıl bir yaklaşım içinde olmalıdır. Hastayla ilişkisinde onu bağımlı kılmaktan, hastaya ve ailesine yalancı güven vermekten, tümgüçlü bir tutumdan kaçınmalıdır.

SORU: Hastanın ailesinin tedaviye katkısı olabilir mi?
YANIT: Hastayla ilgili bilgi almaktan başlayarak tedavinin her aşamasında ailey-le işbirliği yapmak gereklidir. Bu durum özellikle tedavinin sürekliliği ve aile içi ilişkilerin düzenlenmesi yönünden önemlidir.

SORU: Genel olarak hekimin ilk yaklaşımı ne olmalıdır?
YANIT: Hastayı tanıyıp anlama çabasından sonra, hekimin ilk yaklaşımı hasta-nın acil önemdeki belirtilerinin yatıştırılması olmalıdır. Sonra tedavi seçenekle-rini, hastanın tedavisinin nasıl yapılıp sürdürüleceğine karar vermelidir.

SORU: Acil önemdeki belirtilerin yatıştırılması ile tedavi sonlandırılmalı mıdır?
YANIT: Tedavi uzun süreli planlanmalı, planlama toplumsal ve mesleksel uyum-la, uyumlandırmayı da kapsamalıdır.

SORU: Uyumlandırma çalışmaları hangi hastalar için planlanmalıdır?
YANIT: Bu çalışmalar özellikle kronik hastalarda yararlı ve gereklidir. Hekim bu konuda olanaklar aramalı, olanak yaratmaya çalışmalıdır.

SORU: Tedavinin sürekliliği için ne yapılmalıdır?
YANIT: Süreklilik için tedaviyi yürüten kurum ve hekimin aynı olması önemlidir.

SORU: Şizofreni hastalarının hastane tedavisini kimler yürütmelidir?
YANIT: Şizofreni hastalarının hastane tedavisi psikiyatrik ekip tarafından yürü- tülmelidir. Bu ekipte hekim, hemşire, klinik psikolog, sosyal hizmet uzmanı, uğraşı öğretmeni ve diğer servis görevlileri yer alır.

SORU: Şizofreni hastalarında kullanılan tedavi yöntemleri nelerdir?
YANIT: Bu hastalarda kullanılan tedavi yöntemleri şu başlıklarda toplanabilir: İlaç tedavisi, fiziksel tedaviler, davranış tedavileri, psikoterapiler.

SORU: Şizofreni hastalarında en çok kullanılan tedavi hangisidir?
YANIT: Tüm şizofreni hastalarında ilk başvurulan tedavi yöntemi ilaç tedavisidir. Ancak genellikle diğer tedavi yöntemleriyle birlikte kullanılır.

ŞİZOFRENİK BOZUKLUKLARDA İLAÇ TEDAVİSİ

SORU: Psikiyatrik bozukluklarda kullanılan ilaçlara ne ad verilir?
YANIT: Bu grup ilaçlara genel olarak psikotrop(ik) ilaçlar denir.

SORU: Psikotrop ne demektir?
YANIT: Psikotrop terimi canlılarda duygu, düşünce, algı, davranış gibi alanlarda değişiklik yaratan maddeler için kullanılır.

SORU: Psikotrop madde ile psikotrop ilaç arasındaki fark nedir?
YANIT: Psikotrop madde genel ve daha geniş kapsamlı bir terimdir, bir psikot-rop ilaç psikotrop özellik taşıyan ve tedavi amacıyla kullanılan psikotrop madde-dir. Buna göre, her psikotrop ilaç aynı zamanda bir psikotrop maddedir, fakat her psikotrop maddenin psikotrop ilaç olması gerekmez.

SORU: Şizofrenik bozuklukların ilaç tedavisi ne zaman başlamıştır?
YANIT: Şizofrenik bozuklukların tedavisinde günümüzdeki biçimiyle ilaçların kullanılması 1950′li yılların başında başlamıştır.

SORU: Şizofrenik bozuklukların tedavisinde ilaç kullanılmasının yararları neler olmuştur?
YANIT: İlaç tedavisi şu yararları sağlamıştır: Ayaktan tedavi kavramının ortaya çıkması ve uygulanması, hastaneye yatış oranlarının düşmesi, yatış süresinin kısalması, nükslerin azalması; tüm bunların sonucunda hastanın ve ailesinin yaşadığı sıkıntının ve ruhsal acının azalması, işgücü kaybının azalması ve birey ve ülke düzeyinde ekonomik kaybın azalması.

SORU: Şizofrenik bozuklukların tedavisinde hangi ilaç grubu kullanılır?
YANIT: Şizofrenik bozuklukların tedavisinde kullanılan ilaç grubu nöroleptik ya da antipsikotik ilaç grubudur.

SORU: Nöroleptik ve antipsikotik terimleri arasında fark var mıdır?
YANIT: Nöroleptik terimi ‘nörolojik (yan) etki ortaya çıkaran’ anlamını taşır. Oysa son yıllarda antipsikotik etki gösteren fakat nörolojik etkisi olmayan ya da çok az olan ilaçlar bulunmuştur. Bu nedenle antipsikotik terimi doğru ve daha geniş kapsamlıdır; giderek daha yaygın biçimde kullanılmaktadır.

SORU: Antipsikotik ilaçların farmakokinetik özellikleri nelerdir?
YANIT: Antipsikotik ilaçların yarılanma ömürleri 10-20 saat arasındadır. Ağız-dan alındıklarında plazma derişimleri (konsantrasyonları) 1-4 saatte, kas içine verildiklerinde 30-60 dakikada pik yapar; stabil plazma düzeyine 5-10 günde ulaşır. Birçok antipsikotik plazma proteinlerine bağlanır, hacme göre dağılır ve yağda çözünür. Karaciğerde metabolize olur. Antipsikotik ilaçlar yavaş yavaş birikir ve geç atılır. Aylarca sonra bile idrarda metabolitlerine rastlanabilir.

SORU: Antipsikotik ilaçların farmakodinamik özellikleri nelerdir?
YANIT: Antipsikotik ilaçların psikotik belirtileri azaltmadaki/yatıştırmadaki güçleri D2 reseptörlerine ilgilerine bağlıdır. Klozapin ve yeni kuşak antipsikotikler dışın-da kalanların etkisi, D2 reseptör antagonisti olarak işlev görmelerine bağlıdır. Ancak çeşitli antipsikotikler noradrenerjik, kolinerjik ve histaminerjik reseptörleri de; yeni kuşak antipsikotikler güçlü biçimde 5-HT2 reseptörlerini de bloke eder.

SORU: Antipsikotik ilaçlar bağımlılık yapar mı?
YANIT: Bu gruptaki ilaçların antipsikotik etkilerine karşı tolerans (bağımlılık) gelişmez, yan etkilerine karşı gelişir.

SORU: Tolerans gelişmesi ne demektir?
YANIT: Tolerans, bir ilacın etkilerinin sürmesi için zaman içinde dozunun artırıl-masının gerekmesidir.

SORU: Yan etkilere karşı tolerans gelişmesi ne demektir?
YANIT: Antipsikotik ilaçların ilk iki haftada özellikle ekstrapiramidal yan etkileri ile otonomik yan etkileri belirgindir. Bu yan etkilerin şiddeti ve rahatsız edici etkileri zamanla kendiliğinden azalır.

SORU: Antipsikotik ilaçların güçleri (potency) arasında fark var mıdır?
YANIT: Antipsikotik ilaçların aynı nicelikteki güçleri arasında fark vardır. Bunu gidermek için eşdeğer doz kavramı kullanılır. Bunun için antipsikotik ilaçların güçleri 100 mg. klorpromazinle karşılaştırılır. Eşdeğer dozu yüksek mg.lı ilaçlar düşük potensli, düşük mg.lı ilaçlar yüksek potensli olarak adlandırılır.

SORU: Düşük potensli antipsikotik ilaçların genel özellikleri nelerdir?
YANIT: Bu gruptaki ilaçlar yüksek ekstrapiramidal, düşük sedatif ve otonomik yan etkilere sahiptir.

SORU: Düşük potensli antipsikotik ilaçların genel özellikleri nelerdir?
YANIT: Bu gruptaki ilaçlar düşük ekstrapiramidal, yüksek sedatif ve otonomik yan etkilere sahiptir.

SORU: Antipsikotik ilaçlar hangi bozukluklarda kullanılır?
YANIT: Antipsikotik ilaçlar her psikotik bozukluk tipinde etkilidir. Bunların dışın-da majör depresyonda, Huntington Koresinde, hareket bozukluklarında, Tourette bozukluğunda, dirençli obsesif kompulsif bozuklukta, bazı kişilik bozukluklarında, yaygın gelişimsel bozukluklarda, zeka geriliklerinde, kronik ağrı bozukluğunda da kullanılabilir.

SORU: Antipsikotik ilaçlar hangi belirtilere etkilidir?
YANIT: Antipsikotik ilaçlar psikotik bozukluklarda görülen her belirti üzerine etkilidir. Bu, normalleştirici etki olarak bilinir. Anksiyete, bedensel yakınmalar, hıçkırık, bulantı-kusma gibi belirtilerde de yararlıdır.

SORU: Normalleştirici etki nedir?
YANIT: Bu etki, dışarıdan artmış ya da azalmış gibi görünen belirtilerin antipsi-kotik ilaçlarla yatıştığını gösterir. Örneğin, antipsikotik ilaçlar artmış konuşma ve davranış bozukluklarını/belirtilerini de, içe kapanma belirtisini de normale getirir.

SORU: Antipsikotik ilaçların etkinlikleri ne kadardır?

YANIT: Tüm antipsikotik ilaçlar yeterli süre ve önerilen en yüksek dozda kulla-nıldıklarında ortalama % 70-75 oranında etkinlik gösterirler.

SORU: Antipsikotik ilaçların kontrendikasyonları nelerdir?
YANIT: Antipsikotik ilaçların kontrendikasyonları şunlardır: Ciddi allerjik yanıt öyküsü, merkezi sinir sistemi depresyonunu ya da antikolinerjik deliryumu indükleyen madde kullanımı, kalple ilgili ciddi anormallikler, artmış organik ya da idiopatik nöbet riski, dar açılı glokom ya da prostat hipertrofisinin olması, geç diskinezi öyküsü ya da varlığı.

SORU: Antipsikotik ilaçların kullanım ilkeleri/kuralları nelerdir?
YANIT: Bu ilkeler şöyle sıralanabilir: Bir ilaç (monoterapi) kullanma, yeterli süre ve yeterli doz, ilaca direnç, yaşlılarda kullanım, doz artırımı, ilaç tatili, depo ilaç kullanımı, nüksler, ilaç kullanma süresi, ilaç dozunun ayarlanması, başka ilaçlarla birlikte kullanım, ilaç seçimi.

SORU: Bir ilaç kuralı nedir?
YANIT: Bir hastaya aynı anda birden çok ilaç vermenin bilimsel temeli yoktur. En doğru yaklaşım bir ilaç vermektir. Ancak bazı hastalarda uyku ve sedasyo-nun sağlanması için ek ilaç verilebilir, bu sorunlar giderilince kesilir.

SORU: Yeterli süre ve yeterli doz ilkesi nedir?
YANIT: Bir antipsikotik ilacın etki edip etmediğini görmek için en az altı hafta, o ilaç için önerilen en yüksek dozda kullanmak gerekir. Doz ilaca göre değişir.

SORU: Ne zaman ilaca dirençten söz edilebilir?
YANIT: Hastaya bir antipsikotik ilaç yeterli süre ve yeterli dozda verilmesine karşın, iyileşme sağlanamazsa, ‘o hasta/bozukluk o ilaca dirençlidir’ denir.

SORU: Antipsikotik ilaçlar yaşlılarda nasıl kullanılmalıdır?
YANIT: Antipsikotik ilaçlar geç atıldığı ve yaşlılarda metabolik hız düştüğü için birikme tehlikesi olabilir. Bu nedenle, yaşlılarda antipsikotik ilaçların dozunun erişkinlerdeki dozun yaklaşık yarısının olması önerilir.

SORU: Hangi durumlarda dozu artırmak gerekebilir?
YANIT: Bir yakının ağır hastalığı ya da ölümü, iflas etme gibi psikozu alevlen-direbilecek stresörlerin varlığında önlem olarak doz artırılabilir.

SORU: İlaç tatili nedir?
YANIT: İlaç tatili kavramı stabil ve iyi işbirliği içindeki hastalarda ilaç dozunun haftada bir gün atlanabileceğini gösterir. Ancak bu uygulama geç diskinezi riski-ni azaltmamış, hastaneye yatış oranını artırmıştır. Günümüzde uygulanmaz.

SORU: Şizofreni hastalarında depo ilaç kullanımı nasıldır?
YANIT: Depo ilaçlar düzenli olarak emilir ve stabil plazma derişimleri sağlar. Bir-üç hafta arasında bir kez kas içine uygulanabilir. İlaç kullanmaya dirençli olan, düzenli ilaç kullanmayan, kronik hastalarda kullanılabilir.

SORU: Şizofreni hastalarında nüksler daha çok ne zaman görülür?
YANIT: Şizofrenik hastalarda nüksler en çok tedavinin bırakılmasından sonraki 2.-12. aylar arasında görülür. Bunun nedeni antipsikotik ilaçların geç atılmasıdır.

SORU: Antipsikotik ilaçların nüksler üzerine bir etkisi var mıdır?
YANIT: Hasta iyileştikten sonra ilaç kullanmayı sürdürenlerde, kullanmayanlara ve plasebo verilenlere göre nüks oranları daha düşük bulunmuştur.

SORU: Antipsikotik ilaçlar ne kadar süreyle kullanılmalıdır?
YANIT: Birinci psikotik nöbette hasta iyileştikten sonra ilaçların en az 8-12 ay süreyle, ikinci nöbette en az iki yıl, üçüncü ve sonraki nöbetlerde yaşam boyu kullanılması önerilir.