Canlıların Vücut Sıcaklığı - Isıl Düzenleme


Canlıların yaşamları için en uygun sıcaklık aralığını korumasıdır. Soğukkanlı hayvanların vücut sıcaklığı büyük ölçüde bulundukları çevreye bağlıdır, bu nedenle bu hayvanlar yerlerini değiştirerek ısıl düzenlemelerini sağlarlar ve yaşadıkları ortam aracılığıyla ısı alır ya da verirler.Sıcakkanlı hayvanlar ve insanlar, vücut sıcaklıklarını uygun sıcaklık koşullarının bulunduğu ortamlara geçmenin yanı sıra, başka yöntemlerle de denetleyebilirler. Isı alıcılar, sıcakkanlı canlıların otonom sinir sistemlerini etkileyerek bunların vücut sıcaklığında düzenleme yapabilmelerini sağlar.Isıl düzenlenme dar bir sıcaklık aralığında yaşayabilen tüm canlılar için büyük önem taşır. Isı yalnız üstün yapılı canlıların değil, ilkel canlıların da tepki ve davranışlarını yönlendiren temel etkenlerden biridir. Kas etkinliği hem sıcakkanlı hem soğukkanlı canlılar için önemli ısı kaynakları arasındadır.

Örneğin, balarıları kışın küme oluşturacak biçimde bir araya toplanır. Kümenin dışında kalanlar sıcaklık düştükçe karın ve kanatlarının titreşimlerini artırarak kendi vücut sıcaklıklarını korudukları gibi tüm kümeye gerekli sıcaklığı da sağlarlar. Yazın kovan sıcaklığını larvalar için en uygun değer olan 35°C-36°C arasında tutmaya çalışan işçi arıların kanat çırparak artan hava dolaşımıyla serinlik sağladıkları bilinmektedir. Diyapoz ve kış uykusu, elverişsiz dış koşullara karşı metabolizma etkinliğini kısıtlarken her türlü enerji kaybının yanı sıra vücut sıcaklığını da en aza indirir.Sıcakkanlı hayvanlardan kuşlar deride ve hipotalamustaki ısı alıcıları yardımıyla vücut sıcaklığını 1°C’den az bir ısı aralığı içinde tutar. Yumurtaları üstünde kuluçkaya yatmayarak onları çürüyen bitki yığınlarına bırakan bazı iriayak türleri (örn. Leipoa ocellata) gerekli 33°C-35°C’lik sıcaklığı, ısıya duyarlı olan yüzleri ve ağız parçalarıyla denetlerler.


Memelilerin vücut sıcaklığında oluşacak her türlü sapma özellikle hipotalamusun etkinliğiyle istenç dışı düzeltilir. Deriyi besleyen damarların genişlemesi, solunumun hızlanması ve terleme ısı kaybına yol açar; öte yandan deriyi besleyen damarların daralması, dış ortamla yalıtımı artırmak üzere tüylerin dikleşmesi, titremeyle kasların ek enerji vermesi ve öbür metabolizma tepkimeleri ısı kazanımı sağlar, insanlarda vücut sıcaklığı hipotalamustaki ısı düzenleme merkezi tarafından denetlenir. 36,5°C-37°C olan normal vücut sıcaklığının , bu aralıktan sapması ise genellikle hastalıkların en önemli belirtilerinden biri sayılır.

alıntı