KPSS Tarih Kısa Kısa Bilgiler - Ek Notlar



İlk Türk devleti Asya Hun devleti mi yoksa İskitler ( Saka ) mi çok tartışılıyor. Bu bilgi 2014-2015 Eğitim öğretim yılı için hazırlanan MEB 9. Sınıf Tarih kitabı sayfa; 66’da yer almaktadır.

UYARI: İskitleri tarihte bilinen ilk Türk topluluğu, Asya ( Büyük ) Hun Devletini ( MÖ 220- MS 216 ) ise bilinen ilk Türk devleti olarak kabul etmek gerekir. Ayrıca ilk düzenli orduyu Türklerde Asya Hun hükümdarı olan Mete Han’ın kurması da “İlk Türk Devleti, Asya Hunlarıdır.” yargısını kanıtlamaktadır.
• Türk tarihinde ilk kez para kullanan devlet Köktürkler’dir. ( 552-659 / 682-744 ) ( Bu genel sorudur. )

UYANIK OLUN: Ticari bir unsur olarak parayı ilk kullanan Göktürkler olarak cevaplanmalıdır. Fakat parayı siyasi bir hükümdarlık alameti olarak soruluyor ise ilk kez para bastıran kişi Türgiş devleti Hakanı Baga Tarkan'dır. Aradaki farkı anladık sanırım.

İlk Türk yazar ve tarihçisi, Göktürk devleti veziri Tonyukuk’tur.

Tarihte İslamiyet’i kabul ederek devlet dini olarak benimseyen ilk Türk Devleti İtil Bulgar devleti iken; Türklerin ilk anayurdu olan Orta Asya’da ise kabul eden ilk Türk devleti Karahanlılardır.

İlk düzenli posta teşkilatını Türk tarihinde Karahanlılar (840-1212 ) kurmuştur

Gulam sitemi denilen askeri teşkilat yapısını Türk tarihinde ilk kez uygulayan Karahanlı devletidir.

Türk tarihinde Sultan Unvanını ilk kez Gazneli devleti ( 963-1187 ) hükümdarı Sultan Mahmut kullanmışken; Osmanlı Devleti’nde “Sultan” unvanını ilk kez Orhan Gazi kullanmıştır.
EK BİLGİ VE AÇIKLAMA: Osmanlı Devleti’ni Osman Bey kurmuştu. Fakat onu teşkilatlandıran
ve devlet hâline getiren Orhan Bey idi. Teşkilatçı, toparlayıcı ve askerî bir deha olan Orhan
Bey’i ünlü seyyah İbni Batuta, “Türkmen hükümdarlarının en ulusu” olarak nitelendirmektedir. Osmanlı Devleti yöneticileri içerisinde ilk defa Sultan unvanını Orhan Bey kullanmıştır.
• İlk Osmanlı devlet bütçesi Sultan Orhan ( 1326-62 ) zamanında hazırlanmıştır.

• Tımar sistemi Osmanlılarda ilk kez Sultan Orhan zamanında uygulanmıştır.
EK BİLGİ VE AÇIKLAMA: Osmanlı Devleti, Türkiye Selçuklularında “İkta” olarak bilinen bu sistemi alarak geliştirmiş ve tımar sistemi adıyla uygulamıştır. Orhan Gazi zamanından itibaren uygulanan tımar sistemi, I. Murat döneminde devletin sınırlarının genişlemesiyle yaygınlaşmış ve gelişmiştir.

•İlk Osmanlı donanması Karesi Beyliği’nden geçen küçük çaptaki bir deniz kuvveti idi. Bununla birlikte Osmanlılar, ilk zamanlarda küçük de olsa Karamürsel, Edincik ve İzmit’te, ilk tam teşekküllü tersaneyi ise Yıldırım Bayezid Gelibolu’da kurmuştu.

• Osmanlı-Memlük ilişkileri ilk kez Yıldırım Beyazıd zamanında bozulmuştur.
UYARI: Yıldırım Bayezit, 1399’da Memluklere bağlı olan Dulkadiroğulları Beyliği’nden Malatya, Besni,
Darende ve Elbistan’ı alarak sınırlarını Orta Fırat’a kadar genişletti. Bunun üzerine Osmanlı Devleti’yle
Memluklerin arası açıldı. Anadolu’da Timur tehdidinin başladığı sırada yaşanan bu gerginlik Osmanlı
Devleti’nin aleyhine oldu. Bu sebeple Memlukler, Ankara Savaşı’nda Timur’a karşı Osmanlı Devleti’ne destek vermedi.

•Cülus bahşişi ilk kez Yıldırım Bayezid döneminde karşımıza çıkar. Bu bilginin kaynağı Aşıkpaşazade Tarihi'nden aktaran Prof. Dr. İlber Ortaylı'dır.
EK BİLGİ: Padişahlar Fatih döneminden itibaren cülus töreni ile tahta çıkarak kılıç kuşanmaya başladılar. ( MEB 10. Sınıf Tarih kitabı sayfa: 48 )
• Rumeli’ye geçildikten sonra Yaya ve Müsellemler de ihtiyaca yetmedi. Bunun üzerine I. Murat döneminde Çandarlı Halil Hayrettin Paşa’nın teşvikiyle devşirme usulüne dayalı olan Kapıkulu Ocakları kuruldu. Kapıkulu Ocakları piyadeler ve süvariler olmak üzere iki bölümden oluşmaktaydı.
• Osmanlı Devleti’nin Rumeli’de fetihlerinin artmasına paralel olarak askere olan ihtiyaç daha da arttı. Bunun için 1363 yılında ( I. Murat ) çıkartılan Pençik Kanunu gereğince savaş esirlerinden yararlanılma yoluna gidildi. Bu kanuna göre, savaşlarda alınan esirlerden beşte biri vergi karşılığı devletin olacaktı.
YORUM: Enderun mektebinin I. Murat devrinde kurulduğunu düşündüğümüzde ve Enderun mektebinde devşirme usulü yöntemiyle asker ve yönetici kadronun yetiştirildiğini de bildiğimize göre Devşirme sisteminin I. Murat devrinde uygulanmaya başladığı kuvvetle muhtemeldir kanımca. Ama isteyen araştırabilir değerli arkadaşlar. Yani Enderun Mektebi, Kapıkulu ocakları, Devşirme Sistemi ve Pençik sisteminin I. Murat devrinde oluşturulduğunu söyleyebiliriz
UYARI: Aşağıdaki resimde çok kıymetli İsmail Adıgüzel hocamızın mükemmel bir eseri olan “Tarihin Pusulası”ndan aldığım bilgileri okumanız faydanıza olacaktır.

III. Mustafa ( 1757-74 ) döneminde açılan Deniz Mühendishanesi, III. Selim ( 1789-1807 ) döneminde Mühendishane-i Bahri Hümayuna dönüştürülmüştür. Yine aynı şekilde I. Mahmut ( 1730-54) Döneminde açılan Hendesehane de III. Selim ( 1789-1807 ) Döneminde Mühendishane-i Berri Humayuna dönüştürülmüştür.

• Mecelle, Tanzimat devrinde yürürlüğe girmiştir.
Mustafa Kemal Atatürk: -Size ben taarruzu değil ölmeyi emrediyorum!- sözünü “Arıburnu savaşında” söylemiştir.